Vooys. Jaargang 34

[p. 70]

Nieuwe buitelingen
Maria Dijkgraaf
De Alphaman

In onze rubriek ‘Nieuwe Buitelingen’ neemt een van de Vooysredacteuren u mee naar een bijzonder literair initiatief in Nederland. Voor deze zoektocht is geen uithoek ons te ver. Ditmaal leidt inmiddels oud-redacteur Maria Dijkgraaf ons langs de windstreken van het wereldwijde web, want ook in het digitale universum tieren de bijzondere literaire initiatieven welig. Neem bijvoorbeeld De Alphaman, een driekoppig collectief dat verhalen uit de oude(re) letterkunde brengt in de vorm van animatiefilmpjes.

De vraag hoe we jongeren aan het lezen moeten krijgen is er een die vandaag de dag veel gesteld wordt. Zo schreef Christiaan Weijts in nrc.next dat de verplichte boekenlijst scholieren het plezier in lezen ontneemt, en liet Vooys in 2015 docenten Nederlands aan het woord over de samenstelling van de literatuurlijst.¹ Sinds augustus 2015 is er een nieuw initiatief dat poogt de Nederlandse letterkunde toegankelijker te maken voor de jeugd: De Alphaman. De Alphaman is een fictief personage dat door middel van korte animatiefilmpjes verhalen uit de oudere letterkunde voor het voetlicht brengt, en in het leven geroepen is door Douwe Brouwer, afgestudeerd neerlandicus en momenteel bachelorstudent Noors en masterstudent Gouden Eeuw. Ik spreek het inmiddels driekoppige team van De Alphaman in de kantine van het P.C. Hoofthuis, het gebouw waar de afdeling neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam haar thuisbasis heeft. Douwe plaatste al langer ludieke afbeeldingen en teksten op Facebook, zo vertelt hij me, en het leek hem leuk dit ook in te zetten om historische Nederlandse letterkunde onder de aandacht te brengen.

Om het project te laten slagen schakelde hij de hulp van zijn (oud-)studiegenoten Elise van Schaik en Mark Visscher in. Mark vat de werken samen en regelt alles omtrent de website en social media van De Alphaman, Elise maakt de afbeeldingen voor de video's en Douwe spreekt de tekst in. Een ideaal filmpje is kort - zo'n twee minuten -,

1 Weijts, C., ‘Die boekenlijst is misdadig, fuck de canon’, nrc.next, 18 januari 2016, verkregen van http://www.nrc.nl/next/2016/01/18/die-boekenlijst-is-misdadig-fuck-de-canon-1580663; en zie bijvoorbeeld ook Rooij, L. de, ‘Handhaaf de boekenlijst in voortgezet onderwijs’, Volkskrant, 22 maart 2016, verkregen van http://www.volkskrant.nl/opinie/handhaaf-de-boekenlijst-in-voortgezet-onderwijs~a4267985/; en Witteman, S. ‘Afschaffen, die literatuurlijst’, De Volkskrant, 18 maart 2016, verkregen van http://www.volkskrant.nl/magazine/afschaffen-die-literatuurlijst~a4265710/

[p. 71]

vat het verhaal op een heldere en inzichtelijke manier samen, en, misschien wel het belangrijkste, heeft humor. Voor dit laatste worden vaak woordgrapjes ingezet: ‘Wil jij mijn lans poetsen?’ vraagt Lanseloet bijvoorbeeld aan Sanderijn.

Het format dat De Alphaman hanteert, brengt wel een aantal restricties met zich mee. Elise vertelt dat een aantal docenten Nederlands reageerde met de vraag waarom ze bepaalde delen van een verhaal hebben weggelaten, maar omdat de filmpjes zo kort zijn, is flink snijden in de werken onvermijdelijk. Daarnaast zijn teksten waarin veel handelingen plaatsvinden makkelijker te verfilmen dan bijvoorbeeld poëzie. Bovendien wordt de keuze van de werken nog door een andere factor beperkt. Aanvankelijk wilden de drie zowel bekende als onbekende, bijvoorbeeld nog onvertaalde Middelnederlandse werken, voor het voetlicht brengen. Een filmpje maken dat mensen moet aanzetten tot het lezen van een verhaal dat (nog) niet beschikbaar is, heeft echter weinig zin, dus richt De Alphaman zich vooral op de canon.

De meeste video's bevatten werken uit de middeleeuwse en vroegmoderne Nederlandse letterkunde. Zo maakten Douwe, Elise en Mark filmpjes over onder andere Van den vos Reynaerde, Mariken van Nieumeghen, De Burggravin van Vergi, Warenar, Lucifer en Gijsbrecht van Aemstel. De drie vertellen dat er in Nederland opvallend weinig bewerkingen van historische Nederlandse teksten gemaakt zijn. Waar de BBC bijvoorbeeld veel van Shakespeares werken op YouTube heeft geplaatst, zijn er van Nederlandse historische teksten doorgaans alleen lange colleges of filmpjes te vinden waarin werken in hun geheel worden voorgelezen. Bewerkingen die het stoffige imago van de Nederlandse (historische) letterkunde eerder versterken dan ontkrachten en niet aansluiten bij de belevingswereld van jongeren.

De Alphaman maakt ook filmpjes van modernere Nederlandse letterkunde (1800-Tweede Wereldoorlog), bijvoorbeeld Kaas, De kleine Johannes en Bint. Aanleiding hiervoor is een redenering die ook terug te vinden is in Weijts' artikel: jongeren ervaren werken die meer dan vijftig jaar geleden geschreven zijn doorgaans al als oud, moeilijk en ontoegankelijk, zo legt Elise uit. Ook de moderne literatuur heeft het nodig om onder de aandacht gebracht te worden. Anders dan Weijts ziet De Alphaman het juist als een uitdaging om middelbare scholieren en ieder ander die mogelijk geïnteresseerd is in de verhalen te enthousiasmeren en aan te zetten tot lezen. De filmpjes zijn daarom niet alleen beknopt, toegankelijk en grappig van karakter, maar geven aan het eind ook aanbevelingen. In het geval van Gijsbrecht van Aemstel: ‘Lees dit boek als je geïnteresseerd bent in ... een Amsterdamse variant van de val van Troje, spionage en echtelijke ruzies.’ Scholieren kunnen zo aan de hand van de filmpjes bepalen welk werk ze interessant lijkt en ze graag zouden willen lezen in plaats van alleen te kiezen voor het dunste boek van de lijst. Makkelijker kan De Alphaman de verhalen immers niet maken, maar zeker wel leuker.

De filmpjes van De Alphaman kunt u vinden via hun website, http://dealphaman.nl/, Facebook, Twitter en YouTube.