De volmaakte Hollandsche keuken-meid

[p. *1r]

De volmaakte Hollandsche keuken-meid.

Onderwyzende Hoe men allerhande Spyzen, Confituren en Nagerechten, zonder ongemeene kosten, zelfs voor de Roomsgezinden op Visdagen en in de Vasten, gezond en smakelyk kan toebereiden: Hoe men alles tegen de winter inlegt. Wat men in de Slachttyd doen moet: En hoe men Mol en versch Bier des zomers goed kan houden.

Benevens, Eenige vaste tekens waar aan men zien kan of het Vleesch, ten tyden der Vee-Pest, gezond is of niet.

En Hoe men een ordentelyke tafel zal schikken wanneer men zyn vrienden onthaald; met eenige Figuren, van opgedischte Tafels, opgeheldert.

Als mede eenige Huismiddelen Voor de Verkoudheid; om allerhande Koortzen onfeilbaar te geneezen; om het Gezicht te versterken & c. Nevens de toebereiding van eenige zagte Spyzen en Dranken tot verkwikking van zieke Menschen.

Beschreeven door eene voornaame Mevrouwe Onlangs in 's Gravenhage Overleeden.

Derde druk.

Verbeeterd en van zeer veele Drukfeilen gezuiverd.

Gedrukt volgens haar eigen Handschrift.

t'Amsterdam.

By Steven van Esveldt,

in de Beursteeg by den Dam, 1752.

Met Privilegie.

[p. *1v]

Den Uitgever erkent geene Exemplaren voor echt, dan die door den Drukker Steven van Esveldt dus eigenhandig zyn onderteekent.

[p. *2r]

Opdragt aan alle deftige Huis-Moeders. Jonggetrouwde Vrouwen. Huuwbaare jonge Juffrouwen. Huis-Houwsters, en Keuken-Meiden.

Deftige Mevrouwen; eerbaare en beminnelyke Juffers; braave Huis Houwsters; en naarstige Keuken-Meiden.

Het zoude nutteloos zyn Uwe. Mevrouwen, Mejuffrouwen, en U Dienstbaare Dogters de nuttigheid en nootzaaklykheid van dit doorwrogt Werkje voor te draagen, dewyl niemant beter dan Uwe. bekend is dat men

[p. *2v]

in, een welgeregelde Huishouding, niets noodigers en aangenaamers kan uitdenken, dan een weltoebereiden Tafel; en dat een slegten Kok de beste eetwaren bederft, daar een verstandige Keuken-Meid geringe spyzen zelfs smakelyk weet te maaken. Dit is nog niet genoeg; maar men moet zulks weeten te doen zonder ongemeene kosten te maaken en op eene wyze die de gezondheid niet benadeelt, maar eerder versterkt; en dus hangt, ten minsten gedeeltelyk, de welstand van een deftig Huisgezin, van de toebereiding der Spyzen af. Dit niet alleen, maar wel opgevoede Menschen vorderen zelfs eenige welsmakende nagerechten en verquikkingen; want gelyk Werklieden, door hunnen zwaaren arbeidt; de eetlust verwakkeren, zo moeten menschen van een edelder beroep en tederder gestel, door een beeter toebereiding en meerder verandering van Spyzen, de graagte der Maag opwekken; en dewyl de Roomsch-Catholyken, op zeekere vastgestelde daagen in ieder week, geen vleesch mogen eeten, en zy lieden in de vasten veel naauwer nog bepaald zyn, zo moet men hen ook hier in konnen ten dienste staan: En eindelyk, door dien braave Menschen met lust en liefde wenschen gediend te worden, zo hebben zy ook achting en liefde voor braave dienstboden, en

[p. *3r]

zy stellen alles in 't werk om de gezondheid hunner dienstboden te bewaren of te herstellen: Dit zouden men ook konnen zeggen omtrent de kinderen en andere leden des Huisgezins, schoon welgegoede Menschen dan gemeenlyk hunne toevlucht aanstonds tot de Medicyn-Meesters neemen, het geen de Dienstboden, om de groote kosten, zo ligt niet doen konnen, en daarom bepaalen wy ons tot dezelve, schoon de Dienstboden mogelyk in dit geval niet ongelukkiger zyn dan zy dien zy ten dienste staan, dewyl zy zomtyds korter, en altoos met minder gevaar, door goede Huismiddelen, van verkoudheden en koortzen geneezen worden; ook is het een bekende zaak dat de Keuken Meiden, voornamentlyk, om dat zy dagelyks op en voor grooten vuuren de Spyzen moeten bereiden, haar gezigt verzwakken, daar zy goede Huis-middelen voor noodig hebben.

Eene zeer deugdzaame Mevrouwe, van eene der aanzienlykste geslachte in Holland, zynde gehuuwt geweest aan een onzer voornaamste Staats-Mannen, en welke beroemd was van een der beste Huishouwsters onzes Vaderlands te zyn (gelyk twee van haare Zoonen nog hedendaags voornaa-

[p. *3v]

me Ampten bekleden, en haare Dogters gehuuwt zyn aan Mannen die haar gelyk zyn in rang en geboorte) weetende hoe nuttig het was, haare Dogters tot goede Huishouwsters te maaken, en om bequaame Keuken-Meiden te hebben, heeft ten dien einde dit beroemde Werkje geschreeven, dat alles, wat hier booven gemeld is, bevat, gelyk Haar E. dit zelve door de ondervinding geleerd heeft, om voor haare Dogters en Keuken-Meiden tot een richtsnoer te dienen. Verscheidene voorname Vrouwen verzogten daar een afschrift van te hebben, het geen haar E. uit edelmoedigheid, niet konde weigeren; dog haar E. kon nooit besluiten om het origineele uit haare handen te geven, waarom bynaa niemant een afschrift hier van heeft dan haare Dogters, schoon de begeerte om zulks te hebben, daarom zo veel te grooter is geworden. Dit origineele heeft haar E. aan de Huishouwster van een haarer Zoons, die kort naar haar E. is komen te sterven, nagelaaten; en op deeze wyze is het my, door een myner Vrienden, ter hand gesteld, die my het bovenstaande, uit de Mond van die Huishouwster, verhaald heeft. En om de begeerte van zo veele deftige Vrouwen te

[p. *4r]

voldoen, zo besloot ik, met toestemming van de daar in belang hebbende Persoonen, dit ter Drukpersse over te geeven.

De grootste verandering die daar in voorgevallen is, bestaat in een verbeetering van schikking en spelling; want gelyk het door malkanderen was geschreven, zo heeft myn Vriendt het in order van het A. B. C. in agt Hoofdstukken, verdeelt, en onder ieder Hooftstuk de zaaken daar toe behoorende gebragt, en in die zelve order gesteld, gelyk men uit den Korten Inhoud zien kan; en de verbeetering der spelling was ook zeer nootzakelyk; dog men benadeelt de Eer van die deftige Mevrouw daar door niet, want men weet wel dat Vrouwen van geboorten zig zelden daar op toeleggen; en ik zoude met vermaak Haar E. beroemde Naam, op den Tytel geplaatst hebben, was my zulks geoorloofd geweest.

Men moet niet denken dat den uitgaaf van dit Werk nutteloos is (want deszelfs waardy groot genoeg zynde om voor zig zelven te spreeken zo zwyg ik daar van) dewyl reets boeken over deeze stoffe in het Nederduitsch gevonden worden, dog die handelen voornaamentlyk van het toebereiden der Spyzen in Vrankryk, Italien en Duitsland, en dier-

[p. *4v]

halven zeer strydende met de Hollandsche wyze, die vry wat gezonder, alzo smakelyk, en minder Kostbaar is. Het is waar eenige van die zaaken zyn tot ons doorgedrongen, en daarom zo zoude het konnen gebeuren dat die ook elders gevonden worden; dog die zyn maar gering. Dit is ten minsten zeeker dat men het grootste gedeelte nergens zal vinden; altoos de voornaamste Huismiddelen niet, welkers beproefde waardye onbetaalbaar is, daarom durf ik volmondig zeggen, dat men nooit zulk een kortbondig, volmaakt en nuttig Werkje, van deeze Natuur, en gepast tot gebruik van Neerlands Inwoonders, dan dit, gezien heeft.

Aan wien konde ik dan dit Werk gepaster opdragen dan aan UWE. Deftige Huis-Moeders, en Eerbaare Jong-getrouwde Vrouwen, die met de zorge van een meer of minder groot Huisgezin beladen zyt: aan UWE. beminnelyke Juffrouwen, die onder het opzigt van Mevrouwen uwe Moeders daar in onderwezen word, of die reets den steun zyt geworden van uwes Vaders Huisgezin, dewyl zyn waarde wederhelft hem door den dood ontrukt is: aan UE. braave Huishouwsters aan wien de zorg voor een aanzienlyk Huisgezin word toevertrouwt; en schoon

[p. *5r]

het niet altoos van UWE. nog van UE. gevorderd word, de hand aan het toebereiden der Spyzen &c. te slaan zo moet gy dit alles nogtans volmaakt verstaan, om wel te konnen gebieden; ook zullen als dan uwe gebooden veel meerder kracht hebben en indruk maaken; ten minsten moet uw oog over alles gaan zal de behoorlyke zuinigheid en welschikkelykheid betracht worden: aan U naarstige Keuken-Meiden, die hier door, in uw beroep, tot de volmaaktheid word opgeleid: voor uw gezondheid en gezigt word teffens zorge gedraagen; en voegt gy by die hier door verkregene bequaamheid, een naauwkeurige getrouwheid en zuinigheidt, zo zult gy niet alleen bemind worden en groote loon ontfangen, maar komt gy te trouwen zo zult gy daar door zelfs goede Huishouwsters worden, of anders altoos tot uw beroep bequaam blyven, om in uw ouden dag, van het geen gy door zuinigheid gespaard hebt, te konnen leven, daar andere, uit gebrek van haar gezigt, dikmaals tot armoede vervallen.

Deftige Mevrouwen; Eerbaare en Beminnelyke Juffers; Braave Huis-houwsters, en naarstige Keuken-Meiden: gebruikt dit Werk tot uwe onderrigting en

[p. *5v]

tot nut en vermaak van het geheele Huisgezin en ziet deezen Opdragt aan als een teken dat ik waarlyk ben

Uwen Ootmoedige, dog onbekende Dienaar en Vriend.

[p. *6r]

Dankzegging aan de Schryfster.
Van dit nuttige Werk.

 

Heb dank, Eerwaarde Vrouwe!

 

Uw Naarstigheid en Deugd,

 

Een Leidster is der Jeugd

 

In 't leeren Huis te houwen.

 

Gy toonde met 'er daadt

 

Hoe dat een Vrouw moet hand'len:

 

Niet zorgloos voort te wand'len,

 

Met brallen op de straat;

 

Nog 's morgens lang te slaapen,

 

Het mag dan gaan zo 't wil:

 

De Meiden zitten stil,

 

En werken niet maar gaapen,

 

Of spotten met haar Vrouw:

 

Roept dan myn Heer om eeten,

 

De helft is wel vergeeten,

 

Zo volgt het naberouw.

 

Hem walgt de beste Spyzen,

 

Al zyn de kosten groot:

 

Heeft hy een Vriend genoot,

 

Die zwygt, maar zal 't niet pryzen.

[p. *6v]

 

Straks hoord men een gekyf;

 

De Meid die moet vertrekken:

 

Maar 't voorbeeld zou haar wekken

 

Van een regt naarstig Wyf.

 

Zo deedt Gy in uw leven,

 

En zaagt met eigen oog,

 

Dat niemant u bedroog;

 

Men zogt u natestreeven

 

In zuinigheid en kunst.

 

De Meiden leerden werken,

 

Te kooken, Braaden, Snerken,

 

En wonnen uwen gunst.

 

Uw dogters moesten leeren,

 

De handen aan de ploeg,

 

Te werken 's morgens vroeg,

 

Om alles te regeeren.

 

'k Heb meermaal met vermaak

 

Tot uwent aangezeeten,

 

Maar nooit volmaakter eeten,

 

Gezond en goed van smaak.

 

In order op zien zetten.

 

Een ieder was vernoegt,

 

Want alles was zo 't voegt;

 

Gy wist 'er op te letten.

 

Komt Vrouwen wie gy zyt!

 

Leert hier uw plichten kennen:

 

En u daar door gewennen

 

Den kostelyken tyd.

[p. *7r]

 

Met yver te besteden;

 

Zo zult gy uw Gemaal,

 

Door 't aangenaam onthaal,

 

En kuische zinlykheden,

 

Vernoegt zien aan den Dis.

 

Het Huisgezin zal bloeijen,

 

De Kind'ren vrolyk groeijen

 

Altoos vernoegt en fris.

 

Gy wakk're Keuken-Meiden!

 

Volgt deez' Mevrouwe na,

 

En laat u vroeg en spa

 

Door haaren raad geleiden.

 

Zy toond hier uwen plicht,

 

Draagt zorge daar beneven,

 

U goeden raad te geeven

 

Tot sterking van 't gezicht;

 

Voor veelerhande quaalen.

 

Indien dit werk u smaakt,

 

Zo word gy eens volmaakt,

 

En gunst zal u bestraalen.

 

Dus word een braave Vrouw,

 

De Steunpilaar der Trouw.

 

 

 

C.W.L.I.V.