De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 4

[p. 513]

Geschiedenis der glasschildering
Voor het volk geschetst, door Herman Druyts.
(Vervolg.)

Nu dat wij de bijzonderste hoedanigheden der Belgische glasramen besproken hebben, zullen wij onderzoeken in hoeverre de pochende taal van Didron door zijne werken gerechtvaardigd wordt.

De voornaamste der drie specimens zijner knnst stelde, onder den vorm van het Scheepje van Petrus, eene zinnebeeldige afspiegeling der Strijdende Kerk voor. Als uitdrukking mag zijne samenstelling alles behalve gelukkig heeten: - een broos tot zinkens hoe gevuld schipje is zeker niet van aard om ons een groot denkbeeld van de onwankelbaarheid der Kerk te geven!

Tot wèlk tijdvak, of tot wèlken stijl die kerkraam eigentlijk behoort, blijft een raadsel. Het éenige waarin wij het Overgangstijdperk (Spitsboog- en Herborenstijl) meenen te ontdekken is de met ranken doorkrinkelde boord. Voor de figuren onderscheidt men allerbest de kronen, peerlen, met goud doorweven stoffen, dolken, harnassen, enz, maar of een enkel dier figuren wel den stempel eener echt godsdienstige kunstopvatting draagt, is een andere vraag. Die oogverblindende kleurenpracht doet onwillekeurig aan... een tafereel van een franschen veldslag denken, waarin rood, geel en blauw de hoofdrollen spelen.

Indien de waarde eener glasraam alleen van hare keurige bewerking afhing, dan, ja, hadde Didron zeker geene mededingers te duchten; maar tot |een kunstwerk wordt heel iets meer dan goed verzorgde uitvoering vereischt!

Het hoeft voorwaar geen betoog dat men niet slaafsch de ouden tot in hunne onvolmaakte uitvoeringsmiddelen dient na te volgen, ofschoon het toch geenszins toegelaten is onder

[p. 514]

't een of ander voorwendsel hunne zienswijze verkeerd voor te stellen.

De ouden behandelden het glas als glas, d.i. als doorzichtbare zelfstandigheid. Hoe natuurlijk zulks ook schijnen moge, toch beweren vele onzer hedendaagsche glasschilders - Didron niet uitgezonderd - dat zij in de ‘geheimen’ der Ouden zijn ingewijd, alhoewel hunne kerkvensters er als een doorschijnend oliedoek uitzien en zij alzoo de kostbaarste eigenschappen van het glas miskennen! Hoe zeer men ook in het tijdvak der Renaissance van de ware grondbeginselen der Glasschildering moge afgeweken zijn, toch bleef men nog, tot verre in de XVII^de eeuw, de doorzichtbaarheid der gekleurde kerkvensters eerbiedigen.

Wel heeft Didron zorg gehad bij het matten zijner ruiten, kleine openingen uittesparen, ten einde hierdoor het blikkerend effekt van oud glas nabij te komen|;⁽¹⁾ doch ziehier hoe een geleerd schrijver, de beroemde Viollet-le-duc die doenwijze beoordeelt: ‘On remplace habituellement aujourd'hui ce travail délicat et si bien entendu, pour faire valoir la qualité de chaque ton, par une salissure factice mise de façon à laisser apparaître par echappées les tons purs, et l'on obtient ainsi parfois une harmonie à bon compte. Mais il faut avouer que ce procédé est barbare...’⁽²⁾

Onder opzicht van stijl even als van uitvoering, kennen wij geen het minste onderscheid tusschen de raam welke Didron te Weenen tentoonstelde en die waarmede hij de Hoofdkerk van Antwerpen versierde of liever ontsierde.

Die geleerde oudheidkenner (!) beweert in die ramen zorgvuldig de doenwijze der XII^de en XIII^de eeuw te hebben gevolgd; dit neemt echter niet weg, dat hij op dezelfde bladzijden van zijne brochuur die kerkvensters aan de XVI^de

(1) De ruiten worden gemat, door 't een of ander email dat langs de achterzijde gelijkvormig wordt uiteen gedopt. Zoo men, vóór dat het email is ingebrand, er water op sprinkelt en dan er spoedig over heen vaagt, verkrijgt men op die plaatsen uitgespaarde vlekken.

(2) Dictionnaire raisonné de l'architecture française. Bladz. 394.

[p. 515]

eeuw toeschrijft! Onzes inziens behooren die glastafereelen èn als stijl, èn als techniek, tot geen hoegenaamd tijdvak. We gewaagt Didron van gekleurd glas en lood, als eigen aan de XII^de en de XIII^do eeuw, en waaruit zijne kerkvensters uitsluitelijk zouden zijn samengesteld. - Maar welk glas? - Zou hij durven staande houden dat de Ouden die zwakke aniline-kleurige ruiten zouden hebben gebezigd? - Zoo neen, waarom dan, bij gebrek aan fransche hobbelige ruiten, geen krachtig gekleurd engelsch glas aangeschaft? - Van het door hem gebruikte zilvergeel (XIV^de eeuw) en blauw opgelegd glas (XV^de eeuw) evenals van 't matten der ruiten (einde der XVII^de eeuw) zwijgt hij als een graf.

Wij begrijpen waarlijk niet hoe het komt, dat men door zulke mannen onze tempels laat bederven, tenzij die heeren van ons ‘bevoegd’ Kunstkomiteit met Didron's zoogezegd ‘caractère personnel’ dweepen. In dit geval wacht hun meer dan ééne teleurstelling: nu eens zal hun die heer ramen in den stijl der XVI^de eeuw bewerkt - volgens hem zooals in de XII^de en XVIII^de eeuw! - voor eenen tempel der XIV^de eeuw bezorgen. Andermaal poogt hij zijn ‘caractère personnel’ op zij te schuiven, om plaats te maken voor eene opvatting die nagenoeg met den bouwtrant des tempels⁽¹⁾ overeenstemt, zóódanig zelfs dat zijn persoonlijkheid er gansch schijnt in weggecijferd te zijn!

Genoeg reeds hebben wij over dien ‘oudheidskundigen’ glasschilder gesproken; wij kunnen ons derhalve bij het ver-

(1) Wij bedoelen hier de ramen der in opbouw zijnde St-Amanduskerk te Antwerpen. Deze in ogivalen stijl (eerste tijdvak) en volgens de plannen van meester Baeckelmans uitgevoerde tempel mag voor een der keurigste navolgingen van het Gotisch tijdvak, gehouden worden: De ramen van het Hoogkoor - door Didron vervaardigd - zijn in twee vakken verdeeld: de bovenste verbeelden eenige feiten uit het Oud-Testament, terwijl de onderste de Zeven Sacramenten voorstellen. Als teekening is er geene vergelijking mogelijk tusschen deze ramen en die welke Didron in de hoofdkerk plaatste. Door het middeneeuwsch karakter, dat in flguren en ornementen is weergegeven, zijn deze vensters te recht in dien prachtigen tempel op hunne plaats. Zoo niet de harmonie van kleur nog vrij veel te wenschen overliet, dan aanzagen wij deze kerkvensters als het schoonste meâ culpâ van den laat bekeerden Franschman.

[p. 516]

melden zijner twee andere ramen uit de Weenertentoonstelling bepalen: ‘De H. Maagd met het kind Jesus’ en ‘Christus die de kinderen tot zich laat komen’.

Ofschoon wij reden hebben hoogst tevreden te wezen over de wijze waarop de Belgische glasschildering te Weenen vertegenwoordigd was, toch bemerkten wij met spijt dat sommige onzer voornaamste glasschilders er door hunne afwezigheid schitterden. De specimens door den heer Dobbelaere tentoongesteld moesten zeker voor geene der nevenstaande onderdoen; maar graag hadden wij er onze Nationale Kunst ook door andere landgenoten gehandhaafd gezien, ten bewijze dat kwetsende bedreigingen alleen de taal zijn van hen, die zich niet door daadzaken kunnen doen gelden.

(Wordt voortgezet).