De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 8

Boekbeoordeeling.

Antwerpsch Volklsleten. In novelllen, liederen en tafereeltjes geschetst, door J.L. Nauwens. - Antwerpen, bij L, Legros; Amsterdam, bij J. Noordendorp. 1878.

Vooraleer wij onze over 't algemeen gunstige meening omtrent dit bundeltje uiteenzetten, moeten wij eene opmerking maken tegen den titel: Antwerpsch Volksleven. -

[p. 471]

Geen lezer of hij zal zich hierbij stellig aan eenige Antwerpsch gekleurde penneschetjes hebben verwacht. Wij, die den jongen schrijver kennen als een echte Antwerpsche volksjongen, wien het evenmin aan opmerkingsgeest als aan dichterlijken aanleg ontbreekt, wij ook dachten dat hij ons door deze dichttafereeltjes een kijkje gunnen zou in dat eigenaardige Antwerpsch volksleven, dat Sleeckx ons (b.v. door zijne schetsen uit het Schipperskwartier) zoo voortreffelijk in proza te genieten gaf.

Wij hebben ons in die verwachting bedrogen. Eigentlijke lokale kleur, bepaald Antwerpsche toestanden, hebben wij in Nauwens' ‘novellen, liederen en tafereeltjes’ te vergeefs gezocht; zoodat in den titel ‘Antwerpsch Volksleven’ het epitheton gerust weg blijven mocht.

Als indrukken uit het volksleven, in minder beperkten zin, bevatten deze gedichtjes ongetwijfeld zeer veel wat op een woord van welverdienden lof recht heeft. Niet alleen weet de jonge dichter, hetzij hij verhalend, beschrijvend of bespiege lend optreedt, doorgaans den echten volkstoon te treffen, maar uit het gansche bundeltje spreekt eene oprechte, echt volksgezinde overtuiging.

Zooals onze lezers reeds bij de aankondiging zijner uitgave hebben vernomen, is de heer Nauwens (evenals vroeger onze betreurde volkssschrijver Zetternam) een nederige schildersgast, die zijne ledige uren aan de letterkunde wijdt. Welnu, schier op elke bladzijde van Nauwens' bundeltje - zijn eersteling - kan men zien dat het doel van zijn streven is: óók eenmaal dien titel van volksschrijver te verdienen, om, in mate zijner krachten, tot opbeuring, tot zedelijke en stoffelijke verbetering van het lot zijner lijdende broeders meê te werken.

Een schoon en edel doel, voorwaar! - Doch zou 's dichters ijver, om de belangen der werkersklas te verdedigen, hem, 't zij in den keus zijner onderwerpen, 't zij in het schilderen der toestanden zelven, niet soms het volksleven wat te veel langs de zwartste zijde hebben doen inzien? In zijne bespiegelingen over ‘het lief en leed des volks’ heeft die somber-

[p. 472]

melancholische tint verreweg den boventoon. Van dat oude contrast tusschen arm en rijk (gewetenlooze rijkdom van de ééne, en bitter hongerlijden van de àndere zijde) is ook hier wel eens te kwistig gebruik gemaakt. Datzelfde thema ligt ten grondslag aan verschillige stukken, als b.v. ‘Afgesloofd,’ ‘Eene natiewerkster,’ ‘Madameken lief,’ enz.

Men denke echter niet dat Nauwens' jonge muze zich stelselmatig met zoo'n donkere levensopvatting heeft vereenzelvigd! Neen, zij weet ook een levenslustigeren toon aan te slaan, zooals in ‘Meken Kaat’ en enkele kleinere stukjes.

Dat ‘Meken Kaat’ vooral is een goedgetroffene karakterschets. De dichter zelf noemt het een ‘levensbeeld’ en 't is waarlijk eene schets naar het leven. Dat verhaaltje beschrijft ons het jubelfeest van een honderdjarig vrouwtje uit het volk. Ziehier hoe het feesttafereeltje aanvangt:

‘O gij, die leed en lief des volks bespiedt,
Herinnert ge u het kronklend steegje niet!
Waar zij geboren werd, en weltevreden
Den zwaren strijd des levens heeft volstreden!
Herinnert ge u zijn plechtig feestje niet!
Toen 't als een gaarde, heerlik opgesmukt
Met ongewone en levendige kleuren,
Door balsemende loof- en bloemengeuren
Bij tint'lend zonlicht ieder heeft verrukt.
En toen er duizend starren aan den hemel,
En duizend lichtjes met een bont geschemel
De vensterbankjes van de werkerswoonst
Versierden, toen was de aanblik allerschoonst.
't Waar kan men beter zijn, 't lang zal zij leven,
En menig liedeken van oudren trant,
Doch innig met het jubelfeest verwant.
Werd dreunend door fanfaren aangeheven.
Daarna, ving 't bal aan in een' tabakswinkel
Voor 't zeldzaam feit beschilderd en verfraaid;
Gij weet hoe daar de jongheid heeft gezwaaid,
De grijsheid zelve, meêsprong bij 't gerinkel
Der orgel, die hun schaatren begeleidt.
Dáár werd de honderdjarige verbeid...’

Daarvan is ‘Ros Marieken’ meer of min een tegenhangertje. Naast enkele schoone gedeelten bevat het ook zeer

[p. 473]

zwakke plaatsen, en naar ons inzien verraadt het hier en daar wel eenig gebrek aan waarheid. Verzen als die welke Marieken 's minnaars haar naar 't hoofd werpt:

‘Zoo valsch en huichlend is uw hert
Gelijk de kleur uws haars...’

klinken in 't geheel niet fraai. De vergelijking is gezocht en de vorm zelfs wat... bij 't haar getrokken.

Eenvoudig, echt roerend, esthetisch schoon is de ‘De oudste zuster,’ min of meer in den trant der Loveling's. Een verhaaltje, nagenoeg van den zelfden omvang, heet ‘In 't Roosken,’ en kenmerkt zich door een niet onaardige realistische tint.

Volgens den titel van Nauwens' dichtbundeltje, bevat het novellen, liederen en tafereeltjes. Dit is naar ons inzien eene even onjuiste als overbodige bepaling. Immers, even als zijne dichtverhaaltjes geene eigentlijke ‘novellen’ zijn, kunnen de kleinere stukjes, op eene enkele uitzondering na, moeielijk als ‘liederen’ worden beschouwd. Sommige dezer zijn overigens tamelijk onbeduidend, en hadde de dichter ze in zijne portefeuille gehouden, de lezer zou er niets bij hebben verloren! - De ‘tafereeltjes’ zijn de eenige die onvoorwaardelijk recht op die benaming hebben. Op meer dan ééne plaats van het bundeltje vinden wij het bewijs dat de jonge dichter zich met goed gevolg toelegt op de in poëzie zoo moeielijke als gewichtige kunst: te schilderen met de pen.

‘Primus’ is de titel van het laatste en meest uitgebreide stuk uit den bundel. 't Is een soort van dramatisch gedicht, althans eene tweespraak, die, ofschoon niet opzettelijk voor 't Tooneel geschreven, toch in dramatisch en vorm is bewerkt. 't Is een der weinige stukken, die waarlijk aan het ‘Antwerpsche volksleven’ doen denken. Er ligt veel gevoel en waarheid in de typen van Susken en Bert en hunne omgeving is vrij juist weergegeven. In sommige toestanden nogtans heeft de dichter meer aan zijne fantazie dan wel aan de zucht naar waarheid toegegeven. Zoo schijnt ons Bert's beschrijving van de zee in den mond van dien zeeman al te dichterlijk om volkomen waar te zijn.

[p. 474]

Ten slotte moeten wij ons spijt uitdrukken dat, met het oog op de taalzuiverheid, de heer Nauwens zijn bundeltje niet wat nauwkeuriger heeft overzien. Het boekje wemelt van taal- en spelfeilen, vooral wat de naamvallen en ook de vervoeging van werkwoorden betreft. Nu is het wel mogelijk dat dit voor een zeker gedeelte het gevolg is van overhaasting bij 't verbeteren der drukproeven. Doch, hoe het zij, het is jammer dat dit anders zoo goed verzorgd en zoo net gedrukt werkje door zoovele taalkundige onjuistheden wordt ontsierd. Wij hopen wel dat wij, bij eene volgende uitgave van den heer Nauwens, ook in dit opzicht de voortbrengselen van zijn onderhoud met de Muze met lof zullen mogen bespreken.

A.J. Cosyn.