Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VII. De provincie Overijssel

[p. 15]

Dalfsen.

Dalfsen.

e. De ned. herv. kerk (H. Cyriacus) in 1231 vermeld, waarschijnlijk XV a gebouwd, met gebruikmaking van de overblijfselen eener oudere, in 1455 van een nieuw koor voorzien, XVI a gedeeltelijk verbrand en herbouwd, XVII met gebrandschilderde glazen versierd en belangrijk hersteld, is een deels in tuf-, deels in baksteen opgetrokken gebouw, bestaande uit een driebeukig schip, een ⅝-gesloten koor (1455), en eenen vierkanten toren (XV a) met spits. Het uitwendig geheel gepleisterde schip heeft kleine spitsboogvensters in de rechtgesloten zijbeuken. In het koor hooge spitsboogvensters. Eensversneden steunbeeren. De toren bestaat uit vier geledingen, waarvan er drie met tufsteen bekleed zijn; de bovenste, waarschijnlijk tengevolge van een brand ingekort, bestaat geheel uit baksteen. Aan de westzijde een spitsbogige ingang. In den boogtrommel een nisje met bergsteenen omlijsting. Boven dezen ingang een spitsboogvenster en in alle gevels spitsbogige nissen met zandsteenen traceeringen. Inwendig: in den middenbeuk steenen kruisribgewelven, rustend op schalken met kapiteelen; in de zijbeuken netgewelven, welker ribben eveneens op dergelijke schalken neerkomen. Tusschen midden- en zijbeuken ronde zuilen. De ribben van het gewelf der koorsluiting rusten op als kopjes gebeeldhouwde kraagsteenen. In den zuidmuur van den zuidelijken zijbeuk een zandsteenen deuromlijsting. Aan de oostzijde van dezen beuk de grafkapel van v. Rechteren met grafkelder. In den toren een in den muur uitgespaarde gemetselde spiltrap, en, over de benedenruimte een kruisribgewelf. De kerk bezit:

Twee altaarsteenen.

Eiken preekstoel (XVIII c).

Orgel (1808).

Eiken banken (XVIII) en overblijfselen (XVIII) van banken.

[p. 16]

Marmeren grafmonument (XVIII a), met gebeeldhouwde krijgstropheën en met wapens en kwartieren van van Johan Seger van Rechteren († 1701), zijn echtgenoote Agatha Sophia van Raesfelt († 1705), hun zoon Joachim Hendrik Adolf († 1719), en diens echtgenoote Amalia Alexandra Frederica van Limpurg, die het monument liet plaatsen.

Grafzerken (XV en XVI).

Drie koperen kronen (1758).

Twee psalmborden (XVIII b).

Twee zilveren bekers: één (1612), vernieuwd en vergroot (1682), en één (1772). Zilveren schenkkan (XVIII a). Drie zilveren schotels (XIX a).

Twee klokken: een, in 1555 gegoten door Wilhelmus Wegewaert, in 1920 hersteld, en een in 1560 gegoten.

Gesmeed ijzeren uurwerk (XVII c).

2. De moderne r.k. kerk (H. Cyriacus) bezit:

Eikenhouten beeld (XV c, geverfd), voorstellend de H. Maagd, afkomstig van de Hoonhorst.

g 1. Het huis Rechteren, XIII vermeld als roofslot, 1320 herbouwd en versterkt, andermaal in 1522 door Karel van Egmond; kort na 1591 ontmanteld, waarbij alleen de hoofdgebouwen overbleven, meermalen door brand geteisterd; XVII, XVIII en XIX gedeeltelijk verbouwd en uitgebreid, bestaat uit een hoofdgebouw (XV, verbouwd XVII d), met twee loodrecht hierop staande vleugels (XVIII, deels op oude fundeeringen), waarvan de oostelijke aan de noordzijde aansluit bij een ronden verdedigingstoren (XIV), en tusschen welke een voorgebouw (1726) werd opgetrokken. Het geheel ligt aan een voorplein, te weerszijden waarvan bouwhuizen, en is omgeven door een gracht, waarover een steenen brug (1863), ter vervanging eener ophaalbrug. Het hoofdgebouw heeft twee brandgevels met trappen en vensters, wier boogtrommels versierd zijn met schelpvormen. Aan den achtergevel een meezekouw, de moeten van vensters en van een boog; schietgaten. Het voorgebouw, in 1898 met een verdieping verhoogd, heeft een door pilasters geflankeerde middentravee met

[p. 17]

hoofdingang. De verdedigingstoren bestaat uit een cylindervormigen romp, met schiet- en werpgaten, en bekroond door een overkragend achtkant met openingen voor het uitbrengen van een houten weergang, en een achtkante spits (XVII a), eindigend in een peervorm. In het bouwhuis aan de westzijde van het voorplein een gevelsteen: 1685, in dat aan de oostzijde een dergelijke steen met: 1725. Inwendig: familieportretten (XVI d-XIX a) van het geslacht v. Rechteren, o.a. als sopraportes in de (moderne) betimmering van de ridderzaal. In den witten salon drie deuren en een schoorsteen (XVIII a, snijwerk in den trant van Marot) met ingevoegde portretten. Plafond (XVIII a). In de eetzaal een schoorsteenstuk (XVII d, door H. ten Oever), voorstellend Andromeda, en twee deurstukken (door denzelfde), voorstellende Europa en Mercurius met Argus. In een der salons een meisjesportret (XVII d, door H. ten Oever). Voorts zijn in het kasteel aanwezig een verzameling opgegraven voorwerpen, meerendeels wapentuig, en een klok, in 1560 gegoten door Hendricus Detremunde (Dortmund).

2. Het huis den berg, XVIII a gebouwd, ter vervanging van een XIV vermeld kasteel, is een rechthoekig baksteenen gebouw, met een half-zeshoekigen uitbouw aan de achterzijde, welke bekroond wordt door een koepeltje. In het midden van den voorgevel de deurtravee, met vensters, waarboven de gebeeldhouwde zandsteenen wapens - v. Dedem en v. Delen, afgedekt door de halfrond getoogde kroonlijst.

Toegangshek met vier gemetselde pijlers, bekroond door siervazen (XVIII). Op de beide middelste vazen de wapens - v. Dedem en v. Delen. In het huis bevinden zich geschilderde portretten (XVII c-XVIII d) uit de families van Dedem, van Rechteren en aanverwante geslachten, waaronder vier schilderijen door B. van der Helst (twee gedagteekend: 1661), en andere door D. van der Lisse, R. Koets, N. Maes, Joh. Vollevens e.a.

[p. 18]

3. Het huis de Leemcule werd in 1823 gebouwd, ter vervanging van een in 1812 gesloopt kasteel.

4. Het huis de Rutenberg, in 1328 vermeld, XIX a gesloopt, werd in 1828 door het tegenwoordige vervangen. Toegangshek met siervazen, afkomstig van het in 1839 gesloopte huis te Broekhuizen. Aan de binnenzijde der pijlers: 1839.

In een huis tegenover de Ned. Herv. kerk een gevelsteen (XVIII a), waarop een gruttersmolen.

Bij de R.K. kerk een hardsteenen stoeppaal (XVII c).

Hoonhorst.

e. De r.k. kerk (H. Maria Onbevlekt Ontvangen) bezit:

Ivoren kruisbeeld (XVIII a).

Steenen Nood Gods (XVII d), afkomstig uit de voormalige kerk aan de Koestraat te Zwolle.