De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 9

Boekbeoordeeling.

I.
Afrika, de Slavenhandel en de Aardrijkskundige Conferentie van Brussel, door W. Eben. Leuven, wed. Ickx en zoon. 1878.

De stichting eener aardrijkskundige maatschappij tot het bevorderen van ontdekkingen en beschavingstochten in Afrika, heeft reeds onderscheidene boeken en vlugschriften in het aanzijn geroepen; en dit levert alweer het bewijs, dat een hooggeplaatst persoon slechts hoeft eene meening te uiten om die terstond door de overgroote menigte te zien beamen. Het beoogde doel is in alle geval loffelijk; en het werk door den heer W. Eben in het licht gegeven om onder het volk de kennis te verspreiden die men omtrent Afrika opgedaan heeft, mag voorzeker prijzenswaardig heeten.

Het boek, - dat een eersteling is en uit een Leuvensch nieuwsblad werd overgedrukt, - is geschreven in den volks-

[p. 136]

toon: de stijl is bevattelijk voor ieder, en zonder gezochtheid noch effect-bejag; ja, na het lezen der op elkander volgende landsbeschrijvingen ziet men allicht het wenschelijke in van het werk eens met kaarten en platen versierd te mogen herlezen. De heer Eben heeft meestal Fransche schrijvers nagesproken; ook komt het ons vóór, dat zijn eerste gewrocht in 't Nederlandsch op vertalingen uit het Fransch boogt: althans, enkele gallicismen en bijgaande Fransche woorden wekken dit vermoeden. Van gallicismen nu, wijzen wij op de volgende:

Pag. 24: Herodote, Strabon; Elders: ‘Ten tijde van Cesar schreef Lucain...’ - p. 49-50: ‘en verliezen zich (voor: gaan verloren of loopen te niet); -’ p. 75: ‘een geweer, poeder en ballen (voor kogels?);’ - p. 97: ‘eene uitgestrekte en boven de zee hoog verhevene plein, die (la plaine: het plein, het vlak);’ - p. 97: ‘van aan de pic (piek, ten minste Cameroun...’; - p. 99: bergflanken, en elders komen die flanken nóg voor (in stede van bergwanden); - p. 134: ‘zoo wordt den overtreder eene correctie slagen toegepast (van 't fr. appliqué, in stede van toegediend).’ - Soms volgt de schrijver de kwade gewoonte sommiger Hollanders, die hunne schriften met basterdtermen overladen, b.v.: p. 21 oasissen (l. oasen); p. 65: ‘de natuur kweekt er in 't wild alle soorten van cerealen, en getuigt van eene rijke flora; de tabak en eenige arachiden,’ enz.; p. 120: de cascade; p. 133: militarisch noviciaat; p. 152: ‘waar hij zooveel harmonie, poésie en geluk had ontmoet;’ p. 161, sprekende van twee in tegenovergestelde richtingen drijvende luchtlagen: ‘die dubbele eoliaansche strate...’ en verders: promontorium, lichens, basis, enz. - Onafgebroken is de schrijver er ook op bedacht geweest om klare, voor ieder begrijpelijke Nederl woorden door Fransche te doen vergezeld gaan, hetgeen wel. overbodig was.

De klippen welke zelden een eersteling in 't Nederlandsch ontging, zijn de taal- en spellingfouten. Het besprokene boek betaalt dan ook dien kwaden tol met de volgende; p. 21, den zand, ofschoon op p. 165 het zand voorkomt; - p. 22. moerig

[p. 137]

imoen (fr. limon, ndl. slib); - p. 30 en 96; immeraan; doen uit te schijnen; dikwijls het hondermaal veroordeelde van af, dat b.v. op p. 193 zijne wederlocutie tot toe... kwijt is geraakt; - p. 60 spaden zijn goed onderscheiden van schuppen; - p. 162: fougeras (voor: varens); p. 114: ‘Bij het regenseizoen wascht (voor wast) het water;’ - p. 118 het licht (voor ligt); - p. 149: ah! ah! ah! dat niet de uitdrukking van 't lachen is; - p. 170: als een dwingerend overwinnaar; - p. 176: inzonder (voor inzonderheid); - p. 180: wat meer vollediger dan.; p. 193: aangemachtigd (voor aangematigd); - p. 211: dank zij de gevolgen van den wraakroependen gruwel (oneigen is dank); enz.

Maar genoeg! schrijver en lezer mochten wel denken dat ons nauwgezet uitpluizen eigenlijk het botvieren van vitzucht is, - hetgeen zij evenwel zouden mis vóór hebben. Enkel wenschten wij den steller op die (overigens lichte) feilen tegen taal en stijl opmerkzaam te maken, opdat hij ze in 't vervolg niet meer begaan zoû en bij eene tweede uitgave van zijn nuttig werkje doe verdwijnen. Ook zijn wij de eersten om toe te geven, dat de schrijver niet voor alle misgrepen aansprakelijk is, en de heer Eben vast nog minder dan wie ook. Immers, zijne uitgevers schijnen hun best gedaan te hebben om door onverzorgden druk en slordige correctie de lezing bij plaatsen vervelend te maken. Wie daaraan twijfelen mocht, sla maar blz. 191 op, en hij zal er een knoeisel vinden dat juist van aard is om een jong letterkundige te doen wanhopen!..

Alles dus te zamen gevat: het werk is goed bedacht, vrij wèl geschreven, maar erbarmelijk aan den man gebracht.

Brugge.

K.D.F.

II.
Een Vlaamsche Jongen, door Wazenaar. - Gent. Boekhandel W. Rogghé (Jul. Vuylsteke). 1879.

In het voorbericht van dit boek zegt ons de schrijver dat hij, aan den bijval van zijnen ‘eersteling’ twijfelend, het

[p. 138]

vooralsnog goedgevonden heeft zich onder een geleenden naam te verschuilen. Hij achtte zich ‘nog niet genoeg geharnast tegen 't oordeel van de vierschaar der kunst.’

Welnu, Wazenaar had ongelijk. Niet alleen verdient zijn Vlaamsche Jongen volstrekt niet als ‘onleefbaar’ te worden beschouwd; maar wij gelooven wel dat elke onbevooroordeelde lezer, ondanks de gebreken - die veelal aan den aard en de opvatting van dusdanig werkje eigen zijn - dit boek eene plaats toekennen zal bij het beduidendste wat onze Vlaamsche letterkunde in den laatsten tijd op novellistisch gebied heeft voortgebracht.

Een eigentlijke novelle is het echter niet; een roman evenmin, - al heeft de schrijver zijn verhaal meer of min romantisch ingekleed.

Op nog al uitvoerige wijze worden ons daarin de lotgevallen verteld van een nederigen boerenjongen uit Vlaanderen: Constant Vliermans, die van koewachter student wordt, een oogenblik ep het punt is door vreemden invloed zijne ware levensroeping te missen, daarna de geneeskunst bestudeert, een Vlaamsch dichter wordt, en eindelijk, na zeer veel van dweepzucht en eigenbaat te hebben geleden, alle stoffelijke en zedelijke moeielijkheden te bovenkomt, om zich, als doktor in de geneeskunst, tot een vrij en onafhankelijk bestaan in de maatschappij te verheffen.

Wat bij de lezing meer of min hindert is het gebrek aan eenheid en samenhang, welk dit verhaal kenmerkt. 't Is als een mozaïek van verschillige schetsen, waarvan sommige weinig of niets met de ontwikkeling der grondgedachte in verband staan, en soms alle homogeniteit missen. Blijkbaar is het dat de onderscheidene hoofdstukken niet achtereenvolgens, maar wel op verschillende tijdstippen werden geschreven, sommige misschien wel zonder dat de schrijver er voorafgaandelijk aan gedacht had daarvan later één geheel te maken.

Doch dat alles is met zóóveel ziel geschreven, dat men het boek toch met belangstelling doorleest. In de manier, waarop Wazenaar ons de geschiedenis van dien Vlaamschen jongen

[p. 139]

vertelt, ligt overigens iets zóó persoonlijks, dat men reeds na 't lezen der eerste hoofdstukken het denkbeeld opvat dat die levensbeschrijving eigentlijk veel weg heeft van eene autobiographie. En inderdaad, dat Wazenaar en Constant Vliermans wel degelijk één en dezelfde persoon uitmaken, namelijk Dr D.V... - een begaafd Vlaamsch dichter - bleek ons weldra op overtuigende wijze. In het hoofdstuk getiteld ‘de Cholera’ heeft de schrijver, als een letterkundig produkt van Constant, een schetsje geplaatst, dat Dr D.V. reeds in 1870 in onzen Kunstbode verschijnen liet, met den bijtitel: ‘Uit het dagboek van een Geneesheer.’

Nu, met het oog op de letterkundige waarde van zijn boek is dat pseudoniem toch eene bijzaak. En dat die waarde in onze oogen niet gering is, hebben wij reeds met een paar woorden gezegd. De landelijke natuur en het Vlaamsche buitenleven zijn daarin met verrassende waarheid beschreven, wel stellig door iemand die bij de boeren is t' huis geweest. Die kleine koewachter, die met de ‘zeelen’ onder den arm, tegen Bonte of Blare geleund, zich in de lezing van een boek verdiept, - ofwel, des Zondags zich in het bosch vermeiend, zijn kinderhart onder 't bombazijnen vestje kloppen voelt bij de ontzaggelijke stilte van het woud of ook bij 't bekoorlijk geruisch, dat de wind deed opgaan uit de zingende abeelen; dat alles is even dichterlijk als natuurgetrouw opgevat en vertolkt. Belangwekkend is ook Constant's ietwat platonische liefde voor Celina en zijne kennismaking met de Vlaamsche letterkunde; eigenaardig geschetst is het tafereeltje van de Loting, zijn diensttijd bij het regiment; daarna zijne studiën aan de Gentsche Hoogeschool, terwijl Wazenaar verder, in beschrijvingen zooals die uit het Hospitaal, wel eens aan het realism van Emile Zola denken doet.

Met het oog op het romantisch gehalte van 't verhaal schijnt ons echter het slot totaal mislukt, en de philosophische beschouwing waarmee het boek sluit, is niet van aard om dien ongunstigen onestethischen indruk weg te nemen.

Over 't algemeen treedt Wazenaar's schrijverstalent vrij

[p. 140]

zelfstandig in het licht. Dit ook in de verzenstukken, die hij hier en daar, als staaltjes van Constant's onderhoud met de Muze, door zijn verhaal vlocht. Nu en dan echter schijnt hij wel eens bij een bekenden voorganger aan te kloppen. Zoo b.v. deed het humoristisch versje Aan Corduleken ons als gedachte en als vorm, veronderstellen dat Wazenaar zekere Bergidylle van Hendrik Heine heeft gelezen? Nu, 't kan ook ànders zijn: les beaux esprits se rencontrent, en onze Wazenaar heeft kracht genoeg om zich op eigen vleugelen te verheffen.

Drukken wij, alvorens afscheid van ‘de Vlaamsche Jongen’ te nemen, den welgemeenden wensch uit dat de schrijver het bij dien eersteling niet laten zal, maar onze litteratuur nog meermaals met eene zijner pennevruchten zal verrijken.

A.J. Cosyn.