Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V, I. De provincie Noord-Holland (uitgezonderd Amsterdam)

Graft.

Graft.

d. Wereldlijke openbare gebouwen.

Het raadhuis (1613), gerestaureerd (1909) door J.F.L. Frowein, is een baksteenen gebouw met ruime toepassing van bergsteen. Aan west-, noord- en zuidzijde trapgevels met bergsteenen blokken en boogvullingen; in den westgevel een fries van vlechtingen, waarin maskers en het gemeentewapen; bovendeel gewijzigd; gevelsteenen (1613); in den zuidgevel een steen (1613) en een relief (Prins Maurits). Inwendig (geheel verbouwd): oude balken (XVII a) met geprofileerde sleutelstukken; in de burgemeesterskamer enkele oude Delftsche tegels; in de secretarie eene schouw, waarin fragmenten van versierde kraagsteentjes (XVII a); in het bodekamertje eikenhouten lambrizeering (XVII a); in de raadzaal groote eikenhouten tafel (XVII a), portret van burgemeester C. Blaauw (± 1812), offerbus met beschildering en inscriptie (± 1645), eiken kist (XVII a), kleine luiklok zonder opschrift (XVII); vier tinnen Avondmaalsbekers (XVIII), in bruikleen van de Ned. Herv. gemeente; koffiekan (XVIII d); tinnen kandelaar, peperbus, kannetjes (XVIII d), koperen lampje (XIX a). Op het trapportaal: bollantaarn (XVIII) met hoornen platen, van de vroegere brandweer.

e. Kerkelijke gebouwen.

De ned. herv. kerk (H. Bonifacius) is een baksteenen gebouw - oorspronkelijk een kruiskerk - opgetrokken (1658)

[p. 104]

ter vervanging eener oudere, in 1670 vernieuwd, in 1767 verkleind door slooping van dwarspand en koor, in 1808 voorzien van een nieuwen (gepleisterden) westgevel (ter vervanging van den in 1807 weggebroken toren). Zij bestaat thans uit een schip en een driezijdig gesloten koor. Op de westzijde een houten torentje (1808). Vensters met vischblaas-traceeringen. Steunbeeren. Aan de zuidzijde een gesloten ingang. Windvaan (XVII). Inwendig: spitsboogvormig houten gewelf, trekbalken met geprofileerde sleutelstukken; in den noordelijken wand een gedenksteen met opschrift en: 1670. De kerk bezit:

Gebeeldhouwden eiken preekstoel (XVII c).

Doophek (XVII c).

Koperen doopbekkenhouder met dito bekken (XVII c).

Koperen doopboog (XVII c).

Gebeeldhouwde eiken heerenbank (1676) met fries, waarin gesneden relief.

Eenvoudige eiken banken en lambrizeeringen (XVII c).

Zerk (1556) met huismerk; verschillende gebeeldhouwde zerken (XVII) met wapens en huismerken; gebeeldhouwde zerk (1735) met zeilend schip.

Fragmenten van vier gebrandschilderde glazen (XVII B), thans in één venster aan de noordzijde vereenigd.

Vier koperen lichtkronen (XVII c), waarvan een met schildjes, waarop inscriptie: 1662. Op de banken twaalf koperen lichtarmen (XVII a).

Tien-geboden bord (1628).

Bord met keuren van begrafenisrechten (1685).

f. Gebouwen van liefdadigheid en onderwijs.

Het weeshuis der Ned. Herv. Gemeente heeft in de vestibule een gedenksteen met opschrift: 1708; op den zolder een houten bord met geschilderd opschrift: 1708, beide afkomstig van het

[p. 105]

vroegere Weeshuis; voorts een schilderij (XVIII), voorstellende het oude Weeshuis.

De openbare lagere school heeft in een zijgevel vier gebeeldhouwde sluitsteenen (XVII A) met koppen, uit een ander gebouw hierin overgebracht.

h. Particuliere verzamelingen.

Heerenweg 8. Oudheidkamer van den heer P. Schuurman, waarin: Oud-Grafter boeren- en visschersinterieur; schouw met bekleeding van blauwe en bruine tegels (XVII), afkomstig uit een voormalige boerenwoning, en vuurplaat; beschilderde tafel (XVIII A); Grafter houtsnijwerk (XVIII); glas- en koperwerk (XVIII); serviezen en fragmenten van Hollandsch aardewerk (XVII en XVIII); twee penteekeningen (1744) der vroegere kruiskerk, door C. Scermer; twee volledige kostuums voor man en vrouw in Graftsche dracht (± 1800).

Oost-Graftdijk.

De ned. herv. kerk (1840), gebouwd ter plaatse eener oudere (1647), heeft in den westgevel, boven den ingang, een gedenksteen der eerste-steenlegging. Inwendig: geheel gepleisterd; ellipsvormig houten gewelf. De kerk bezit:

Eiken preekstoel (XVII d), geverfd.

Doophek (XVIII a), geverfd; gesneden bekroning (1715) op de deur.

Koperen doopbekkenhouder (XVIII a).

Koperen doopboog (XVIII a).

Zerken (XVII b en XVII c), waaronder enkele met huisteekens.

Drie koperen kronen (XVII d).

Klok, in 1555 gegoten door Jan Tolhuys.

[p. 106]

West-Graftdijk.

De thans ned. herv. kerk (XV), vernieuwd 1651, gerestaureerd 1792 en XIX, is een baksteenen gebouw, bestaande uit een schip en een 5/10-gesloten koor. Gedeelten van het muurwerk en de geheele Westgevel zijn vernieuwd (XIX); een venster in het koor is gedicht, verder spitsboogvensters met vernieuwde houten kozijnen; in den noordelijken koormuur een rondboognis. Onder in de zijgevels, even boven den grond, ellipsvormige ontlastingsbogen. Inwendig; geverfd houten tongewelf en trekbalken met korbeelen. De kerk bezit:

Eiken preekstoel (XVII d), geverfd.

Geverfd doophek; op de deur een gesneden bekroning, waarin het wapen van Graft, gehouden door twee leeuwen (XVII d).

Koperen voorzangerslezenaar (XVII d).

Koperen doopbekkenhouder met dito bekken (XVII d).

Koperen doopboog (XVII d) met cartouche-vormig schild, waarop een haringbuis.

Kabinetorgel (XVIII c) met gebogen bekroning, waarop een geschonden kuifstuk.

Gesneden eiken gestoelte (XVIII A).

Zerken (XVII b/c) en gebeeldhouwde zerk (1688).

Drie koperen kronen (XVIId), waarvan twee gerestaureerd zijn.

De doopsgezinde kerk (XVIII b) heeft een groen geverfden houten voorgevel, waarin een deur met witgeverfd, gebogen deurkozijn. Hardsteenen stoep. Inwendig: gepleisterd tongewelf. De kerk bezit:

Vijf stoelen (XIX a).

Tinnen beker (XVIII).

No. 75. Gevel (1828), waarin een deur met bovenlicht, geflankeerd door Jonische pilasters; gedenksteen met opschrift: 1828.