De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 7

De dichter Jan van Beers. (Vervolg.)

Wie kan zich een schooner tafereeltjen, al was 't ook van Geeraard Dow, voorstellen, dan het volgende uit ‘Eene bloem uit het volk’?

Niet waar, een lief tafreeltjen in der daad,
Dat houten, bruine geveltje, in de straat
Zoo mank vooroverhellend, met zijn wingerd
Die 't wrakke vensterken zoo malsch omslingert;
Dit sijsken in zijn wisschen kooitje, blij
Rondtripplend door de ranken die 't omzwieren;
Dit koppel roode en witte violieren
Vóór op het venster, - en daar achter zij?...

Slechts met de meeste moeite weèrsta ik der verzoeking hier nog ‘het uitgaan der godvruchtige menigte uit de kerk’

[p. 410]

(zie Bij 't kerkportaal), of de beschrijving van een landelijk feest uit ‘Op de Kermis’, een echt juweeltje van gevoel en leven, neêr te schrijven. Ja, wat Van Beers zelfs in ‘Op Krukken’ zegt van de speelzieke, dartele schooljeugd, mag men ook zonder overdrijving van zijne tafereelen zeggen:

‘... het levensgenot

Spartelt er in elk lid, in elke vezel.’

Doch, het is niet alleen in 't schetsen van eenvoudvolle en naïeve tafereeltjes dat Van Beers een onnavolgbaar penseel bezit; de prachtige beschrijving van een' morgend bij de zee, waarmeê hij zijn ‘Op den dood der Koningin’, en de schitterende stroof waarmeê hij zijn ‘Van Maerlant’ aanvangt, toonen genoeg dat hij ook in 't malen van de prachtigste natuurtooneelen t'huis is. Ziehier b.v. een staaltje uit: ‘Antwerpen bij 't vertrek van Conscience’. Men meent de Schelde in wezentlijkheid te zien, en nochtans telt die topographie nauw een zestal regels:

o Zie! Hoe de eerste vlinders ommedansen
Langs 't groen der polderweiden, naast den stroom!
Hoe 't vlak der Schelde gloeit van tintelglansen
En blauwend wegsmelt in den morgendoom!
Zie! wat al zeilen op en neder klimmen,
En in het goud der uchtendzonne glimmen,
En wemelen als meeuwen in 't verschiet!...

Ik wil het niet ontveinzen, wat de rijke beschrijvingen aangaat, hoezeer zij ook bij Van Beers volmaakt zijn, mogen zij toch nooit de pracht dergene bereiken die Longfellow ophangt in Evangeline, Hiawatha, the Gold Legend, enz...; en dit is een gevolg van de kleurrijkere natuur die den amerikaanschen dichter omringt; maar is Van Beers in dit punt beneden Longfellow, toch overtreft hij dezen niet slechts door de ‘charpente’ zelve van zijne gedichten, maar door leven en beweging die overal heerscht, d.i. in andere woorden door de actie, iets wat in Longfellow's werken van langen adem meestal te wenschen laat. Deze, inderdaad,- tot bewijs hiervan strekke ‘Evangeline’, - schijnt altijd voor doel te hebben eene reeks prachtige schilderijen en natuur-

[p. 411]

beschrijvingen, elke op beurt, voor uwe blikken te doen verschijnen, daar hij het drama of het feit dat zijn verhaal uitmaakt, alleen als een middel, eene gunstige gelegenheid tot schilderen schijnt te nemen; Van Beers integendeel, en dit beantwoordt m.i. veel beter aan de eischen van dit genre, maakt alleen gebruik van beschrijvingen waar zulks zijn verhaal meer luister kan bijzetten; hij legt er zich voor al 't overige nog alleen op toe aan de verschillige tafereelen van zijn verhaal het meest natuur en leven te verschaffen, en laat geene enkele gelegenheid voorbij gaan om de roerendste, gevoelvolste tooneelen voort te brengen. Daarenboven, en hierin overtreft hij niet alleen Longfellow, maar ook nog Jasmin, dela Prade, en vooral Brizeux, heeft onze puikdichter de grootste kennis van het menschenhart, gelijk wij reeds hooger hebben aangestipt, en laat de behandeling zijner gedichten niets te wenschen over, zoo voor eenheid van actie als voor 't trekken der lijnen, - iets wat bij Longfellow, althans in Evangeline, veel te wenschen laat.

Wat aangaat de welluidendheid der gedichten van Van Beers, ken ik maar éénen uitheemschen schrijver die met hem hierin kan vergeleken worden, en die is weêr de puike Longfellow. Die ‘welluidendheid’ bij Van Beers ligt niet alleen in de groote verscheidenheid der versmaten en in de fljne, smaakvolle ‘toepassing’ derzelve op de behandelde onderwerpen; neen, men mag ook van hem zeggen wat de engelsche Griswold van Longfellow in 1855 schreef (Poets of America): ‘Hij heeft de kunst der woordenmelodie ten volle doorgrond; de geheimvolle verwantschap die tusschen klanken en geest bestaat, tusschen woorden en verstand, gevoel en uitdrukking, dat alles bezit hij volkomen.’ Daarenboven, buiten de welluidendheid van zijn vers heeft Van Beers ook nog de kunst der ‘klanknabootsing’. Woorden en wendingen geven bij hem, zoowel als de muziek, de klanken en geluiden weêr; meer nog, de gewaarwordingen zelf die de natuur in ons te weeg brengt, weet zijne lier met de meeste kunst na te bootsen. (Hiervan dienen tot voorbeeld, de prachtige nabootsing van het gerucht van den

[p. 412]

Stoomwagen, het tafereel van eenen veldslag uit ‘de Oorlog’, de beschrijving van ‘Allerheiligen’ in Begga, enz., enz...). Schetst hij u eene kermis, de woorden huppelen en vloeien voor u heen, gelijk de golfjes eener beek! Schetst hij u het uitgaan der school, de verzen woelen en dartelen als speelzieke kinderen; schetst hij u integendeel den dood eener moeder, de treurnis eener maagd, de verzen zijn slepend, traag, moeilijk, en in elk woord ruischt een zucht, eene klacht, een doodsnik...

Ja, ik herhaal het, Van Beers is dichter in de volste volheid van het woord! En, zoo de franschen op eenen Hugo en eenen Lamartine, zoo de engelsche litteratuur op eenen Longfellow, mag roemen, wij, Vlamingen, wij mogen met fierheid op onzen Van Beers wijzen, en verzekerd zijn, dat de perelen van zijne dichterkroon voor die van geen enkelen andere, in onze eeuw, verduisteren.

Ziedaar lezer, in korte woorden, een vluchtige, onvolmaakte schets van al het schoone waarmeê Van Beers onze letterkunde verrijkte. Mocht ik, misschien, door deze armzalige regelen, nog eenige harten méer doen van bewondering kloppen voor den bezielden zanger; o dan, dan zou ik me tienmaal beloond achten! En, met den innigen wensch van nog lange jaren zijne begeesterde liederen te hooren schallen en nog menig meesterstuk van zijne hand te krijgen, zou ik alleen nog een enkel verlangen uitdrukken, en dat verlangen is, lezer: een driemaal herhaald

Hoezee! voor den dichter van ‘Begga!’

Mechelen, 8 Maart 1877.

K.M. Pol. De Mont.

Student.