De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 5

[p. 135]

Brieven uit Noord-Nederland.

III.

Multatuli's ‘Vorstenschool’.

's Gravenhage, 5 Maart 1875.

Multatuli's ‘Vorstenschool’ reeds zoo lang in zijne geniale ‘Ideën’ opgenomen, genoten en bewonderd, is eindelijk door den moed van het gezelschap der heeren Le Gras, Van Zuijlen en Haspels te Rotterdam aan het Nederlandsche volk op het tooneel ter aanschouwing gegeven.

Inderdaad behoorde er moed toe, om dit drama te vertolken. De ongewone toestanden, de lange wijsgeerige bespiegelingen, de scherpe toespelingen, en het gebrek aan handeling, dat men bij het lezen en herlezen daarin ontwaarde: - dit alles deed menigen kunstenaar van naam voor de opvoering van ‘Vorstenschool’ terugdeinzen.

Eere wie eere toekomt in dit opzicht. Mej. Mina Kruseman's volharding wist over dien twijfel en angst te zegevieren, en haar gelukte het, den heeren Le Gras c.s. het besluit te doen nemen, Multatuli's meesterstuk op te voeren. Zij zelve nam daarbij de rol van ‘de Koningin Louise’ op zich, terwijl Mej. Elise Baart, een Middelburgsch meisje, dat Allah's grootheid roemt, maar Mina Kruseman als zijne profetesse vereert, de beminnelijke rol van ‘Hanna’ zou vervullen.

Men vernam dat het drama met groote zorg, ouder leiding van Multatuli, werd ingestudeerd; dat niets verzuimd werd om dit juweel in zuiver goud te vatten. Dit alles bracht de gemoederen in beweging en deed reikhalzend verlangen naar den uitslag in dit pogen.

Alles biieen genomen mag men getuigen dat de edele poging wèl geslaagd is. Met liefde en groote toewijding wordt elke rol daarin vervuld, en al moge het Mej. Kruseman niet gelukken de bijna onoverkomelijke moeielijkheden, welke de rol van ‘de Koningin’ aanbiedt, geheel te overwinnen, al is hare stem niet bij machte gebleken sommige indrukmakende volzinnen met de vereischte kracht voor te dragen - toch heeft de fijn beschaafde vrouw prachtige oogenblikken en heugt het ons niet ooit zulk eene wezenlijk groote dame op het Nationaal Tooneel te hebben bewonderd. Waar zij handelend optrad, was zij bijna altijd voortreffelijk; slechts in de voordracht der dikwerf diepzinnige politieke beschouwingen bleek hare dictie soms mat en eentonig te zijn.

De rol van ‘Koning George’ werd meesterlijk door den heer Haspels vervuld; terwijl de geestige karakterrollen van ‘Spiridio’ en ‘Schukenscheuer’ in de heeren W. Van Zuijlen en Le Gras uitmuntende vertolkers vonden.

Ook Jufvrouw Baart toonde zich een naïef, eenvoudig, gevoelvol ‘Hansje’; zij had zich geheel en al doordrongen van hare rol en

[p. 136]

behalve eenige gekunsteldheid in enkele passages, mocht men haar debuut roemen.

Multatuli, die donderdag door het publiek te Rotterdam op onstuimige wijze werd toegejuicht, dankte in eenige eenvoudige woorden voor het welwillend onthaal dat men zijn stuk had bereid, doch, zeide de geniale man, hij endosseerde meer dan de helft van het welslagen - men was nu toch eenmaal in eene handelstad - op de kunstenaren die zijn drama zoo goed vertolkt hadden.

Mocht Multatuli kunnen goedvinden de lange beschouwingen hier en daar wat te verkorten, dan zal zijn prachtig drama gewis eene blijvende plaats op het répertoire behouden. Te Rotterdam wordt het morgen voor de derde maal opgevoerd, terwijl vele andere plaatsen vol geestdrift verwachten, dat het ook in hare schouwburgen gegeven worde.

Johan Gram.

9 Maart 1875.

Ik heb u indertijd gesproken over de afscheiding door eenige tooneelkunstenaars van het gezelschap der heerer. Albregt en van Ollefen, pachters van den Amsterdamschen Stadsschouwburg. De heeren Le Gras, Van Zuijlen en Haspels behoorden tot de voornaamste bestanddeelen welke in die afscheiding begrepen waren. Sedert eenige weken is het door hen opgericht Rotterdamsch tooneelgezelschap op ieders lippen: Multatuli's dramatisch dichtgewrocht ‘Vorstenschool’ wordt door die tooneelisten in de voornaamste plaatsen van ons land tot opvoering gebracht. Ben ik wèl onderricht, dan heeft de Directie plan ook in Zuidnederland het meesterstuk ten gehoore te doen brengen. Antwerpen en Gent liggen daartoe het eerst aan de beurt. Nu verzuime geen lettermiunaar noch oordeelkundig tooneelliefhebber die voorstelling te gaan bijwonen. Indien hij vooraf kennis maakt met het drama zelf zal de uitvoering hem nog in hoogere mate boeien, dan wanneer hij dat niet doet.

Eenstemmig zijn onze dagbladen in den lof over het spel der tooneelkunstenaars. Mej. Mina Kruseman, die den eersten stoot tot de uitvoering gaf verdient in ieder opzicht een woord van hulde wegens haren kloeken ondernemingsgeest. Kan zij door haar spel als Koningin al niet alle verwachtingen bevredigen, hierbij geldt meer dan ooit Schiller's spreuk in herinnering te worden gebracht:

Kannst Du nicht Allen gefallen
Mach' es Wenigen recht;
Vielen gefallen ist schlimm.

Nu weet ik wel dat de hoogst gespannen verwachtingen door haren overmoed min of meer zijn opgewekt, doch bij eene onpartijdige oordeelvelling moet de persoon van de zaak, die zij voorstaat, bevordert en ten uitvoer brengt, volkomen worden afgescheiden. De ‘Louise’ in Multatuli's ‘Vorstenschool’ wordt niet gespeeld door ‘de moderne Judith’

[p. 137]

noch door de ‘Louise van Amerongen’ uit de poppekastvertooning ‘Een Huwelijk in Indiën’ - maar door eene beschaafde jonge dame, die als dilettante hare sporen in de tooneelkunst wil verdienen. Als zoodanig heeft Mej. Kruseman recht op ons aller sympathie en aanmoediging; want de zeer groote moeielijkheden in de rol van ‘Louise’ in aanmerking genomen, wekt haar spel bewondering bij ieder die juist oorgenomen, wekt haar spel bewondering bij ieder die juist oordeelen kan en wil.

Het geheel is overigens zóó schoon door eenvoud, natuur en harmonie. dat de opvoering van ‘Vorstenschool’ èn voor den schrijver èn voor het gezelschap Le Gras, Van Zuijlen en Haspels eene rechtmatige overwinning van de eerste en edelste soort is. Deze weinige regelen mogen volstaan om uwe lezers op de in Zuidnederland te wachten uitvoering aandachtig te maken.

F.S.K.