De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 5

[p. 542]

Het XIV^de Nederlandsch Congres.

IV.
Algemeene vergadering.

1^Ste Zitting (24 Augusti). - Van de openingszitting waarop enkel het Bureel werd benoemd en verslag over ingekomen stukken uitgebracht, bebben wij in ons eerste artikel gewag gemaakt. De eerste eigentlijke zitting der Algemeene vergadering had men eerst 's anderdaags.

Aan het Bnreel namen plaats de heeren Franquinet, voorzitter; prof. Heremans, D^r Nolet de Brauwera, Nic. Beets en B. Everts, ondervoorzitters; D^r Verdam D^r Suringar, Desain en A.J. Cosyn, secretarissen.

Naar aanleiding van een paar rapporten besluit de Verga dering: 1^o Het Congres zal aan den Gemeenteraad van Brussel een vertoogschrift zenden, om op verbetering van hot onderwijs onzer moedertaal in de gestichten voor doofstommen aan te dringen; 2^o Bij de vorsten van België en Hollond zullen stappen worden aangewend ten voordeele der oprichting van een monument aan Kiliaan.

Daarna beklimt de heer Dr. R.A.S. Piccardt de tribuun en brengt in een uitstekende redevoering een schitterende hulde aan wijlen Tony Bergmann, in wiens vroegtijdig afsterven onze Nederlandsche Congressen een zoo groot verlies hebben ondergaan. Als gewetensvol- en kundig geschiedschrijver, als gevoel- en geestvol novellist, als overtuigde voorstander zijner moedertaal, en niet het minst als beminnelijk mensch, onder al die opzichten schetst de heer Piccardt onzen zoo betreurden Tony af.

D^r Donkersloot van Dordrecht spreekt verder over het straatgezang, waarin hij ten zeerste wenscht verbetering gebracht te zien. Immers de meeste straatliederen die men te hooren krijgt zijn een rhapsodie van allerlei onbeduidendheden. Om het woord bij de daad te voegen leest de heer Donkersloot een paar door hem geschreven proefjes van ‘verbeterd’ straatgezang voor, dîe ons echter niet zeer van aard schijnen om populair te worden.

[p. 543]

Om de onechtheid van het in den laatsten tijd veelbesproken ‘Oera Linda bok’ op taalkundige gronden te bewijzen, treedt nu de heer J. Bekkering Vinkers (Kampen) in wijdloopige beschouwingen over dit fameuze handschrift, dat nu in druk verschenen is. Men heeft beweerd dat dit boek een gedenkteeken van oud-friesche taal is en meer dan duizend jaar alle gekende gedenkschriften overtreft. Toch is 't geschreven in een stijl die zóo modern is dat een lezer der XVI^de eeuw het kan verstaan! Spreker aanziet het enkel als een verregaande mystificatie. Trouwens, indien dat boek - waarin o.i. reeds over de emancipatie der vrouwen spraak is - waarlijk al van vóor Christus geboorte dagteekende, dan moesten de oudfrieschen met taalkundige krankzinnigheid geslagen zijn!

Over 't zelfde onderwerp spreekt nog de heer J. Nanninga Uiterdijk (Kampen) doch de vergadering acht zich door de aangehaalde bewijsgronden over de onloochenbare onechtheid van het ‘Oera Linde Bok’ reeds ten overvloede ingelicht. Het einde van M. Nanninga's rede wekt dan ook slechts luttel belangstelling op. Hiermede wordt de eerste algemeene zitting gesloten, die bij de meeste Congresleden geen al te gunstigen indruk naliet.

2^de Zitting (25 Augusti). - De heer D^r Smiets handelt over den beeldhouwer Mathias Kessels, die in 1784 te Maastricht werd geboren en in 1784 te Rome overleed. Kessels was een begaafd en gewetensvol kunstenaar, die der Nederlandsche kunst eer aandoet.

De heer Voorzitter Franquinet herinnert eraan dat het Belgisch Gouvernement zich tegenover Kessels en zijne familie milder heeft getoond dan dat van Holland, welk destijds den aankoop van 's mans nagelaten beeldhouwwerken weigerde, zoodat deze zich thans te Brussel bevinden.

Daarna wordt het woord verleend aan M. Odilon Perier (Dendermonde). Spreker geeft inlichtingen over den toestand van het taalgebruik voor de Belgische Rechtbanken, sedert de nieuwe wet in praktijk is gebracht. Die wet, hoe onvolledig ook, zegt hij, werpt reeds zeer voldoende vruchten af. Op 10

[p. 544]

zaken, in Vlaamsch België, zijn er wel 8 of 9 waarin de beschuldigde het Vlaamsch als rechterlijke taal verkiest, en wanneer er zich bij die Vlaamsche pleidooien al eens een fransch voegt, dan is 't veelal dat er vreemde invloeden zijn in 't werk gesteld. Men zou vooral moeten zorgen dat de nu bekomen wet loyaal worde uitgevoerd. Derhalve zou de heer Perier wenschen dat het Congres zich eens tot den Belgischen Minister van Justicie wendde, met vriendelijk verzoek, dat hij in een Circulaire, er zou op aandringen dat de wet op zoo breeden voet mogelijk worde toegepast. Ofschoon een politiek tegenstrever van den huidigen minister, erkent spreker dat de heer de Lantsheere reeds meer dan één bewijs van Vlaamschgezindheid heeft gegeven. Het ware ook hoogst wenschelijk dat de Vlaamsche tekst van 't Strafwetboek officiëel werde gemaakt, en dat er bij iedere Rechtbank ten minste één bevoegd vertaler werde gevoegd, die de fransche en de vlaamsche taal beide grondig kent.

Dit voorstel, dat door den heer Voorzitter wordt ondersteund, vindt een nog al hevigen bestrijder in den heer Alberdingk Thijm. Men mag, zegt hij, zich niet met de huishoudelijke staatkundige zaken van een ander land bemoeien. Het Congres, dat uit Noord- en Zuidnederlanders bestaat, zou zich dus moeten bepalen bij het uitdrukken van eenen wensch, zonder brief aan den minister.

Zeer welsprekend antwoordt daarop de heer Voorzitter, dat het Nederlandsch Congres wel degelijk de vrijheid hebben moet zich tot het Bestuur van een der beide landen te wenden, waar 't er op aan komt aan de Nederlandsche taal recht te doen wedervaren. Hij vindt dus dat de vraag van M. Perier niet meer dan redelijk is.

De heer Alb. Thijm blijft bij de meening dat die kwestie buiten den weg van 't Congres ligt. Overigens verklaart hij de bedoelde wet niet genoegzaam te kennen, om het voorstel bij te stemmen.

Natuurlijk doen een paar leden den spreker opmerken dat die mindere bekendheid hem alléen aangaat; doch het debat

[p. 545]

eindigt met het besluit, dat eenvoudig een afschrift van de Congresnotulen betrekkelijk deze discussie, aan den Minister zou worden gezonden, eene beslissing die ten slotte de verschillige partijen tot verzoening brengt.

Nu was het de spreek- of liever leesbeurt van den dichter Ten Kate. Doch hoffelijkheidshalve stond deze het woord af aan Mev. Lina Schneyder (Keulen) die met veel talent eenige door haar meesterlijk bewerkte Duitsche vertalingen uit onze letterkunde voorlas, o.a. De Plicht van de Genestet; ‘Als de kinderen groot zijn’ van Nicolaas Beets en het VI^de tafereel uit Ten Kate's ‘Schepping.’

Nadat de heer Voorzitter, als tolk der vergadering, welke met Mev. Schneyder's lezing bijzonder ingenomen scheen, de begaafde kunstenares den handkus had gegeven, werd met eenige humoristische opmerkingen van den heer Alb. Thijm, op zeer aangename wijze de tweede Algemeene Vergadering gesloten.

3^de Zitting. (26 Augusti.) - Onder de ‘mededeelingen’ die de Zitting voorafgaan, komt een brief voor van Z.K.H. Prins Hendrik, die zich verontschuldigt het Congres niet te kunnen bijwonen, - alsook een paar ingezonden gedichten: éen van M. Lambrechts, op de onthulling van Prof. David's beeld, en éen van Prof. Smiets: ‘In den St. Pietersberg’ welk laatste ter opname in de Congres-Handelingen wordt bestemd.

Vervolgens worden de verschillige door de Afdeelingen gevormde voorstellen ter sprake gebracht, waarvan we reeds in ons verslag hebben melding gemaakt. Een woord dan slechts over diegenen welke door de Alg. Vergadering òf gewijzigd óf ingetrokken worden:

In stede van, zooals de heer Perier had voorgesteld, aan 't Belgisch Staatsbestuur een vertoogschrift te zenden betrekkelijk de nog niet betaalde subsidie voor 't monument- Van Duyse, besluit het Congres de regeling dier zaak aan de zorg van den Referendaris M. Des. Delcroix over te laten.

Het voorstel om op vermeerdering van 't getal goedbesoldigde archivarissen aan te dringen, wordt als te algemeen aanzien. Het Bureel wordt gemachtigd het eenigszins te wijzigen. - In dien zin aangenomen.

[p. 546]

Heft voorstel-Gram betrekkelijk het Verdrag voor den Letterk. eigendom, ondersteund door MM. Franquinet, Nijhoff en De Beer, maar bestreden door M. Alb. Thijm, wordt niet definitief aangenomen. De beslissing wordt verdaagd.

De voorstellen afgehandeld zijnde, zoo betreedt de Abt Brouwers de tribuun, tot het houden zijner aangekondigde voordracht ‘over der Vaderen roem in de Toonkunst.’ Met dichterlijke welsprekendheid betoogt hij, hoe men in de gansche wereldgeschiedenis misschien geen enkel volk aantreft dat zóó zeer als het onze op muzìekaal gebied heeft geschitterd. Gedurende bijna drie eeuwen (8^ste tot de 10^de) stond het kleine Nederland aan de spits der muziekale wereld. Daarenboven hebben de Nederlanders zich in alle tijden in dit vak onderscheiden. Zeer gepast wijst spreker ook op het ruim aandeel dat de stad Maastricht in dien kunstroem heeft, en hij eindigt met eenige beschouwingen over het klokkenspel (Beiaard) waarover hij als wenschelijk doet uitschijnen: 1^o dat de stadsregeeringen ten minste eens in 't jaar de arias der carillons veranderen; 2^o dat men op den beiaard bij voorkeur Vaderlandsche liederen spele; 3^o dat jaarlijks een wedstrijd tusschen de Nederlandsche klokkenspelers worde ingericht.

Na eene uitvoerige woordenwisseling over de door M^rHaecht (Maastricht) opgeworpen kwestie: of het wel in de bevoegdheid van 't Congres ligt zich met die Carillonzaak in te laten, wordt tot de Dagorde over gegaan.

De heer Ten Kate leest nu een paar fragmenten uit een zijner nieuwe gedichten. Dit stuk kan zeer schoon zijn, doch de dichter las of liever declameerde zóó onduidelijk, dat we er weinig of niets van verstonden. Dit neemt niet weg dat de heer Ten Kate succès had, en veel, even als Mev. Schneyder, die nu optrad met eene vertaling van den slothymnus uit Da-Costa's stuk ‘25 jaren’.

Ten slotte erlangt nog de heer De Jonghe van Ellemeet even het woord, om te spreken ‘over het wenschelijke om onze Congressen voortaan om de 2 jaren, in plaats van jaarlijks, te doen plaats grijpen. De heer Donkersloot en andere leden

[p. 547]

bestrijden die conclusie. - Er wordt beslist dit punt aan 't oordeel der Regelingscommissie van 't volgend Congres over te laten, dat te Brussel zal plaats hebben.

De heer Voorzitter verklaart de werkzaamheden gesloten. In zijne korte toespraak zegt hij dat dit XVI^de Congres als alleszins gelukt mag worden beschouwd en eene schakel te meer heeft gehecht aan den broederband, die Noord en Zuid op het vreedzaam gebied van Taal en Letteren onafscheidbaar verbonden houdt. Hij drukt ten slotte de hoop uit, dat de Congresleden aan hun verblijf in Maastricht eene aangename herinnering zullen bewaren, (toejuichingen) - iets waaraan wij geen enkel oogenblik twijfelen.

Als tolk der gansche vergadering, wordt daarop door Prof. Heremans een hartelijk woord van dank uitgebracht: èn aan de stad Maastricht voor de genoten gastvrijheid, èn aan M^r Franquinet voor zijn zoo welvervuld Voorzitterschap.

Wij kunnen moeilijk de pen neêrleggen zonder een woordje te reppen over hei Congres-Banket, dat ons in de Redoutenzaal zoo genoegelijk vereenigde. Die zaal was niet bijzonder ‘mooi,’ maar het feestmaal daarentegen was uitstekend.

Het feest liep allervroolijkst ten einde, en bij het Nagerecht volgde de eene speech den anderen op. Vooreerst een heildronk door den Voorzitter aan Leopold II en Willem III, gevolgd door een antwoord van de twee officiëele vertegenwoordigers der beide natiën. Verder door M^r Odilon Perier, aan 't Besturend Bureel van 't Congres, waarna de dichter Nicolaas Beets het volgende Impromptu op de stad Maastricht voordroeg, die, zooals men weet, eene ster in haar wapen draagt:

Die lieve ster, die zilvren ster

Scheen ons zoo zacht in de oogen;

Zij lokte en lonkte ons toe van ver,

En heeft ons niet bedrogen.

Gastvrijheid, vriendschap was de gloed,
Waarmêe zij koesterde ons gemoed,

Zij vuurde ons aan hij 't streven

Dat hier ons 't hart deed leren.

[p. 548]

 

O Trecht der Maas, geen vesting meer,

 

Maar Vrede-stad geworden!

 

Een nieuwe roeping zij uw eer;

 

Gij steegt tot hooger orden.

 

Wees, aan de grens van Nederland,

 

Een wearborg voor den broederband,

 

Met trouwe nageburen,

 

En slecht de laatste muren.

 

 

 

De laatste scheidmuur zwichte en val, -

 

Die ergernis voor velen! -

 

De Taal vereende ons eens voor al,

 

Geen Tol moet ons verdeelen.

 

Maastricht! dat niets uw welvaart stoor'!

 

Haar ster ga op en schittre door!

 

Het Noord zal zich verblijden,

 

En 't Zuid? - U niet benijden.

Burgemeester Pijls sloot het officiëel gedeelte der toasten met een hartelijk woord van dank aan D^r Beets, voor zijn indrukwekkend gelegenheidsvers. Hij bracht verder hulde aan de Maastrichtsche dames, die 't Congres met hare tegenwoordigheid hadden vereerd, en vooral aan Mev. Lina Schneyder, die zooveel tot opluistering van 't Congres had bijgedragen. Aan die verdienstelijke vrouw, die zich tot taak stelt onze dichters in Duitschland te doen kennen en waardeeren, werd nog in een zeer knappe redevoering van Prof. De Vries welverdiende lof toegekend. De platduitsche dichter Theobald, uit Hamburg, bracht in zijn voor elken Nederlander verstaanbaar taaleigen, een warmen heildronk aan de broeders van Belgie en Holland. Nog werden toasten ingesteld door de heeren De Beer (Goes), J. Adriaensen (Antwerpen), Van Santen Kolff ('s Hage) Marres en Straatmans (Maastricht.)

Van 't Banket, dat tot laat in den nacht duurde, begaven de Congresleden zich naar 't prachtig verlichtte ‘Vrijhof’ waar zij op een muziekale uitvoering, o.a. een door den heer Stille gecomponeerde gelegenheidscantate: De Nederlandsche Taal, werden vergast.

A.J. Cosyn.