Vooys. Jaargang 34

[p. 135]

Nieuwe buitelingen
Anne Verhoef
Het Steinzium van de wereldliteratuur

In de rubriek Nieuwe Buitelingen neemt een van onze redacteuren u mee naar een bijzonder literair initiatief in Nederland. Voor deze zoektocht is geen uithoek ons te ver. Ditmaal begeleidt Anne Verhoef u op een tochtje naar het pittoreske vestingstadje Gorinchem. In het historische centrum van de stad, in een al even oud monumentaal pand, vindt u boekhandel De Mandarijn. De winkel is klein maar straalt warmte en vrolijkheid uit en is tot de nok gevuld met boeken - letterlijk. Op de ruime zolder heeft boekhandelaar Ro van Doesburg namelijk het Steinzium van de Wereldliteratuur ingericht: een plek waar u, vanuit de luie stoel, een wereldreis in letters kunt maken.

Het vinden van een goede boekhandel is de reis altijd waard, hoe lang deze ook duurt - in mijn geval een dikke anderhalf uur vanuit Amsterdam naar boekhandel De Mandarijn in Gorinchem. Zodra je de dunne, glazen deur van het vierhonderdvijftig jaar oude pand, dat zich midden in een drukke winkelstraat bevindt, opent, ben je de lange busreis dan ook direct vergeten. Zeker als je kans ziet om de eigenaar van de boekhandel, Ro van Doesburg, aan te schieten en met hem in gesprek te raken over het unieke initiatief dat hij bijna een jaar geleden met zijn boekhandel besloot te nemen: het inrichten van de eerste verdieping van De Mandarijn als ‘Het Steinzium van de wereldliteratuur’. Het neologisme is een eerbetoon aan literatuurcriticus en -kenner Pieter Steinz en zijn Gids voor de wereldliteratuur uit 2015, die hij samen met zijn dochter Jet Steinz schreef.

Ik volg Ro naar boven via de smalle wenteltrap, die heerlijk volgestouwd is met een variété aan literaire parels; een voorbode voor wat je in het Steinzium zal vinden. Aanleiding voor de opening van deze bijzondere plek is het idee dat klassiekers meer aandacht verdienen dan ze nu over het algemeen krijgen, en dat een fysieke boekhandel er zorg voor moet dragen dat deze werken kunnen worden aangeraakt, ingezien, geroken en uiteindelijk natuurlijk driftig gelezen. Het heeft, volgens Ro, ook te maken met hoe het boekenvak zich lijkt te ontwikkelen. De grote hoeveelheid boeken die jaarlijks wordt uitgebracht dwingt allerlei commerciële bewegingen af, waarbij uitgeverijen hun boeken bijvoorbeeld aan de man brengen door te duwen en te sturen, wat resulteert in heel korte cycli waarin boeken gemiddeld over de tong gaan. De ‘Matthijs van Nieuwkerk-cyclus’ bijvoorbeeld: de twee weken waarin over een boek wordt gesproken nadat Matthijs het heeft aangeprezen in De Wereld Draait Door. Het is voor een normaal mens niet te doen om alle boeken die in een jaar uitkomen te lezen. Daar-

[p. 136]

Foto: Anne Verhoef

bij: de eerste reactie van leesliefhebbers is vaak ook ‘dat ze eerst nog zoveel klassiekers moeten lezen’. En juist hiervoor kun je je hart ophalen in het Steinzium.

In het Steinzium wordt Steinz - Gids voor de wereldliteratuur gebruikt als Bijbel; bij het bereiken van de eerste verdieping verwelkomt het boek je, opengeslagen op een soort katheder. Het laat zien wat je vanaf dit moment mag verwachten: hier liggen alleen werken die door Pieter en Jet Steinz in hun gids worden besproken. In deze ruimte wordt zoveel mogelijk gewerkt met maandelijks wisselende ‘boekwebben’, zoals die ook in Steinz' Gids als leidraad worden gebruikt. Zo krijg je het gevoel dat je in de gids zelf rondloopt. De boekwebben zijn voor zowel een belezen als een wat minder belezen publiek erg bruikbaar; als je ooit met veel plezier Disgrace (1999) van J.M. Coetzee hebt gelezen, kun je die lijn doortrekken door bijvoorbeeld te beginnen in Philip Roths The Human Stain (2000) of Hermans' Nooit meer slapen (1966). Deze boeken zijn dan ook direct in het Steinzium te vinden. Maar het aankopen of uitbreiden van de collectie is niet zo makkelijk als je wellicht zou denken; niet elke klassieker is nog nieuw leverbaar, dus er staan ook tweedehands klassiekers tussen. En wanneer een boek niet in het Nederlands te verkrijgen is, probeert De Mandarijn het in het Frans, Duits of Engels te bemachtigen. Een flinke klus voor een relatief kleine boekhandel, maar het heeft wel effect: er zijn altijd mensen die het leuk vinden om even boven te komen kijken. Al is het alleen maar vanwege het feest der herkenning bij het aanzicht van al die klassieke werken bij elkaar.

Het Steinzium is meer dan alleen een verlengde van de ondergelegen boekhandel. Het is een eerbetoon aan Pieter Steinz en een eerbetoon aan ‘de klassieker’ in het alge-

[p. 137]

meen. Maar daarnaast wordt de ruimte ook gebruikt voor allerlei soorten lezingen en als inspirerende werkruimte voor wie daar behoefte aan heeft. Het is ‘een plaats waar gecreëerd mag worden,’ aldus Van Doesburg. De klassiekers waarmee je wordt omringd hebben een ziel, maar het statige pand waarin ze worden gehuisvest zeker ook. Er treedt een vertraging op die prettig werkt, en je raakt geïnspireerd, ofwel om te lezen, ofwel om te creëren. Je kunt dan ook rustig een boek pakken en besluiten er alvast het eerste hoofdstuk uit te lezen, of gewoon even gaan zitten om na te denken over de zin van het leven, die wat mij betreft met klassiekers begint.