De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 7

[p. 217]

Over de Nationale Toonkunde.
II^de Deel.

De Muziekale opleiding in Belgie. (Vervolg.)
II.

‘Ça ne réussira pas.
Nous la connaissons tous en Belgique, cette petite phrase qui a déjà tué tant d'idées et qui en tuera tant encore.
Elle n'a pas l'air bien méchante; c'est pourtant une sentence de mort à pen près sans appel.
Quand il a été dit: Ça ne réussira pas, - il est bienrare que ça réussisse.’
G.V.
La Gazette, N^o du Vendredi 30 Août 1872.
Bruxelles.

Ziedaar 't begin van een merkwaardig, diep doordacht artikel in ‘La Gazette’ van Brussel verschenen. Indien de naamletters G.V. ons vermoeden bevestigen, zoo zou dit artikel uit de pen van Georges Vautier gevloeid zijn. - Mochten wij desaangaande eenen wensch uilen, dan zou het zijn, datzelfde artikel nog eens in de Gazette herdrukt te zien; want het is eener echt wijsgeerige pen volkomen waardig.

Ja, zóo is 't met al wat men in België doen wil! Of men hier ook al spreke van radikale middelen om den vooruitgang te bevorderen; of men ook bestatige dat de radikale toepassing van 't Nationale princiep de eenige redplank is die overblijft, en dat onze nationale muziekkunst enkel een deeltje is van een alomvattend, logisch opgebouwd geheel... men schokschoudert, - men vindt dat het utilitarism den staf hoog moet zwaaien over ons, - dat wij niet méér

[p. 218]

moeten kennen dan wat wij noodig hebben om ons dagelijksch brood te verdienen! - En spreekt men van vaderlandsch princiep op Walen en Vlamingen toegepast, van de mogelijkheid eener nationale muziekbeweging, dan antwoordt men zeer koelbloedig: ‘Çane réussira pas...’ het land is te klein, er is geen debouché: wààr wil men met de nationale kunst naartoe, - kan men dààrmeê door de wereld komen?

‘'t Zal niet lukken!’ Wat zou de Belgische dubbelstammige nationale kunst wel op de Bours gecôteerd worden? - zou men zich welhaast afvragen, - in welke verhouding staat eene zedelijke nationale ontwikkeling tot den prijs van den koffij en de suikerklontjes?...

Men moet zich hierover niet verwonderen; 't geen ik hier zeg is gebeurd, wel degelijk gebeurd! Wat kan zedelijke nationale opvoeding bijbrengen? Men vindt dat stoffelijke nationaliteit voldoende is, vooral wat de Vlamingen betreft, en wellicht is het juist dààrom dat men zoo stiefmoederlijk met hen blijft omgaan.

Het oogenblik kwam om het beroemde ‘'t zal niet lukken’ te toetsen aan eene muzikale beweging, die de verwaandheid had zich voor te doen. Verwaand scheen die poging inderdaad; want zoo er ooit gerucht in 't Belgische Landernau ontstond, dan is het wel geweest, toen in 1867 te Antwerpen de Vlaamsche Muziekschool werd gesticht, en alzoo de formuul over 't vlaamsche moderne muziekale bestaan uitspraak deed. Maar laat ons niet in eens te ver vooruit gaan in onze beschouwing, - wij zullen over Antwerpen handelen als het gepast oogenblik zal gekomen zijn.

In België bestonden dus, zooals wij het gezien hebben, twee gezindheden in de muziek wereld (Italiaansch-Fransch en Duitsch). Noch de eene noch de andere was vaderlandsch; en waarlijk, 't is om er van verstomd te staan, als men nagaat, dat al de Belgische critici gedurende veertig jaren niet opgehouden hebben te strijden en nòg te strijden, om een dezer twee gezindheden te doen

[p. 219]

bovendrijven. - Zonderling land, waar alles wat vreemd is de gemoederen opwekt en strijdvaardige pennen oplevert! Hoe en wanneer is er over Fétis, Hanssens, Mengal, Soubre, Daussoigne-Mehul, enz., gehandeld geweest? Wanneer heeft men pennetwisten gevoerd over 's lands kunsteigenaardigheid en -strekkingen? Nihil! Op geene wijze!

Deze diepingekankerde onverschilligheid moest een einde nemen, hij het ontkiemen der Nationale Vlaamsche Toonkunde. Door hare werking zouden een weinig later de twee bedoelde gezindheden plaats maken voor twee strekkingen - de Nationale en de Cosmopolitische - en voortaan zou de Worstelingsperiode ontstaan tusschen de schoolprinciepen van Antwerpen en Brugge, tegenover die van Brussel en Gent, - dus tusschen de drie zustersteden en de hoofdstad.

Wanneer men eens eraan zal gedacht hebben de algemeene kunstgeschiedenis te herschrijven, inzonderheid die der Toonkunst, - de geschiedenis, niet meer in perioden van jaren, maar in tijdvakken van nationalism verdeeld, - wanneer men geleid en verlicht door de fakkel der nationaliteit al de oorzaken en redenen der schokkingen in de volken zal navorschen en opsporen, eerst dàn zal men al het gewicht kennen van den strijd op Vlaamsch-Muzikaal gebied.

Stappen wij over het gebied der kunstschepping, en plaatsen wij ons rechtstreeks op dat der pedagogie of opvoedingsleer.

Reeds hebben we gezien hoe, onder oogpunt van gewrochten en uitvoeringen, de Vlamingen van de jaren 1860 af tot 1876 bewezen wàt zij vermogen. Die werking, hoe grootsch ze ook is, kan nogtans niet volkomen vruchtdragend wezen dan met degelijke Opvoedingsgestichten, een Nederlandsch Zangtooneel en in 't Nederlandsch uitvoerende Maatschappijen.

Wat moet door nationale muziekscholen worden verstaan? Deze hebben een tweevoudig doel: 1^o Zij bewaren

[p. 220]

dàtgene wat reeds op nationalen grond werd voortgebracht; 2^o zij leeren het aan de opvolgende reien van studeerenden kennen en waardeeren, en doen in hen de begeerte ontstaan die gewrochten, èn van afgestorvene èn van levende componisten, gedurig ten gehoore te brengen, en die in de programma's aller feesten op het voorplan te stellen.

Hier in Belgie is zulks het geval niet: Wij hebben in het algemeen slechts Conservatoires, en dààrdoor verstaan sommige onzer ‘enters’ en ‘snoeiers’ eene soort van muziekaal museüm of bewaarplaats van gewrochten àller scholen, uitgenomen de ònze. Wanneer eene school hare gewrochten nevens de andere durft innemen, bewaren en doen kennen, dan wordt zij uitsluitend genoemd?

Onze componisten sterven tweemaal: eens hun natuurlijken dood, en dan den dood hunner nagelaten werken. Gelijk wij het reeds zegden, 't is of er tusschen al degenen welke op muziekaal gebied aan 't hoofd staan van gestichten en uitvoerende lichamen eene verstandhouding bestond, om niet alleen Belgie met vreemde compositiën te overladen, maar het vooroordeel tegen het nationalism nog heviger te maken door het verstooten van echt nationale werken of ten minste door er eene onbeduidende nevenzaak van te blijven maken.

Daarenboven is er een voornaam punt dat men ten onzent algemeen verwaarloost, 't is dat men de muziekscholen zou moeten doen dienen tot het vormen van muziekale centrums, die onze Vlaamsche werken zouden kunnen wedergeven in hunnen natuurzin. Het is in Italie dat men de Italiaansche werken hoort uitvoeren gelijk het natuurlijk behoort; het is in Duitschland dat men de Duitsche gewrochten in hunnen natuurzin vertolkt; - maar wààr is in België het muziekaal centrum, waar men onze vlaamsche kunstvoortbrengselen in hunnen natuurzin wedergeeft? Ook in België zouden de vlaamsche zustersteden, Antwerpen, Gent en Brugge, tot dergelijke muziekale centrums dienen gevormd de worden. Kwestie van

[p. 221]

muziekale opvoeding. Nationale muziekscholen moeten niet enkel componisten voortbrengen, maar vooral nationale muziekale uitvoeringscentrums. Wel zal men ons tegenwerpen dat er uit de cosmopoliete muziekscholen, b.v. uit de Gentsche, ook nationale componisten voortgekomen zijn; - dit schijnt zóo, hoewel die scholen wezentlijk nooit iets méer zullen voortbrengen dan discipels eener nationale strekking. Zoodra een componist genoegzame technieke middelen bezit om zijn karakter uittedrukken, vraagt bij zich af: strooken de beginsels dezer school met mijne natuur? zoo neen, hij zoekt elders wat hij wil; dit was het geval met al onze jonge componisten. Schier allen volvormden zich te Antwerpen. Waar men de strekking der scholen in ontdekt, dat is voornamelijk in wat zij voortbrengt als uitvoerders, omdat den nationalen de nationale manier met het instrumenteel-mekanieke wordt eigen gemaakt, terwijl de cosmopolieten hoe virtuoos dan ook, wellicht alles behalve het vlaamsche raseigene zullen weêrgeven.

3^o In de echt nationale scholen oefent men zich bijzonderlijk in en bij middel der moedertaal, 't zij bij de gesprokene voordracht, 't zij bij de lyrieke. De vreemde talen worden er toegelaten als bijzaak, wanneer men zijne eigene taal bij het spreken en zingen genoegzaam machtig geworden is.

In ons Vlaamsch België gaat het zóó niet: de Fransche en andere vreemde talen zijn hoofdzaak, de moedertaal is bijzaak en soms heel onbeduidende bijzaak - wel eens wordt zij geheel en al verbannen! In de Brusselsche Muziekschool b.v. wordt het Vlaamsch teenemaal uitgesloten. Wel is waar bestaat daar een cursus van Vlaamsche voordracht, gegeven door onzen dichter Em. Hiel; maar de leerlingen treden nooit op, zoomin bij de uitvoeringen als in de prijskampen. - In de Gentsche Muziekschool schijnt het Vlaamsch insgelijks gansch uitgesloten, iets wat de vlaamsche bladen ernstig heeft bezig gehouden aangaande de door en door fransche prijskampen van dit jaar.

[p. 222]

4^o In de Nationale muziekscholen spoort men die leerlingen, welke tot eene betrekkelijke technieke hoogte gekomen zijn, aan, zich met de verschillige werkingen der levende nationale componisten in gemeenschap te stellen.

In ons broederlijk België gaat dit zóó niet. Zoo zouden wij jonge componisten kunnen noemen, die dikwijls bij ons te Antwerpen om raad kwamen, ons nogtans verzoekende daarvan niets kenbaar te maken, omdat... indien men zulks te Brussel of te Gent vername, zij te vreezen hadden nooit op den Prijs van Rome te mogen hopen!!

5^o Bij de Nationale Muziekscholen leert men geschiedenis en schoonheidsleer in den echten, waren zin des woords; men vervalscht er de feiten niet, men draagt ze niet dubbelzinnig voor, men geeft den volksgeest in de kunst niet uit voor eene ‘théorie d'école’ en als dusdanig veroordeelt men de wijze niet, waarop zij vertolkt worden, met het oog op den nationalen geest van den vervaardiger. Men doet er de geschiedenis niet dienen om door verminking valsche begrippen over opvoeding, over eigen natuur en geest te verspreiden.

6^o Bij de nationale Muziekscholen nemen de bestuurders het niet op zich, vlugschriften en verslagen te vervaardigen of te doen vervaardigen, ten einde Staats-, Provincie- of Gemeentebestuur op den doolweg te jagen, en hun tot centraliseeren en cosmopolitiseeren aan te sporen. Men houdt er geene redevoeringen waarin als middelen van muziekale beschaving allerhande uitheemsche princiepen worden aangewezen, waar men volken ter navolging stelt wier strekking en geest in tegenstrijdigheid zijn met de de onze.

(Wordt voortgezet.)

Peter Benoit.