Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V, I. De provincie Noord-Holland (uitgezonderd Amsterdam)

De Rijp.

d. Wereldlijke openbare gebouwen.

het raadhuis, 1630 gebouwd door J. Azn. Leeggwater, 1907 gerestaureerd door J.F.L. Frowein en H. Frowein, is een baksteenen gebouw, met ruime toepassing van bergsteen. Aan de west-, de noord- en de zuidzijde, topgevels met voluutvormige vleugelstukken; in den westgevel de hoofdingang, met een hooge dubbele stoep, waaronder de ingang naar de waag; op den toppilaster van dezen gevel een leeuw met schild. Gevelsteen met gemeentewapen en haringbuis. In den noordgevel de toegang tot de waag en een gedenksteen (1875) betreffende Leeghwater. In den zuidgevel toegang tot de waag en boven de waterlijst twee hoekblokken: anno 1630. Inwendig (geheel verbouwd): in de burgemeesterskamer balken met geprofileerde sleutelstukken; voorstelling van kerk en raadhuis in knipwerk,

[p. 299]

afkomstig uit den muur der oude raadzaal; eiken kist (XVII), beschilderd met gemeentewapens van De Rijp en Alkmaar; in de raadzaal een beschilderde kist (XVIII A) met geheim slot, schilderij (XVII c) voorstellend den brand te De Rijp; in de voormalige waag een balk met beschildering en opschrift (1633); balans (XVII) met geschilderde opschriften. De geborduurde schepenkussens (XVII), zijn thans te Haarlem.

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De ned. herv. kerk (H. Bavo,) gesticht 1467, verbouwd ± 1529, vergroot 1635, in 1654 grootendeels verbrand, in 1661 herbouwd, is een baksteenen kruiskerk met 5/10-gesloten koor en eenen toren met houten spits (XVIII). Aan de noord- en de zuidzijde aanbouwsels (thans consistoriekamer en brandspuithuisje). Spitsboogvensters met vischblaastraceeringen. Steunbeeren; aan de noordzijde van het koor een portaal. De halfingebouwde toren heeft spitsboognissen met vischblaastraceeringen; de bovenste geleding draagt eene balustrade. Aan de westzijde de hoofdingang, door een korfboog gedekt, waarboven een spitsboogvenster met traceeringen. Inwendig: spitsbogig houten gewelf met trekbalken en gothische geprofileerde sleutelstukken, rustend op met wapenschilden behakte kraagsteenen; op de hoeken der kruising steunen de gewelfschinkels op kraagsteenen (XVII c), versierd met acanthusbladeren en engelkoppen. Nabij den ingang, onder het ingebouwde deel van den toren, twee zware, ronde zuilen met achtkante basementen en smalle achthoekige kapiteelen: onder den toren, in den westwand der kerk een spitsbogige nis, waarin een spitsboogvenster met geschilderd glas (moderne copie naar een oude teekening); boven den westelijken ingang een doorbroken fronton met gesneden beelden (charitas) en: 1670; boven de deur gepolychromeerde zandsteenen cartouche: 1661 en een opschrift.

[p. 300]

Boven de deur in den noordwand van het koor een gebeeldhouwd gemeente-wapen. De kerk bezit:

Gebeeldhouwden eiken preekstoel (XVII c, door Henrick Bruno), met gedeeltelijk gewijzigde trap en hardsteenen voet met acanthus-versiering.

Gebeeldhouwd eiken doophek (XVII c); op de deur het gemeentewapen en twee schildhoudende leeuwen met koperen staarten.

Eiken doopbanken (XVII c).

Twee koperen lezenaars (XVII d).

Koperen doopbekkenhouder (XVII B).

Twee koperen doopbogen (XVII d).

Drie gebeeldhouwde eiken banken (XVII c), geverfd.

Zerk (1634) en gebeeldhouwde zerken (1666) met wapens.

Drie en twintig gebrandschilderde vensters (1635, 1654, 1655, 1656, 1657, 1664), waarvan zestien gerestaureerd (1877-1884) door F. Nicolas, en zeven (met de wapens der zeven Noord-Hollandsche steden benoorden het Y) gerestaureerd (1899-1904) door R. Veth. Een uit deze kerk afkomstig, vermoedelijk door P. Holsteyn geschilderd, venster (± 1655) bevindt zich nu in de Groote kerk te Haarlem.

Zes koperen lichtkronen, waarvan een met vier cartouches, waarop geschilderd opschrift en: 1656.

Psalmbord (XVII c) in geschilderde en gesneden omlijsting met gemeentewapen.

Rouwbord (1703):

Avondmaalszilver (1842).

Een groote en een kleine klok, beide gegoten in 1663 door Antoni Wilkes, te Enkhuizen.

Model van een oorlogschip (1696).

2. De r.k. kerk bezit:

Klok, gegoten in 1667 door Petrus Hemony te Amsterdam.

[p. 301]

Thans in het Bisschoppelijk museum te Haarlem: een geborduurd ovaal (XVII b) met voorstelling van de H. Nicolaas; (Gids, 1913, blz. 31, nr. 26).

g. Particuliere gebouwen.

1. Tuingracht 463. Pakhuisgevel (XVII B) van het voormalig kuiperspakhuis. Puntgevel; vensters met korfbogen, waarin vlechtingen; boven de deur een gebeeldhouwde voorstelling (kuipers).

2. Rechte straat 58. Houten halsgevel (XVIII c) met geschonden top, gesneden zijlijsten, vulling in den top; deurkozijn.

3. Rechtestraat 69. Houten halsgevel (XVIII d) met zijpilasters en, als bekroning, een adelaar in gebroken fronton.

4. Dam, hoek Rechtestraat. Houten halsgevel (XVIII d) met geschonden top en gesneden zijlijsten.

Rechtestraat 187. Deur met snijwerk en bovenlicht (XVIII c).