De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 9

Nederlandsch tooneel.

Antwerpen.
15 Februari - 15 Maart 1879.

Opgevoerde stukken. - Oorspronkelijk: De Droom van Hanekam (7 taf.); - Martha (1 bedr.); - Kosterliefde (1 bedr.), - Vertaald: Het Gebed der Schipbreukelingen (5 bedr.); De drie Hoeden (3 bedr.); De zieke Familie (3 bedr.), De Familie Hoorn (3 bedr.), De Bultenaar (8 taf.).

Sedert onze laatste tooneelkroniek werden, behalve enkele

[p. 133]

gekende vertalingen, een drietal nieuwe stukken van Vlaamsche schrijvers voor 't voetlicht gebracht.

Zoo bracht ons de benefietvertooning van den heer Fr. Van Doeselaer, den gekenden komiek van ons gezelschap, de ‘première’ van een door hem geschreven ‘zinnebeeldig kluchtspel’: ‘De Droom van Hanekam of Antwerpen in 1779, in 1879 en 1979.’ Zooals die titel genoegzaam aanduidt, heeft de schrijver de stof zijner ultra-fantasistische schepping aan de vorige, de tegenwoordige en de toekomende eeuw ontleend. Die Hanekam is een antwerpsche sinjoor van 1779, die zich, bij tooverslag, in zijnen droom eerst honderd, en dan nog eens honderd jaren later te midden zijner Scheldestad verplaatst ziet. Natuurlijk zet de brave man een paar groote oogen op over onze eeuw van stoom en elektriciteit, terwijl de daarop volgende eeuw hem teenemaal als de ‘verkeerde wereld’ voorkomt.

Onafzienbaar ruim was alzoo het gebied waarop onze komiek zich voor het schrijven van zijn kluchtspel bewegen kon. Zeker was er in die drie tijdvakken stof genoeg om iets geestigs van te maken. Heeft nu de uitslag volkomen aan dat doel beantwoord? Naar ons bescheiden oordeel: neen; al moge ook het stuk des heeren Van Doeselaer - aan welks opvoering blijkbaar gansch bijzondere kosten waren besteed - een drietal vrij goedbezette vertooningen hebben beleefd.

Wel komen er hier en daar nog al kluchtige toestanden of pikante zetten in, enkele tooneeltjes die van opmerkingsgeest getuigen, en, dank aan de lokale of politieke kleur, vrij goed op de lachspieren werkten; doch de komische werking der klucht wordt grootendeels verlamd door een heelen hoop overtollige bijzonderheden, die soms alles behalve geestig zijn. Een hoofdgebrek ook is het volslagen gemis aan samenhang en tooneelverwikkeling. De Droom van Hanekam is als een kaleodoskoop, waarin men zoowat van alles te zien krijgt, maar zoo verward en dooreengemengd, dat men daarin vruchteloos naar eenig logisch verband of een eigentlijken leiddraad zoekt.

In 't laatste bedrijf ziet de wereld er uit als een groot

[p. 134]

gekkenhuis, al te gek om waarlijk geestig te zijn. Na eene reeks van carnaval-effekten, die als een ‘satyre’ op de buitensporigheden van den vooruitgang schijnen te moeten gelden, eindigt het stuk met deze diep-wijsgeerige bemerking van Hanekam: dat het nog best is zich bij het oude te houden!...

‘De Droom van Hanekam’ herinnert in zekere gedeelten aan een kluchtspel van Van Peene, ‘De Wereld binnen 1000 jaren’. Vele jaren geleden werd het te Gent door Broedermin en Taalijver gespeeld, en zulks (indien ons geheugen ons getrouw gebleven is) met zeer veel succès.

Door het Brusselsch gezelschap, werd deze maand nog een paar malen het reeds door ons besprokene ‘23 Miljoen’ gespeeld, en als nastukje: ‘Kosterliefde’, een nieuw blijspel door Gust. Hendrickx. Men zegt veel goeds van laatstgenoemd stukje, waarover wij niet de visu hebben kunnen oordeelen. De tweede maal was op het programma een ander blijspel vermeld: ‘Jong bij jong en oud bij oud’ door Nic. Theelen, een jongen Limburgschen schrijver, die veel belooft. Door welke omstandigheid het programma niet heeft woord gehouden, weten wij niet.

Op de vertooning van verleden maandag hadden wij 't genoegen kennis te maken met ‘Martha’, een nieuw tooneelspel van W. Suetens, dat in den jongsten Stadswedstrijd door de Jury werd in aanmerking genomen en later tot het genot der Staatspremiën toegelaten. Deze comedie (in één bedrijf) bevat, naast onmiskenbare dramatische hoedanigheden, ook enkele in 't oog vallende gebreken. De opvatting, ofschoon goed dramatisch, is niet van onwaarschijnlijkheid vrij te pleiten, terwijl de gang van 't stuk hier en daar door langdradige gesprekken wordt ontzenuwd. De taal van den heer Suetens is soms wat al te declamatorisch, wat in eene comedie als deze meer nog dan elders hindert. Het onderscheid, dat tusschen novellenstijl en tooneelstijl bestaat, wordt door hem wel eens uit het oog verloren. Ondanks dit alles is er toch veel goeds in ‘Martha’, en met enkele wijzigingen zou het stuk van den heer Suetens ongetwijfeld eene goede aanwinst voor ons oorspronkelijk tooneelrepertorium kunnen wezen. De

[p. 135]

twee bijzonderste rollen werden gewetensvol vervuld door Mevr. Aleidis en den heer Van Kuyk.

Ter gelegenheid van Mevr. Coryn-Driessens' benefietvoorstelling, kregen wij, behalve het roerend spektakeldrama ‘Het gebed der Schipbreukelingen’, ook Hennequin's geestig blijspel ‘De drie Hoeden’, dat met uitstekend genoegen werd teruggezien. Mevr. Coryn ontving dien avond een nieuw bewijs hoe het Antwerpsch publiek haar talent op prijs stelt.

Deze week speelde men ten voordeele van den heer Wagemans: ‘De Bultenaar’ een gunstig bekend fransch drama, waarin Van Kuyk met zeer veel bijval in de hoofdrol optrad.

A.J. Cosyn.