De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 5

[p. 253]

De kerkmuziek in Antwerpen.
Door Alf. Goovaerts.
(Vervolg)

De Italiaansche School in de XVII^e eeuw.

De doorluchtigste vertegenwoordiger der Napolitaansche School in de XVII^e eeuw, is ontegensprekelijk Antonio Scarlatti. Die geniale kunstenaar, wiens geleerdheid zijne vruchtbaarheid evenaarde, leerde de geheimen zijner kunst kennen onder de leiding van Carissimi en bleef altoos een groot bewonderaar van de werken der Roraeinsche School, welke hij tot voorwerp zijner aanhoudende studiën verkoos. Eerst kapelmeester der konin gin Christina van Zweden en later in dezelfde hoedanigheid in Santa-Maria-Maggiora, daarenboven nog bestuurder der koninklijke kapel van Napels en van het muziek des cardinaals Ottoboni, werd Scarlatti ridder benoemd der Gouden Spoor, en toonzette Psalmen, Motetten, vijf plechtige Missen, een Requiëm, een Miserere, Antiphonen en twee Stabat Mater's, onder vorm van oratorio. Al deze werken herinneren aan den zoo zuiveren als verheven stijl uit de beste tijdvakken der Romeinsche School. De geleerdste leerlingen van Scarlatti waren Francesco Durante en Hasse.

Tusschen de toondichters der eerste helft van de XVII^e eeuw, welke men moeielijk in eene der groote en bloeiende Scholen van Italië zou kunnen rangschikken, munten uit: de canonik-regulier Girolamo Lambardi, de carmelieter-monik Vannini de priester en organist Gasparo

[p. 254]

Pietragrua, de augustijners Agostino Diruta en Gulielmo Lipparini, de franciscaner Leandro Sallerano, pater Francesco Passarini, uitmuntend kunstenaar van de cordelieren-orde, Francesco-Gabrieli Pulite, monik van dezelfde orde en eindelijk de groot-cordelier Athanasio Pisticci. Al deze kunstenaars die in verschillige steden van het schiereiland het ambt van kapelmeester of organist waarnamen, schreven een oneindig getal Vespers, Missen, Psalmen, Magnificat's, Motetten, Antiphonen en Litaniën.

Stippen wij verder ook nog terloops aan: de organisten Pietro Mori, Pietro Pace, Francesco della Porta, Francesco Turini, Gasparo Villani, Giovanni-Francesco Milanta, Carlo-Giuseppe Romano en Egidio Trabbatone, allen kunstenaars van verdiensten, welke een groot getal Missen, Motetten, Magnificat's, Litaniën, Psalmen en Vespers schreven.

Twee andere organisten verdienen echter eene bijzondere melding: het zijn Mauricio Cazzati en ridder Tarquinio Merula.

Mauricio Cazzati, organist en kapelmeester te Mantua, te Bergama en te Bolonen, was een merkwaardig toondichter voor de kerk: zijne Psalmen, Motetten, Missen, zijn Miserere, zijne Lofzangen, Litaniën, Antiphonen en vele andere zijner werken beleefden ettelijke uitgaven.

Ridder Tarquinio Merula, kapelmeester te Cremona en te Bergama, was een kundig muziekschrijver, dien ik hier vermeld eerder om den verderfelijken invloed te bestatigen, welken zijne Missen, Motetten en Psalmen op de christene toondichters der XVIII^e eeuw uitoefenden, dan wel om de uitvoering zijner werken in onze kerken aantebevelen.

In 't voorbijgaan wil ik nog noemen: Giovanni-Nicolao Mezzogori, Cristoforo Piocchi, Hortensio Pollidori, Giovanni Prioli, Aureliano Signoretti, Francesco Milani, Antonio Savetta, Giovanni-Vincenzo Sarti en Pietro Sammartini, allen aanbevelingswaardige kunstenaars,

[p. 255]

zoowel voor hunne Missen, Motetten, Misereres, Psalmen en Responsoria's, als voor de Vespers, Magnificat's, Antiphonen en Litaniën, die zij der catholieke kerk nalieten.

Doch wij mogen niet tot de meesters der Venitiaansche School overgaan zonder eerst nog Ignacio Donati te vermelden, kapelmeester van verscheidene belangrijke kerken; verder Galeazzo Sabbatini, geleerd theorieker, toondichter en bestuurder der muziek des hertogen de la Mirandole, en den karmeliet Lorenzo Penna, leeraar in de godsgeleerdheid, organist van groot talent, begaafd toondichter en schrijver over de toonkunde. Van deze drie kunstenaars kent men Missen en Psalmen.

Bij de muziek schrijvers der tweede helft van de XVII^e eeuw, welke tot geene school schijnen behoord te hebben, ontmoeten wij in de eerste plaats Isabella Leonarda, abdis van het Sint-Ursula-klooster te Novare, welke op 25jarigen ouderdom haar eerste boek Motetten uitgaf, korts daarna opgevolgd van andere soortgelijke werken, en verders van Vespers en Missen.

Na deze eerwaarde vrouw, vermelden wij terecht: Alessandro Melani, kapelmeester te Bolonen en te Rome, welke Psalmen, een Magnificat en twee Litaniën toondichtte en zich vooral beroemd maakte door zijne schoone Motetten; pater Francesco Vannaretti, monik der beroemde abdij op den Mont-Cassin en bestuurder van het muziek des kardinaals Rappaccioli: van hem ken ik Litaniën, Psalmen, Antiphonen en Missen; Domenico Scorpione, groot-cordelier, die ons Motetten, eene Mis, Antiphonen en Litaniën naliet; Simplicio Olivo, bestuurder der hertogelijke kapel van Parma en schrijver van Litaniën, Psalmen en Vespers; eindelijk, Francesco Petrobelli, kapelmeester der hoofdkerk van Padua: deze vervaardigde Antiphonen, Motetten, Psalmen en Litaniën.

Thans blijft ons nog een omwandelingje te doen in de afdeeling die wij de ‘Venitiaansche School’ noemden. Hier ook prijken nog overvloedige schoone bloemen; hier ook is het wandelpad omzoomd met meesterstukken,

[p. 256]

omdat hier ook kunstenaars van eersten rang hebben gearbeid.

Alessandro Grandi, een der voortreffelijkste toonzetters van kerkmuziek, was een leerling van den beroemden organist Gabrieli van wien ik in het vorig hoofdstuk sprak. Kapelmeester in Venetiën en in Bergama, toondichtte Grandi, buiten een groot getal andere werken, ook Litaniën, zes boeken Motetten, een Te Deum, Missen en Psalmen.

Van een leerling van Monteverde, die zijnen doorluchtigen meester opvolgde in de Sint-Marcuskerk der lagunen-stad, van Giovanni Rovetta, priester der Sint-Sylvester-congregatie en kunstenaar van uitstekende verdiensten, wiens eenvoudigheid zijne bekwaamheid evenaarde, heeft men Psalmen, Missen, Litaniën en Vespers.

Rovetta leidde op zijne beurt een waardigen leerling op in den persoon van priester Natale Monferrato. Deze ook werd een goed toondichter en kapelmeester in Venetiën en schreef drie Missen, Antiphonen, een groot getal Motetten en Psalmen.

De augustijner-monik Carlo Milanuzzi, organist in Venetiën en in Verona, muntte in 't godsdienstig vak ten zeerste uit; dit bewijzen zijne Litaniën, Missen, Voorzangen Psalmen, Motetten en Vespers.

Girolamo de Mondodono en priester Giovann' Antonio Rigatti, twee talentvolle kunstenaars, schreven Missen. Psalmen en Motetten.

Nog een ander geestelijke, Giovanni Legrenzi, kapelmeester van Sint-Marcus en bestuurder der muziekschool van Venetiën, is schrijver van Motetten, Psalmen, Litaniën, Voorzangen en Missen. De beroemde Lotti was zijn leerling en opvolger in Sint-Marcus.

Antonio Lotti, een der doorluchtigste toondichters der Venetiaansche School, was ook een der kunstenaars van die beroemde School, welke het best den kerkstijl begrepen. Lotti schiep een groot aantal meesterstukken, waaronder ik verscheidene zijner plechtige Missen

[p. 257]

rangschik, alsook zijne Mis van Requiëm, verder een Salve Regina, een Regina Coeli, een Miserere en verscheidene Motetten. Hij vormde den grooten Marcello, van wien ik in het volgende hoofdstuk spreken zal.

Ten slotte hoeven we nog een paar van Lotti's tijdgenooten te noemen, die, hoewel minder beroemd dan hij, niettemin eene eervolle plaats verdienen in de jaarboeken der kerkmuziek, in de XVII^e eeuw vervaardigd door de eerlingen der Venetiaansche School in 't bijzonder en der groote Italiaansche School in 't algemeen Vergeten wij dan niet van Felice Sanes en Domenico Zanata te gewagen, welke schoone Missen, verscheidene Magnificat's, Psalmen en heerlijke Motetten nagelaten hebben.

(Wordt voortgezet).