Vooys. Jaargang 9

De laatste (?) aflevering van Barbarber.

J. Bernlef, G. Brands, K. Schippers, Barbarberalfabet.
Uitgeverij Querido. f 49,90.

famous first words:
Salvador Dali: da
Marcel Duchamp: dada
Ludwig van Beethoven: dadadadaaa

K. van Kooten en W. de Bie, Bescheurkalender.

a.

Barbarber bestaat nog. In 1971 verscheen wat aanvankelijk het laatste nummer leek te zijn: Barbarber 88. Enkele jaren geleden verscheen aflevering 89, een fles wijn (maar dat was een zeer gelimiteerde oplage). En Barbarberalfabet is aflevering 90 (juni 1990), iets dat overigens alleen in het colofon te lezen is.

[p. 54]

b.

Barbarberalfabet is een bloemlezing uit 32 jaar Barbarber. Dat kan niet, zult u opmerken, het tijdschrift bestond slechts dertien jaar. Van dit boek is slechts iets meer dan de helft gevuld met materiaal uit die periode. Met Barbarberalfabet is eindelijk het al lang bestaande plan gerealiseerd een boek te maken met teksten uit Barbarber en teksten die in Barbarber hadden kúnnen staan.

c.

Met dit boek worden veel auteurs alsnog bij de geschiedenis van Barbarber gehaald. De redactie geeft behalve de - min of meer fictieve - voortzetting ook de voorgeschiedenis. In dit boek zijn veel auteurs terug te vinden die voorlopers van de Barbarber-poetica genoemd kunnen worden; auteurs die de redactie soms pas achteraf ontdekte. Met dit boek wordt Barbarber gecanoniseerd: het behoort nu definitief tot de literatuurgeschiedenis. Daarom vrees ik dat dit écht de laatste aflevering zal blijken te zijn.

d.

‘Barbarber gaat niet kapot zolang wij er nog zijn. Barbarber gaat pas dood na het overlijden van de redacteuren. Barbarber is er omdat wij er zijn.’ (G. Brands in 1978).

‘Het plezier van het maken is tot het einde toe gebleven, of einde, we hebben het blad natuurlijk nooit opgeheven.’ (K. Schippers in 1978).

e.

Naast K. Schippers, J. Bernlef en G. Brands (die ook - zonder bronvermelding te geven - enige van zijn stukken uit Kijk opnam) zijn ook van onder andere Lewis Carrol, Laurel en Hardy, Jorge Luis Borges, Erik Satie, Marianne Moore, Leo Vroman, Kurt Schwitters, J.C. Noordstar, Chris van Geel, Stephen Themerson, Judith Herzberg, Dick Hillenius, Jacques Rigaut, Georg C. Lichtenberg, Italo Calvino, Daniil Charms, Lars Gustaffson en Jan Hanlo teksten opgenomen in Barbarberalfabet. Ik vind het een prachtige lijst, maar dat is dan ook het enige dat zich eenvoudig laat opmerken. Wat is de overeenkomst tussen Lichtenberg en Laurel? Borges en Hanlo? Wie die overeenkomst beschrijven kan, is waarschijnlijk een eind onderweg de literatuuropvatting van Barbarber weer te geven.

f.

‘Mme Curie was zo arm dat zij tegen de koude soms een stoel over zich heen trok.’ (‘Curie, Marie’, Jan Hanlo).

‘Iemand verloor een staafje goud. Ik heb het niet gevonden.’ (‘Toeval’, J. Bernlef).

‘Tel uw geld, tel uw maîtresses, tel ze op en feliciteer u zelf.’ (Jacques Rigaut).

‘De man die zijn handschoen uittrok toen hij iemand de weg wilde wijzen.’ (‘Wegwijzer’, Georg C. Lichtenberg).

g.

‘Van iets gewoons iets ongewoons maken’ is misschien nog de meest adequate samenvatting van wat Barbarber-auteurs proberen te doen. Dat klinkt niet nieuw en dat is het ook niet. Maar van de traditie waren de redacteuren en medewerkers zich begin jaren zestig minder bewust dan ze nu zijn: Jan Hanlo schreef dit aforisme, voordat hij - naar eigen zeggen tenminste - Duchamp kende: ‘Een klok is een ding dat de tijd aangeeft. Maar als hij niet de tijd aangeeft dan is het toch een klok.’

Begrijpelijkerwijs is Hanlo's tekst in Barbarberalfabet niet opgenomen, maar het geeft wel aan waar Barbarber geplaatst kan worden. Inderdaad, Duchamps versie staat er wel in: ‘When a clock is seen in profile, it no longer tells the time.’

h.

‘Het doel van BARBARBER is onder meer iets te geven dat voert tot het eigen spiegelbeeld.’ (Uit het redactioneel van Barbarber 1).

Enkele malen spiegelt Barbarberalfabet zichzelf: wanneer het alfabet in een tekst voorkomt. Behalve de lijst onder het kopje ‘alfabet’ is er bij voorbeeld het ‘alfabet op de rug gezien, vertaald uit het Duits’ van Kurt Schwitters:

‘z y x

w v u

ts r q’, et cetera.

Erg aardig is ook de vermelding dat J. Bernlef de vertaling van dit werkje op zich heeft genomen.

[p. 55]

i.

Het mooiste alfabet in Barbarberalfabet is van Jan Hanlo. Hij doet een alternatieve Rorsach-test:

‘a:	man met hangbuikje
b:	man met opgeblazen buik
c:	(onvolmaakte) buik met opening
d:	man met dikke buik
e:	geen buik, maar de achterkant van een kapot op z'n kop staand hangslot.

[f t/m y]

z: niks, twee neuzen van Escher’.

B.M.