De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 5

Boekbeoordeeling.

I.
Vriend Kobus, tooneelspel in 2 bedrijven, door Emiel van Goethem. Bekroond met den 1^sten prijs door de koninklijke Maatschappij ‘De Wijngaard’ te Brussel. Gent 1875.

Voor 't tooneel schrijven is vast geen gemakkelijke taak! Daartoe wordt eene bijzondere geschiktheid, eene slechts door veel studie en ervaring te verkrijgen kennis der techniek vereischt. Dat overigens de stijl van een tooneelstuk veel

[p. 82]

van dien eener novelle verschilt, wordt door niemand betwist, maar door vele onzer tooneeldichters nog al eens uit het oog verloren. Trouwens, indien wij als zedelijke strekking, als esthetische gehalte de stukken van ons Nederlandsch repertorium verreweg boven de meeste der Fransche school mogen stellen, toch valt het o.i. niet te ontkennen dat, onder opzicht van vorm, van scenieke bewerking, onze zuiderburen nog steeds door meesterschap uitmunten. Niet gering te noemen is het aantal schrijvers die zich ten onzent op de tooneelliteratuur toeleggen, - en zeker blijft hun lofwaardig streven niet zonder vruchten; - of echter de vooralsnog bekomen uitslag daaraan wel in voldoende mate beantwoordt, zouden wij moeielijk durven beweren.

Derhalve juichen wij van harte elke nieuwe poging toe, strekkende om ons Nationaal Tooneel met goede oorspronkelijke stukken te verrijken. En onder dit laatste soort mogen we gerust M. Em. Van Goethem's onlangs verschenen ‘Vriend Kobus’ rekenen.

Dat de Brusselsche jury daaraan met algemeene stemmen den eersten prjjs heeft toegekend, verwondert ons geenszins. Wij houden dit stuk voor een der keurigste onzer Vlaamsche dramatiek en wel stellig voor het beste des heeren Van Goethem.

Het eigenaardige en oorspronkelijke van dit lief tooneelspel ligt eigentlijk minder in het onderwerp zelven, dan wel in de manier waarop de jeugdige schrijver de voorhanden zijnde stof heeft verwerkt. De handeling is zeer gelukkig geleid, de toestanden natuurlijk en boeiend ofschoon sommige wat gerekte tooneelen wellicht bij eene met zorg gedane inkorting niets zouden verloren hebben. Overigens blijkt uit het geheele eene grondige karakterstudie, reeds veel menschenkennis en een helder begrip van de vereischten der dramatische kunst. ‘Kobus’ de brave werkman, de liefderrijke, vergevensgezinde huisvader wordt in het tweede bedrijf een waarlijk belangwekkende type. Liever hadden wij hem echter reeds van in den aanvang - b.v. door de eene of andere episodische daadzaak - feitelijk zijn sympathieken bijnaam van ‘Vriend Kobus’ zien wettigen. Naast deze hoofdfiguur bewegen zich

[p. 83]

andere goed geslaagde nevenfiguren, zooals het arm bedrogen Liezeken, haar goedhartige pleegbroeder Geert, en, ofschoon van minder belang, ook het lieve Belleken, Liezekens's zesjarig kind, de vreugd en troost van het beproefde huisgezin.

Belleken is geen van die al te vernuftige ‘enfants précoces’, zooals men ze meermaals op 't tooneel ontmoet, maar wel een echt ‘kinderlijk’ kind, dat aan het openingstooneel van het tweede bedrijf eene behaagelijke tint van gezond realism bijbrengt. Enkele karakters, zooals dat van Liezeken's moeder b.v., hadde de schrijver misschien wel wat meer kunnen uitwerken.

Taal en stijl zijn goed verzorgd en getuigen ook onder dit opzicht van een loffelijk streven naar volmaking.

Thans nog een woordje over de strekking van ‘Vriend Kobus.’ Mogelijk zal men het niet algemeen ééns zijn over de thesis, die de schrijver daarin heeft ontwikkeld. Ons komt het echter voor dat zijn werkje wél van aard is om goede en edele gevoelens op te wekken, om op overtuigende wijze het goede princiep tegenover het booze te stellen.

De heer Van Goethem verwerft van nu af onder onze Vlaamsche tooneeldichters eene eervolle plaats. Ook zien wij met genoegen dat hij niet op zijne lauweren rust, maar thans een drietal voor scholen geschikte tooneelstukjes voor |de pers gereed maakt.

II.
Typen, tooneelspel in drie bedrijven door B. Block. Bekroond met den 2ⁿ prijs door de Maatschappij ‘De Wijngaard’. Gent 1874.

Het tweede door den Wijngaard bekroond tooneelspel: ‘Typen’ van den heer B. Block is mede eene zeer goede aanwinst voor onze dramatische litteratuur.

't Is zoo niet een modelstuk dan toch een goed gelukte proef in een genre, dat ten onzent nog weinig beoefenaars telt. ‘Typen’ is eene ‘comédie de moeurs’ in den aard van Barrière's ‘Faux Bonshommes’ waarmeê het, evenals Van Peene's ‘Treffelijke Licden’ als grondopvatting meer of min

[p. 84]

eenige verwantschap schijnt te hebben. Doch, ‘er is niets nieuws onder de zon’ zegt de spreuk, en met genoegen kunnen we vaststellen dat ‘Typen’ toch van eene gewetensvolle, vlaamsche karakterstudie getuigt.

De verslaggever van de brusselsche jury, liet in zijne over 't algemeen vleiende beoordeeling over M. Block's ‘Typen’ echter de vraag in 't midden of de personen uit dit stuk wel eigentlijke ‘typen’ mogen heeten; welnu, naar onze bescheiden meening past op die vraag een bevestigend antwoord, althans wat de hoofdpersonnages betreft. Het karakter van den geldzuchtigen huichelaar Van Goert, die met al de geslepenheid van een modernen Tartuffe, den goedhartigen, maar door hoogmoed verblinden rentenier Van Waenbergen zijn geld weet te ontfutselen, is goed opgevat en op voortreffelijke wijze geschetst. Zoo ook de schijnbaar fatsoenlijke, maar in den grond verachtelijke Mr. en Mevr. De Craen, die hunnen liederlijken zoon aan Van Waenbergen's dochter trachtne te koppelen; eene poging die echter totaal mislukt, tot groote vreugde van 's meisjes geliefde, den jongen bouwmeester Rocourt, die ten slotte de schijnheilige huisvrienden naar verdienste ontmaskert.

En moge ook de dramatische verwikkeling allereenvoudigst, ja schier onbeduidend wezen, toch zijn wij van oordeel dat M. Block's Typen op zich zelven belangwekkends genoeg bevatten om - bij een behoorlijke opvoering - den toeschouwer in spanning te houden. De dialoog is daarbij over 't algemeen zeer goed, op enkele plaatsen zelfs geestvol geleid. Hier en daar echter nog wat te veel ‘boekentaal’: zekere uitdrukkingen kwamen ons te gezocht voor om gansch natuurlijk te wezen. Overigens schenen ons, met het oog op spraakleer of syntaxis enkele volzinnen wel voor eenige verbetering vatbaar.

Doch dit zijn slechts bijzonderheden van gansch ondergeschikt belang. ‘Typen’ is, wij herhalen het, een goed tooneelspel, dat wij nu of toekomend jaar ook op onzen Antwerpschen Schouwburg hopen ten tooneele gebracht te zien. Stukken als ‘Vriend Kobus’ en ‘Typen’ zijn zeker oneindig meer dan menige vertaling de eer der opvoering waardig.

[p. 85]

Goed gespeeld, kunnen dergelijke tooneelwerken niet missen bij een beschaafd publiek veel bijval te vinden. Zij zijn daarbij van aard om het gevoel voor het waarlijk schoone in de kunst op te wekken en aldus de esthetieke vorming van ons gewoon schouwburgpubliek te bevorderen.

A.J. Cosyn.