Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V, I. De provincie Noord-Holland (uitgezonderd Amsterdam)

[p. 107]

's Gravenland.

Grenssteenen. Twee (XVI B, een ervan gebroken) op het buiten Spanderswoud.

De ned. herv. kerk is een baksteenen kerk in den vorm van een Grieksch kruis, in 1658 gebouwd door Daniel Stalpaert, in 1672 gedeeltelijk verwoest en daarna hersteld. Vensters in 1789 gewijzigd. Op de kruising een vierkant houten torentje met wijzerplaten, waarop: 1658, 1680, 1789. Boven den voorgevel een onversierd driehoekig fronton. Inwendig: twee houten, in elkaar snijdende tongewelven. De kerk bezit:

Geverfden eiken preekstoel (XVII c).

Koperen kroon (XVII) met het gemeentewapen.

Koperen arm (XVII B) van den lezenaar.

Eiken offerblok (XVII).

Orgel (XVIII d), vernieuwd in 1821 door Gebr. Batz te Utrecht.

Eenige zerken (XVIII).

Klok, in 1655 door F. en P. Hemony te Amsterdam gegoten.

Het buiten Jachtlust aan den 's-Gravenlandschen weg 167, heeft een versierde omlijsting (XVIII c) van de deur en het venster erboven. Boven den driezijdigen, koepelachtigen uitbouw van den zijgevel een bekroning (± 1700).

Het buiten Land- en Boschzigt aan den 's-Gravelandschen weg 228 heeft een tuinkoepel met versierde pilasters, bovenlicht en stucplafond (alle XVIII c).

Het buiten Hilverbeek is een baksteenen gebouw (± 1725) met doorgaande hoekpilasters. Kroonlijst met consoles, Lodewijk XIV. Drie der gevels hebben uitgebogen middenpartijen. Die aan de achterzijde heeft een versierde middentravee met bekroning (XVIII d), waarin een alliantiewapen. Aan de voor-

[p. 108]

zijde een dergelijke versiering. Inwendig: twee stucplafonds en een eiken trapleuning uit den tijd van den bouw. Een oud-Chineesch en een goudleeren behangsel (XVIII).

Het buiten Trompenburg (gebouwd XVII c voor Cornelis Tromp) bestaat uit een rechthoekig hoofdgebouw, door een gang verbonden met een erachter gelegen achtkanten koepel, beide van baksteen, doch in hun bovenbouw met hout bekleed.

a. Het hoofdgebouw heeft op het dak twee, langs trappen bereikbare, terrassen; vier hoekschoorsteenen met gebeeldhouwde versieringen; een klokje, in 1763 gegoten door Pieter Seest te Amsterdam. Inwendig: geverfde eiken trapleuning (XVII c) en balustrade; in een benedenkamer een linnenbehangsel met geschilderd decor (XVII B); in de vestibule een zestal schilderijen, waarvan een gemerkt J. de Wulven (?) (twee vogelstukken zijn van hier naar het naburige huis Gooilust overgebracht); in de gang geschilderde doeken in de vakken der zoldering; in de eetkamer een allegorische plafondschildering, geteekend J. Voorhout 1680; in de vakken hieromheen grauwtjes; in de kamer hiernaast een dergelijke plafondschildering met grauwtjes. Op den zolder twee paneelen (XVIII) met grauwtjes.

b. De koepel, bekroond met een door fraai smeedwerk gedragen koperen windwijzer (oorlogsschip), heeft een met een achtdeelig straalgewelf overdekte kelderverdieping, omgeven door een omgang met vier nissen, waarin beelden. In de koepelzaal een geschilderde architectuur: Ionische zuilen en, langs het achtdeelige gewelf, een balustrade waarover aan vier zijden figuren leunen. Geschilderde friezen en, terzijde van de vensters, paneelen met schilderingen van oorlogsschepen. Twee schoorsteenstukken: Maarten Harpertsz. en Cornelis Tromp. Twee gegoten haardplaten (1654) met wapens. Bord met geschilderd vers (1725) boven den ingang.

Een marmeren kindergroep (1726) op een voetstuk, Lodewijk

[p. 109]

XIV, is uit den tuin van Trompenburg naar het buiten Gooilust overgebracht.

Naast het huis no. 151 een gesneden deurkalf (XVIII c).

Buiten Gooilust (1780) - zie Trompenburg.