De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 5

[p. 127]

Boekbeoordeeling.

I.
Het nationale beginsel in de Vlaamsche Schilderkunst, door Julius Sabbe. Gent. 1874.

Onder dien titel heeft de heer Jul. Sabbe, leeraar aan 't Koninglijk Athenaeum van Brugge, eene zeer lezenswaardige brochuur uitgegeven, die eerst als artikel verscheen in het Nederlandsch Museum.

Het is een warm en keurig geschreven pleidooi ten voordeele van het nationalisme, van de volkseigenaardigheid, in de Beeldende Kunsten, - gestaafd op erkende feiten en op, o.i., onberispelijke philosophische beschouwingen.

Velen, die het nochtans goed meenen met de nationale kunst, en de hoofdgedachten van den heer Sabbe onder dit opzicht deelen, zullen ongetwijfeld niet al zijne oordeelvellingen bestemmen, vooral wat betreft zijne vergelijking tusschen de Brugsche en de Antwerpsche schilderschool, en waarbij de eerste boven de laatste wordt gesteld, onderhet oogpunt van oorspronkelijkheid en het echt Vlaamsch-Germaansch karakter. En nochtans, wij kunnen den schrijver daarin geen ongelijk geven, en wij meenen dat hij in die zienswijze geheel getrouw gebleven is aan de logiek der grondbeginselen, waarop zijn stelsel gebouwd is.

De beer Sabbe denkt dat in de algemoene streving naar ‘levend natuurwaarheid en innerlijke oprechtheid,’ in hetgeen hij noemt ‘de tweede Renaissance, die de germaansche beschaving op den troon moet verheffen,’ dat in onzen tegenwoordigen toestand, waar eene omwenteling in alle kunsten plaats grijpt, ‘de beweging moet uitgaan van Nederland.’ ‘Tusschen Duitschland,’ zegt hij, ‘dat te veel naar bespiegeling overhelt, en Frankrijk, dat aan de verlokkingen van het materialisme, aan den uitsluitenden eeredienst van den vorm niet genoegzaam kan weêrstaan, - schijnt onze Nederlandsche volksaard ons juist in het voldoende evenwicht te hangen om in geen enkel van deze twee uitersten te vervallen,

[p. 128]

die vooral voor de schilderkunst verderfelijk zijn.’ En verder onderzoekt hij op zeer uitgebreide wijze, de vraag hoe ‘onze vernieuwde schilderkunst zich aan de groote Germaansche geestesbeweging aansluiten moet.’ Wij gelo oven niet dat er iets af te dingen valt van de esthetische beschouwingen des heeren Sabbe, over de kenmerkende eigenschappen der Germaansche kunst, gegrondvest op de eigenaardigheid van onzen volksgeest, op de bijzondere manier van denken, gevoelen, op de natuur- en wereldbeschouwing die aan ons ras eigen is.

De princiepen, door den heer Sabbe vooruitgezet, stemmen te zeer overeen met de richting, die de Vlaamsche Kunstbode altijd heeft gevolgd, dan dat wij ons niet gelukkig zouden achten, die brochuur aan te bevelen aan al wie niet alleen alleen vatbaar is voor den indruk van het schoone, maar daarbij wenscht zijne esthetische indrukken te beredeneeren, - aan al wie de kunst beschouwt als een krachtigen hefboom der volksbeschaving, en het er bijgevolg voor houdt, dat de kunst ook haren wortel moet schieten in het volksleven zelven, dat zij democratisch moet zijn, in den echten, goeden zin van dit woord.

Enkel zou men het kunnen betreuren dat in de brochuur van den heer Sabbe, het princiep der Nederlandsche kunst niet genoeg op den voorgrond treedt, en het oog van den schrijver te zeer gericht was op Vlaanderen, dat dan toch maar een gedeelte van het groote Nederland uitmaakt. Maar de schrijver heeft waarschijnlijk gedacht - en misschien niet gansch ten onrechte, alhoewel in die opvatting eenig gevaar ligt, onder voorwendsel van autonomie in het particularisme te vervallen, - dat om eene echt nationale beweging in de Beeldende Kunsten teweeg te brengen, het eerst en vooral noodig is de onderbroken keten onzer zuivere kunst weder aaneen te slagen, en onze ingevingen en voorbeelden te gaan zoeken aan de minst verbasterde bronnen, in de eerste uitdrukking van onzen onvervalschten geest, verheven en verbreed door de denkbeelden onzer meergevorderde, wetenschappelijke eeuw.

Arthur Cornette.

[p. 129]

II.
Droomen mijner eenzaamheid, poëzie door Victor Vande Walle. Uitgave van het Letter- en Oudheidkundig Genootschap. ‘de Peoene.’ - Brussel 1874. - 80 bladz. in 12^o.

Jaren geleden, maakten wij door tusschenkomst van een' onzer oud-leerlingen, die een vriend van den heer Vande Walle is, kennis met een bundeltje ‘dichterlijke bespiegelingen’ naar de Lamartine. Dat bundeltje werd later door ons in ‘de Onafhankelijke’ van Hasselt ter lezing aanbevolen, niet omdat het uit meesterstukken bestond, maar omdat in die verzen veel dichterlijk gevoel en een ernstige geest doorstraalden, en de versbouw, ofschoon niet zonder gebreken, stoutheid en zwier aan den dag legde.

Sedert dien tijd heeft de Dichter eene snaar meer op zijne citer gespannen, namelijk die der liefde. Voorwaar, wie is de man, die door de pracht der schepping ontgloeid wordt, en koud blijft vóór het meesterstuk der schepping, voor de vrouw? Deze laatste snaar heeft V.d.W. als chanterelle vooropgeplaatst: in ruim twee derden der stukjes zingt zij den boventoon, en in de overige krijgt zij loffelijk hare beurt. Genoegens en ongenoegens, hoop, vrees, wanhoop en verrukking, dat alles veroorzaakt door de liefde: ziedaar gevoelens, welke door de meeste onzer jonge dichters en ook door den heer Vande Walle worden uitgedrukt. Immers, gelijk Labruyère schrijft ‘alles is gezegd;’ het komt er dus maar op aan oude gedachten en gevoelens op eene nieuwe, aantrekkelijke wijze te vertolken. Is de heer Vande Walle daarin gelukt? In sommige stukken, ja, in andere minder. En zoo men den dichter gelooven moest zou de liefde zijne verzen niet beter maken. Voòr hij verliefd was, zegt hij, heeft hij vaak gedroomd

‘Van lauwren, waar de tijd vergeefs aan knagen komt;’ maar nu

‘... Sedert ze (Alina) in mijn hart het liefdevuur kwam wekken,
Heb ik geen zuchten meer voor dichterlijken roem;
En zal de zanger nog zijn vege stem verheffen,
Dan is zijn eenig doel Alina's hart te treffen...’

[p. 130]

De stukken: ‘het Geboortedorp,’ - ‘Aan de Geliefde mijns harten,’ - ‘Een Droom,’ - ‘Immer zijt ge in mijn gedacht,’ - ‘Op het Dansfeest’ zijn (de versbouw daargelaten) fiksch van opvatting. Maar in gedichten als ‘het Woud’ en ‘de Maneschijn’ neemt de liefdebetuiging eene hoogere vlucht, en deze stukken zijn ook het bewijs dat de heer Vandewalle met eene zekerder hand in de tooneelen der natuur grijpt dan in die der liefde. Het stukje ‘Machteld’ is eene gemoedelijke romance; ‘de jongste Bede des Kunstenaars’ doet ons met den Dichter treuren; ‘de Laster’ (hoe raadselachtig ook) doet ons in zijne verontwaardiging deelen.

Nu hebben wij wel 't een en ander in te brengen tegen den versbouw, de gedachten en hunne inkleeding, de overgangen; tegen het gebruik van oneigen woorden en uitdrukkingen, enz.; - misschien zouden wij zulks wel moeten doen, om ons overzicht te volledigen. Doch wij willen den lezers van de Vlaamsche Kunstbode eens in bedenking geven of er in dàt deel der boekbeoordeelingen wel veel nut steekt, wel te verstaan als men verplicht is te herhalen wat alle letterkundig tijdschrift reeds herhaald heeft? - Wij gelooven het niet; daarom zullen wjj onze opmerkingen voor ons houden, tenzij de Dichter zelf er aan houde, dat wij ze hem persoonlijk mededeelen.

Tot dan wenschen wij zijn bundeltje een goed vertier, en den Dichter zelven, dat hij, wanneer zijne liefde hem niet droomen doet, ons nog menige bespiegelingen schenke, die door zuiverheid van gedachten, taal en stijl doen zien, dat studie het harnas moet zijn des dichters.

Hasselt, 4 Maart 1875.

D. Claes.