De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 7

Driejaarlijksche Tentoonstelling te Gent.

I.

Wij hebben verleden maand de recht aangename gelegenheid gehad, een paar bezoeken te brengen aan de Gentsche Expositie voor Beeldende Kunsten, en ofschoon wij onzen lezers geen omstandig verslag kunnen geven van al wat daarop meldenswaardig voorkomt, toch willen wij volgaarne hun door een en ander onze indrukken meedeelen. Dat het eigentlijk maar leeke-indrukken zijn, hoeft niet gezegd. Wij hebben overigens volstrekt de verwaandheid niet als ‘specialist’ in de techniek der beeldende kunsten te willen doorgaan.

Voor zooveel ons de beperkte tijd toeliet te oordeelen, is het Salon van 1877 alleszins merkwaardig. De middelmaat, zonder schitterend te wezen, mag althans zeer voldoende heeten. De goede kunstwerken, die hier zeker eene bespreking zouden verdienen, zijn zelfs zóó talrijk, dat wij op verre na niet aan àllen onze aandacht hebben kunnen wijden. Wij zullen ons dus bij enkelen moeten bepalen en by voorkeur bij de jongeren een oogenblik stil blijven. Het talent van de meeste ‘veteranen’ in de kunst is overigens genoegzaam bekend. Op de jonge, met aanleg begaafde artisten berust de toekomst, en

[p. 467]

de vele moeilijkheden die zij veelal hebben te doorworstelen, alvorens hun de faam gunstig wordt, maken het des te meer billijk dat wij in hun pogen belang stellen.

Het aantal waarlijk uitstekende schilderijen is beperkt, zeer beperkt. Buiten het te Parijs bekroonde en veelbesproken tafereel van J.P. Laurens ‘De Oostenrijksche staf voor het lijk van Marceau,’ dat wel schoon is, maar waarvan wij echter méér hadden verwacht, heeft men weinig of geene van die kapitale stukken die al dadelijk de algemeene aandacht en bewondering opwekken.

Van een anderen kant zagen wij met leedwezen dat het aantal schilders die aan den modegeest offeren, die eerder naar oppervlakkige behaaglijkheid dan naar echte schoonheid streven, met den dag aangroeit. Op onloochenbare wijze straalt die betreurlijke strekking door, niet alleen in opvatting en bewerking, maar wellicht meer nog in den keus der onderwerpen zelven. Sommige Fransche schilders - hoezeer ook hunne technische bekwaamheid allen lof verdient - hebben daaraan misschien wel het meest de schuld, en ongelukkiglijk zien wij ettelijke Vlaamsche schilders geneigd dat dwaalspoor te volgen.

Tot de vakken die te Gent het meest vertegenwoordigd zijn, behooren het Genre en het Landschap. Op de 1400 nommers uit den Catalogus, zijn er wel 500, die op landschappen en op zeegezichten duiden, en misschien zijn de genrestukken (als men het historisch genre mêerekent) nòg talrijker.

Het Geschiedkundig genre schijnt meer dan ooit de plaats van de eigenlijke Historieschildering te willen innemen. Eenige schilderijen van dien aard zijn zeer belangwekkend. Onder diegenen, waarvoor zich het publiek het meest verdringt, mag in de eerste plaats worden genoemd ‘Eene wraak van Johanna van Castilië,’ door Willem Geets, den talentvollen bestuurder der Academie van Mechelen. 't Is, meenen wij, de eerste maal dat de heer Geets met een zoo groot tafereel optreedt. Een goede stap vooruit! De keuze van het sujekt kon wellicht gelukkiger wezen, maar het bedoeld effekt is wonderwel getroffen. De schilder stelt ons de wraaklustige Johanna voor, op het oogenblik dat die Spaansche

[p. 468]

vorstin eene der minnaressen van haren gemaal - een meisje uit Brabant - gansch naakt, door hare dienstmeiden op een bed doet vastbinden. Zij zelve zit met wellust dit barbaarsch tooneel aan te schouwen en houdt reeds de schaar in de hand, waarmêe zij de weelderige hairlokken der Brabantsche schoone zal afsnijden en haar het bevallig gelaat verscheuren. - Dit aan Henne's Histoire de Charles Quint ontleend tooneel is met treffende waarheid op het doek gebracht. Samenstelling, teekening, coloriet, typeering, alles is even goed verzorgd, zoodat het geheele een waarlijk ingrijpend effekt maakt. Misschien zullen, bij een nader onderzoek, enkele bijzonderheden der schilderij wat te... te ‘gelikt’ voorkomen, maar uit geheel het werk blijkt een kunstenaar, die Vlaanderens kunstroem krachtig helpt handhaven.

Tot dat soort behoort van nu af ook reeds de heer Jan Van Beers Jz., een jonge veelzijdig begaafde artist, maar die, jammer genoeg, van zijne gaven een wat te buitensporig gebruik maakt. Men kent zijn historisch tafereel ‘'s Volks dank’ ('t lijk van Van Artevelde) verleden jaar ook te Antwerpen tentoongesteld en in ons tijdschrift door den heer Johan Gram met verdienden lof besproken. Buiten dien ‘Jacob Van Artevelde’ heeft Van Beers te Gent, nog een ànderen ‘Jacob’, van een gansch tegenovergestelden aard. In plaats van het tragisch uiteinde van een Vlaamschen volksheld, die door zijne ondankbare stadgenooten lafhartig is vermoord, heeft de schilder ons thans een Vlaamschen dichter, den vader der Dietsche dichters, voorgesteld, gezeten aan den oever van de Noordzee en droomend aan Vlaanderen's grootmaking... Zijn naam? Onze lezers hebben hem reeds geraden: 't is Jacob Van Maerlant, een onderwerp waarvoor zich de heer Van Beers j^r aan zijns vaders gelijknamig lierdicht heeft geïnspireerd. Dat droomerig dichterlijk wezen van Van Maerlant, waarop ‘zooveel diepte van gevoel als kracht van geest’ te lezen staat, heeft 's kunstenaars penseel hier op ingrijpende wijze weten weer te geven. Hoe jammer dat de gansch mislukte houding die belangwekkende figuur veel van haar poëtisch effekt verliezen doet! Niettegenstaande dit gebrek mag deze schilderij terecht verdienstelijk heeten.

[p. 469]

Minder geneigd zijn wij denzelfden lof toe te zwaaien aan Van Beers' andere schilderij, getiteld ‘Een Auto-dafé’, al moge deze figurenrijke samenstelling aan sommigen meer belangwekkend voorkomen. Meer technische kunstvaardigheid, ja, als samenstelling en als kleur, maareene minder esthetische opvatting, oneindig minder gezonden zin, stralen daarin door. Zeker zouden we de laatsten willen zijn om ook hier een reeds meesterlijk geoefend talent te erkennen; maar een werk dat van talent getuigt mag dààrom nog geen echt kunstwerk heeten.

‘Gij zult de tooveres niet laten leven!’ aldus luidt het motto dier schilderij. Eene opeengedrongene volksmenigte omringt een van tooverij beschuldigd oud vrouwken, dat zich voor den Raad van het Heilig Officie verdedigt... Wij zijn dus in volle Zestiende Eeuw, in de Spaansche Inkwisitie. Historische juistheid in kleederdracht en stoffeering is in een historisch tafereel zeker wel eene hoofdvereischte. De heer Van Beers meent die echter zonder bezwaar te mogen over 't hoofd zien. Zijne personages zijn gekleed op eene wijze die geenszins aan de XVI^e eeuw herinnert, of ten minste niet uitsluitelijk aan dien tijd. 't Is eerder een mengeling van costumen uit verschillige tijdvakken en zijne hoofdfiguur, de oude ‘tooverheks’ ziet er bijna uit als een Vlaamsch bedelvrouwken van ònzen tijd!...

Ook in de uitvoering van zijn Autodafé, althans wat het coloriet aangaat, straalt dat onzinnig effektbejag door. Waarom toch die schreeuwend roode kleureffekten in het gewaad zijner geestelijken van het Heilig Officie? Om zich des te eerder te doen opmerken?... Jan Van Beers heeft geene pistoolschoten noodig om zijnen naam ruchtbaar te maken. Allons, heer Van Boers, zet eens voor goed die excentrieke jongelingsgrillen uit het hoofd! Wij hebben het nòg gezegd: gij hoeft maar te willen om een onzer beste schilders te worden.

(Wordt voortgezet.)

A.J.C.