De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 7

Het concert onzer muziekschool.

Of het moet aanzien worden als een bewijs van meer verfijnden kuustsmaak of als een gevolg van enkel nieuwsgierigheid en van populariteit - misschien is het dit alles te gelijk - wij welen het niet; althans in weerwil van de overtollige hitte die, voor aanhoorders als uitvoerders, eenigzins aan de Festivalsdagen herinnerde, was de ruime Concertzaal van onzen Nederlandschen Schouwburg, onder en boven dicht bezet.

Voor een gewoon publiek nogthans scheen het programma van

[p. 373]

het feest niet zeer aantrekkelijk; voornamelijk Bach, die onweerstaanbare slaapdrank voor oningewijden, kwam ons fel gewaagd voor als aanvangnummer voor een muzikaal feest op een zomerschen middag! Der massa behagen komt dan ook enkel als helpende bijzaak in het doel van de feesten door onze Muziekschool gegeven, haar grondinzicht zijnde hare esthetieke en technieke hoogte te doen gelden en waardeeren, in de uitvoering van werken grooter meesters, door hare eigene elementen en voortbrengsels. Het talrijk orkest bestond uitsluitelijk uit leeraars, oudleerlingen en leerlingen onzer school.

Wanneer wij nagaan de technieke vaardigheid van het Brusselsch Conservatoire-orkest - vaardigheid wel verklaarbaar door de opslorping van de bloem onzer muziekscholen (kwestie van subsidiën en van roem!) welke die alleen mogelijk maakt - en de betrekkelijke technieke kracht van ons eenvoudig schoolorkest; wanneer wij daarenboven inzien hoe ellendig het hier in Antwerpen, zoo op techniek als op esthetiek gebied gesteld was met de orkesten vóór Benoit's komst, en wat al strijd sinds dien onze jonge school te doorworstelen had, dan mogen wij, met het oog op de uitvoering van 1 Juli 1.1., eenen hoogen dunk opvatten van hetgeen wij thans reeds bezitten. Daarbij, wat men ook zegge over de meerdere technieke waarde van Brussels orkest, op esthetieken voet staan wij hooger. - Wij haasten ons er bij te voegen, dat de individu Benoit daartoe onberekenbaar veel bijdraagt: waar Benoit een orkest leidt is het of zijn genie de massa bezielt; alles hangt aan zijnen maatstaf en ieder voelt zich genoopt tot het buitegewone. Zijne persoonlijkheid alleen baart geestdrift, en met vooringenomenheid luistert men naar de uitvoering welke hij bestiert, als ware men tegenwoordig bij eene zijner scheppingen.

Bach werd dan ook door 't publiek zoo niet innig gesmaakt, dan toch buitengewoon gerustelijk ondergaan. Voor de kunstenaren zal Bach's mystieke diepte, weêrgegeven in eene betrekkelijk wonderbare eenvoudigheid van middelen, altoos een waar genot wezen. Zijn Concerto voor twee Klavieren is een zijner krachtigste en vernuftigste werken; dààrin is hij wel de meester der fugue; niets evenaart de losheid waarmede hij speelt met de meest ingewikkelde dubbel-contrapuntische versierselen, in imitatie, ja in kanon dooreengeworpen, en toch steeds plaats latende voor het nu eens tonaal, dan weer modulant terugkeerend grondthema. Immer even gemakkelijk en dikwijls luimig, plaatst hij zijne rein afgezette vierkantjes naast, op, onder elkâar, splitst ze, doorkruist ze, en sleept den aandachtigen toehoorder mede door zijne onuitputbare oorspronkelijkheid. - Hartstocht zoeke men niet in Bach, dat kent hij niet, maar veel beschouwenden geest.

Een werk van Bach uitvoeren, vooral een werk als zijn Concerto voor twee klavieren, is iets dat niet alleen groote technieke vaardigheid vergt, maar bovenal esthetiek gevoel in groote mate. Professor Bosiers en zijn

[p. 374]

leerling Britt halen eer van hunne vertolking: zij was puntig, zuiver, en, iets wat zeer moeilijk te verkrijgen is met zulken stijl, vol zwier. De dubbele quator welke het klavierspel begeleidde, was meesterlijk; niets zoo treffend als die ietwat bleeke kleur der snaarspeeltuigen tegenover het spitse van den klaviertoets; bijzonder in de slotperioden van het begin, waar het orkest diende om de cadensen af te ronden, en verder in het finaal waar het den grondrythmus fijn deed uitkomen te midden der oneindige verbrokkelingen en omkeeringen van het sujekt in de klavieren, werkte die koppeling wonderbaar afleidend en ontspannend.

Na het aanhooren van die teenemaal abstracte en beschouwende muziek, was ons de inzet van Mendelsohn's Concert-aria (in vlaamsche vertaling uitgevoerd) als een electrieke schok; men scheen te ontwaken uit een diepen dommel. De afstand is dan ook wel groot tusschen Bach's onverstoorbare deemoedigheid en Mendelsohn's dramatische uitspattingen! - Dikwijls reeds hebben wij Mevr. De Give-Ledelier toegejuicht als eene onzer meest begaafde zangeressen, maar nooit nog hoorden wij haar zoo fijn, zoo machtig en zoo gevoelvol van toon als op het laatste feest. Mevr. De Give bezit eene kracht van uitdrukking welke buitengemeen is.

De Scherzo uit de 3^e Symfonie van Karel Lod. Hanssens, dezelfde welke wij op ons Festival ten gehoore kregen, en die thans volgde, is een fragment dat, ondanks den germaansche vorm die erin ligt, getuigt van Hanssens' geestdrift voor Beethoven's manier. Doordrongen is zulks van een krachtigen vlaamschen geest, die sterk voor 's componisten nationaliteit pleit. Fijn, con amore uitgevoerd, was het een gelukkig voorspel tot de 7^e Symphonie van Beethoven, het laatste en gewichtigste nummer van het programma.

Beethoven heeft veel en immer schoon geschreven; geen meester die meer het sublieme beheerschte. Zijne Negende zal immer zijn meesterstuk blijven, maar onmiddelijk daarnaast plaatsen wij zijne Zevende. Het spijt ons, hier geene uitgebreide ontleding te kunnen geven van dit grootsche werk, de tijd noch de beschikbare ruimte laten het ons toe; - wij zuilen dit wel een andermaal doen.

In het voorbijgaan herinneren wij nog eens aan de kleurenrijke inleiding, waarin de meester ons de vóórrede schijnt te hebben willen geven van zijnen rijthmieken vorm, en waarin ons tevens heel zijne manier van voortbrengen wordt veropenbaard, dit op eene zoo esthetisch innemende als muzikaal logieke wijze. Men voelt al de elementen van den toekomstigen vorm, eerst onbestemd en onzamenhangend rond elkaar warrelen, stillerhand zich cristalliseeren, en eindelijk, tot een vast plastiek geheel vereenigd, zich vooruitzetten met eene uitbundigheid van zwier, welke zoo goed 's kunstenaars vreugde schetst wanneer hij het gevonden heeft. Gansch dit eerste gedeelte was prachtig van kleur en van samenhang in de uitvoering, en erlangde dan ook een donder van wèlverdiende toejuichingen.

[p. 375]

Het Allegretto is eene dichterlijke verzuchting, eene opwelling der ziel, wedergegeven in ideale melodiën, welke zich onverpoosd rondom het betooverend gronthema uitzetten als zwevende droombeelden rond een broeiend denkbeeld. Er ligt daar een genot van onbewustheid in, dat deu aanhoorder verrukt en als gedachteloos maakt; men zou willen dat dit nooit eindigde. - Men kent Beethoven's heftige contrasten; hier geeft hij er een zijner meest treffende. Zijn grondthema is sinds lang ongevoeld opgelost in allerhande vlottende zinnen, die op hunnә beurt zich vervormen tot weeke accent-stipjes... men droomt; maar op het oogenblik dat men het gevoel van zijnen toestand teenemaal gaat verliezen, daar werpt hij zich eensklaps met woesten zwaai en ergerend gedruisch hals over kop in een omstuimigen Presto, en alles danst weer en huppelt in een dartel scherzo; men voelt zich weêr op vasten grond.

Hier heerscht thans nogmaals Beethoven met zijne alles medeslepende drift! Hier viert hij weer den teugel aan zijne worstelende natuur. Op lustige scherts volgt hevige hartstocht, en onbedwongen laat hij zijn gemoed heen en weer slingeren in eenen draaikolk van koutrasten, zooals hij alléen er scheppen kan, tot hij afgemat en voldaan... ‘zijne cigaar even aanblaast,’ zooals het een onzer collegas bemerkte, en denkt aan zijn lief en aan zijne moeder. De Re-hard met dominant-pedaal in de vioolen, of het schoon is! Zijn finaal is een uitgelaten jubelzang, als vierde hij daar eens voor goed zijn zegepraal over den rythmus, want hier beheerscht hij dien in meester, hier laat hij zich gaan.

De uitvoering van de Zevende, even als de Vijfde, en de Negende, welke achtervolgens onder Benoit's leiding in Antwerpen werden uitgevoerd, heeft eenen blijvenden indruk gelaten. Uitgenomen een klein ongeluk aan de trompetten in het finaal, en eene over het algemeen betrekkelijke zwakheid der tweede-vioolen, was de uitvoering als techniek meer dan bevredigend, terwijl zij als es hetiek den leider onzer Belgische muziekale beweging waardig was.

Huibr. De Vrye.