De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 7

[p. 131]

Nederlandsch tooneel

Antwerpen. 15 Februari, - 15 Meert.

Nieuw opgevoerde stukken: Ivo de Geus (5 bedr.), oorspronkelijk drama; - De zwarte Doctor (7 bedr.); De Ellendige (12 taf.), vertaalde drama's. - Een dag getrouwd en myn vrouw is op zoek (4 bedr.) vertaald blijspel.

't Einde van ons Tooneeljaar nadert, 't Zijn alleen de beneficievertooningen die nog van week tot week iets nieuws voor 't voetlicht brengen. De keuze dier stukken hangt dan gewoonlijk van twee beweegredenen af: veel volk lokken en een schoone rol voor den beneficiant. Aan beide voorwaarden bleek het effektdrama, waarop ons de heer Van Kuyk vergastte, vrij wèl te voldoen. De schouwburgzaal was goed bezet, en ‘De zwarte Doctor’ verschafte aan den heer Van Kuyk ruimschoots gelegenheid om zijne dramatische gaven veelzijdig te doen uitschijnen. Zijn bijval was dan ook even wèl verdiend als algemeen. Het mag gezegd worden dat hij dat belangwekkend karakter van Fabien goed had opgevat. Alleen zou men kunnen vragen, of die zwarte doctor zich niet wat al te zwart had gemaakt voor een mulaat. Is dat om het contrast met de op Fabien verliefde blanke jonkvrouw des te sterker te doen uitkomen? Maar daardoor juist komt die liefde den toeschouwer des te onwaarschijnlijker voor. Zou b.v. eene kleur als die van Rossi in Othello hier niet beter aan den dramatischen toestand hebben beantwoord?

Wie, van het standpunt der waarschijnlijkheid beschouwd, ook volstrekt geen goed figuur maakte was de zwarte slavin Lia. Blijkbaar heeft de schrijver daarmeê een jong negermeisje bedoeld, voor wier liefde tot den blanken Roger hij sympathie wilde opwekken. Een heel andere type was de Lia. die wij hier te zien kregen. Niemand zal ontkennen dat Mevr. Dierckx-Broeckx, wanneer zij bij haar vak blijft, eene goede, verdienstelijke actrice is - als Beth uit ‘De Geldduivel’ o.a. was zij onbetaalbaar - doch de jonge rol van Lia behoort tot haar emplooi niet. En dit kwam des te meer uit dewijl

[p. 132]

haar amoureux uit het stuk, de heer Henry Verstraete jr, er zoo bijzonder jong uitzag. Vandaar dat de liefdescène tusschen de zwarte Lia en haren blanken beminde het beoogde uitwerksel niet maakte.

Voor 't overige was de opvoering zeer voldoende.

Over het stuk zelf hoeven wij niets meer te zeggen. Het werd in ons vorig nommer door onzen medewerker Dory beoordeeld, en wij zijn het in hoofdzaak met hem ééns over de waarde van ‘De zwarte Doctor.’

De heer Lemmens heeft voor zijne voorstelling een oorspronkelijk stuk gekozen: ‘Ivo de Geus’ geschiedkundig drama in 5 bedrijven, door Eug. Bolsaie. Onder opzicht van technische bewerking heeft dit stuk ontegensprekelijke hoedanigheden. Uit de leiding der intrigue en het schikken der verschillige tooneelen blijkt tooneelkennis. Er is overigens kleur en leven in het stuk. Op taal en stijl valt echter nog al veel aan te merken. De personages spreken niet altoos de taal die aan hunnen stand past, en men stuit meer dan eens op fransche wendingen en onnederlandsche zegwijzen. Bij een Zuidnederlandsch publiek klinken deze nog niet zoo vreemd in het oor, maar moest ‘Ivo de Geus’ later ook in Holland worden gespeeld, dan zal het stuk onder dit opzicht stellig eene flinke hertoetsing noodig hebben.

Iets waar wij insgelijks niet hoog meê oploopen, is die manie om in historische drama's ellenlange preêktiraden of samenspraken te brengen over deze of gene staatkundige of philosophische thesis. Ook in het stuk van den heer Bolsaie wordt te veel gepreekt. Geheel die controverse tusschen Ivo van Weesenbeek en den inkwisitor Fray Benito kan heel ‘intéressant’ zijn om te lezen; maar hier verlamt dat de handeling en doet de aandacht van 't publiek eerder af- dan toenemen. Wij hebben het nòg gezegd: een schouwburg is geen kansel of catheder; al dat dogmatiseeren en discoureeren past op 't tooneel niet. Onder dit oogpuntzijn wij het volkomen eens met een tooneelcriticus van den Précurseur: ‘Dans une oeuvre dramatique cette tendance est un fléau. Nos jeunes auteurs en sont victimes et c'est contre elle qu'ils doivent s'attacher à réagir.’

[p. 133]

Over de opvoering kan niet worden geklaagd: de dames Beersmans en Coryn-Driessens evenals de hoeren Lemmens, Dierckx, Nuggelmans en Van Kuyk, stelden de bijzonderste personnages voor. Voor de flink getypeerde hoofdrol kon wel geen beteren vertolker worden uitgedacht dan de heer Lemmens. Als gestalte, als orgaan, als dictie, onder elk opzicht was Ivo volkomen geslaagd.

Costumen en decoratiën waren mede goed verzorgd. Eene kleine opmerking nogtans: het eerste bedrijf speelt ‘in een woud nabij Antwerpen’. Wáár ergens zoo'n bergachtig woud, als we hier te zien kregen, in de omstreken onzer Scheldestad moet gezocht worden weten wij niet. Zoo'n berg in den achtergrond kan zeker een mooie decor zijn om zekere tooneeleffekten te bevorderen, doch of het juist is - that is the question!

Voor zijn benefiet heeft de heer Jos. Dierckx een stuk uit den hoek gehaald, waarin die talentvolle artist vóor een twaalftal jaren met veel bijval de hoofdrol heeft gecreëerd. Wij bedoelen ‘De Ellendigen’ een groot volksdrama in 12 tafereelen, getrokken uit Victor Hugo's ‘Misérables’, en in 't Nederlandsch vertaald door wijlen Nap. Destanberg.

Ondanks de groote uitgebreidheid van dit drama - de voorstelling duurde tot laat na middernacht - is het slechts een verre naklank van Hugo's beroemden roman. Een paar figuren uitgezonderd, zooals Jean Valjean, die door den heer Dierckx uitmuntend was getypeerd, en Fantine (Mej. Beersmans) wekten de verschillige personnages, die in het boek zoozeer de aandacht boeien, hier maar weinig belangstelling op. Maar het grootste gebrek van het stuk is: gemis aan samenhang. Meer dan eens wordt de handeling meer of min duister, doordien sommige deelen die oorspronkelijk er meê in verband stonden, weggelaten of deerlijk, verminkt zijn geworden.

Enkele toestanden nogtans hebben op het tooneel nog hun pathetischen indruk behouden. Echt roerend is o.a. het tooneel van Fantine in het gasthuis. Natuurlijk is het buitengewoon talent van Mej. Beersmans daar voor een ruim deel

[p. 134]

tusschen, doch die stervenscene is stellig een der best gelukte deelen van het drama. In de vijf of zes daarop volgende tafereelen wordt het dramatisch effekt volstrekt niet verhoogd, zoodat het stuk aan eene der hoofdvereischten van een goed tooneelgewrocht te kort blijft: klimming in de handeling.

Ter gelegenheid van Mevr. Tormyn's 50^ste verjaarfeest als tooneelspeelster, werd voor de eerste maal opgevoerd ‘Een dag getrouwd, en mijne vrouw is op zoek’ eene vierbedrijvige Duitsche ‘posse’ van Rader. Bij uitzondering van het laatste bedrijf, dat waarlijk kluchtig is, heeft dit blijspel als stuk maar weinig om het lijf, doch er komen geestige zetten en woordspellingen, alsook eenige goed geslaagde coupletten in. Het stuk werd flink gespeeld en deed nog al goed lachen. Daarin debuteerde voor de eerste maal eene jonge liefhebster Mej. Daune, die enkele malen in eene onzer maatschappijen was opgetreden. - Voor eene debutante bleek zij reeds tamelijk veel plankenvastheid te bezitten. Of zij waarlijk aanleg voor het tooneel bezit zullen wij eerst in latere rollen met grond kunnen beoordeelen. In alle geval is het geene aanwinst die ons kan schadeloosstellen voor het verlies van Mej. Marie Verstraeten, die naar het schijnt (sedert haar huwelijk) aan de tooneelkunst vaarwel heeft gezegd. Die begaafde kunstenares zal bij ons tooneelminnend publiek de beste herinneringen nalaten.

A.J. Cosyn.