De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 4

[p. 229]

Boekbeoordeeling.

Gedichten door Emanuel Hiel. (1^e deel der ‘Nederlandsch Bibliotheek’). Leipzig, bij F.A. Brockhaus. XII en 288 blz.

Als een verblijdend teeken des tijds mag het worden beschouwd, dat - terwijl een zeker soort van fransch-belgische dagbladpers stelselmatig al wat Vlaamsch is vijandig blijft - onze letterkunde in het Buitenland, on wel vooral in het geleerde Duitschland meer, en meer belangstelling opwekt. Een nieuw bewijs vinden wij in de onlangs te Leipzig gestichte ‘Nederlandsche Bibliotheek,’ waarvan de leiding aan twee Vlaamsche letterkundigen Prof. Heremans en Emanuel Hiel is toevertrouwd, en waarin werken van Zuid- en Noordnederlandsche schrijvers zullen worden uitgegeven.

De dichtbundel waarmede de firma Brockhaus hare nieuwe uitgave heeft geopend mag een gelukkig debut heeten.

Hiel, is een dichter die in de letterkundige wereld reeds zeer hoog aangeschreven staat. En zoo hij die populariteit niet geniet, waarop b.v. een Van Beers aanspraak maken kan, dan ligt de oorzaak daarvan wellicht hoofdzakelijk in den gansch verschillenden aard van beider poëzie. - Hiel is niet, zooals de schrijver der ‘Jongelingsdroomen’, een van die dichters des harten, die door treffend gedramatiseerde toestanden en ingrijpende tafereelen tot in hel diepste des gemoeds dringen en bij den lezer een traan van medegevoel opwekken. Neen, zijne poëzie spreekt eerder tot den geest dan tot het hart. Zich op de vlerken der verbeelding in àndere kringen van het idealenrijk verheffend, weet hij zijne denkbeelden op eens hem eigene wijze in eene kloeke sterkgespierde taal te vertolken. Behooren alzoo zijne verzen minder tot de eigentlijke ‘volkslektuur’ toch worden zij door al wie een zekeren graad van

[p. 230]

letterkundige ontwikkeling bezit - en in Duitschland is dit niet zeldzaam - naar verdienste gewaardeerd; zoodat Hiel's Gedichten ongetwijfeld wel van aard zijn om der ‘Bibliotheek’ bij onze stamverwante broeders een gunstig onthaal te verzekeren.

Deze zeer inhoudrijke bundel is in VIII verschillige Rubrieken of ‘Boeken’ ingedeeld.

Dat daarin de eereplaats aan onze Vlaamsche Beweging is gewijd zal gewis niemand, die met 's dichters Vlaamschgezinde gevoelens bekend is, verwonderen. - In het I^e en II^e Boek bezingt hij ‘Vlaanderen's lijden en strijden.’ Eerst eenen blik in het verleden werpend, schetst hij ons eene reeks tafereeltjes uit de Vaderlandsche Geschiedenis, waarvan sommigen ons bijzonder goed bevielen. - Van anderen was evenwel de indruk minder gunstig: die schenen ons hier en daar wat zwak van kleur en somtijds zelfs wat te prozaïsch van vorm. - Beurtelings verschijnen ons voor den geest de schimmen van De Coninck, Breydel, Zannekin, Artevelde, Hyoens, Vanden Bossche en andere helden uit ons roemrijk voorgeslacht, die ten koste van hun bloed den Vlaamschen geboortegrond tegen het roofzuchtige Frankrijk wisten te verdedigen. Wie met den dichter, dat grootsch Verleden met het Heden vergelijkend, Flips van Artevelde's heldendood herdenkt, die klaagt in weemoed mede:

‘Daar ligt hij, zijne ziele,
Ze is heengesneld, ze is heengesneld...
En distels, netels groeien
Op 't Rozebeeksche veld!
Wanneer keert zijne ziele?
- Vijf eeuwen misten wij die baak! -
Wanneer ge in Wet en Recht beveelt.
O reine Vlaamsche spraak!...’

Ten slotte dezer afdeeling herlazen wij met genoegen: ‘Aan de Vlaamsche vrouwen, - Aan de Vlaamsche mannen, - Aan de Vlaamsche jonkheid’ de voor jaren reeds in 't licht gegeven trilogie, die zoo machtig veel tot den roem

[p. 231]

van M. Hiel heeft bijgedragen. Wij houden dit prachtig gedicht voor zijn meesterstuk in dit vak.

Naar aanleiding der gewichtige gebeurtenissen uit den Fransch-Duitschen krijg, werden de in het III^e boek voorkomende stukken geschreven. Dat daarin met geestdrift de zegepraal der Germaansche legers wordt bezongen hoeft niet gezegd. Die sympathie voor Duitschland geeft zich vooral lucht in het lied:

‘Hoe zullen wij u danken, ô Duitsche broederschaar’

Even sterk gekleurd is de ‘Feestzang ter eere des dapperen Germaanschen volks’ die zeer gelukkig eindigt met eene welgeslaagde navolging op het gekende Duitsche zegelied:

‘Heil dir im Siegerkranz,
Retter des Vaterlands
Heil König dir!’

Doch weldra komt een droevig-bittere toon dien blijden zegekreet vervangen. Geen geestdrift meer, maar een billijk gevoel van verontwaardiging is het dat een paar bladzijden verder uit 's dichters verzen spreekt. 't Is dat hij aan de ijsselijke rampen van den oorlog denkt, die aldus ten believe van der vorsten grillen, duizenden vaders en zonen als ‘kanonnenvleesch’ ter slachtbank sleuren en alom dood en vernieling verspreiden. Als een vloek klinkt het thans:

‘Krijg, gij wiege van de Vorsten,
Gij der volkren domheid straf!
Ach, wanneer wordt gij der vorsten
En der leugens schandegraf?’

Als na een donker bange nacht een verkwikkend frische zomermorgen, zoo werkt op 's lezers gemoed het volgende Boek, dat nu niet meer over ‘Bloed en tranen’ maar over ‘De Liefde in het leven’ handelt, dus over

‘Geurende bloemen, losse gezangen,
Lonkende meisjes, met kriekende wangen,
Brandende kussen, boezems die zwellen,
Borlende glazen en goede gezellen’

Ook het huwelijksleven, de liefde voor vrouw en kroost, het

[p. 232]

huiselijk lief en leed, gaven stof tot heerlijke zangen, als daar zijn: ‘Wat rust ze zacht!’, ‘ô Gij voor wie de driften zwijgen!’ ‘Droom van lust en lijden,’ ‘Gij, sterren aan den hemeltrans’, enz.

Het V^de Boek behelst Anacreontische liederen, - berijmde Zedespreuken, - Boerenliederen, - Weideliederen - en Natuurgezichten, waarvan enkel het laatste soort ons volkomen beviel. Behalve het vroeger in ons Tijdschrift opgenomen gedicht ‘Het Woud’ komt daarvan hier een tegenhanger voor getiteld ‘De Stroom,’ die andermaal getuigt dat de heer Hiel ook in de beschrijvende poëzie goed t' huis is.

‘Allerlei’ is de inhoud van het VI^de Boek; - allerlei, wat de stukken en zelfs een weinig wat de richting der gedachten betreft. Nu eens, bij het zien hoe alles in de natuur bij Lentetijd weer uit den doodslaap verrijst, daalt de hoop aan een nieuw leven voor de menschheid hem in den geest, en dan stelt hij deze ‘Grijsaardsvraag’:

‘En wij die verkwijnen en wij die verdwijnen
Als loof, dat op de aarde verzwindelt en zwicht...
O zullen wij ook nog in 't leven verschijnen,
Verjongd en gelouterd door 't glanzende lich t!’

Maar dan weer schijnt de twijfelgeest dit denkbeeld aan een hooger leven te verjagen, en wat verder wordt zulks ‘dwaze hoop’ en de aarde onze ‘éénige woon’ genoemd.

Een frissche oorspronkelijkheid van opvatting en een niet onaangename realistische tint - die misschien soms een weinig der poëzie hindert - zijn het kenmerk van het VII^de Boek. De stof ervan is meestal trouw aan het werkelijk leven ontleend.

Het bijzonderste stuk van den bundel is ‘Helga’, een groot lyrisch-dramatisch gedicht, dat geheel het VIII^ste Boek inneemt. In dit tooneelkundig bewerkt stuk, dat in hoofdzaak aan de Noordsche Mythologie is ontleend, heeft zich het dichterlijk talent des heeren Hiel langs zijne gunstigste zijde getoond. Er komen overheerlijke bladzijden in voor.

In de opdracht van ‘Helga’ aan Hendrik Conscience, wordt volgender wijze dien gelifden volksschrijver hulde gebracht:

[p. 233]

 

Hoe 't lot ons moge treffen,

 

Gij durft de stem verheffen

 

En houdt als kloeke strijder stand,

 

Gij zingt op 't vreemde dreigen:

 

‘Zij zullen het niet krijgen

 

Het schoone Vlaanderland!’

 

 

 

Hoort 't Vlaamsche volk nu roemen

 

Conscience, zoowel geheeten,

 

Geweten rein geweten!

 

Waar wij dien naam vernoemen,

 

Daar stijgen jubelkreten: -

 

Geweten, rein geweten!’

Ziedaar een krachtig antwoord op sommige naamlooze aanvallen tegen den wereldberoemden schepper van ‘De Leeuw van Vlaanderen.’

Zou het misschien dààrom zijn dat zekere franschgezinde criticus, over deze Gedichten sprekend, den vrijgezinden Hiel een... ‘rétrograde’ noemde?! Of zou het niet eerder wezen omdat de dichter niet alleen de dweeperij, maar tevens de franschelarij zweept, als hij zegt:

‘Walsch is valsch zij nog uw leus,
Vlaming, Kerel, Klauwaart, Geus!’

Wij laten het antwoord aan den lezer over. - Thans bleef er ons, alvorens M. Hiel's boek ter zijde te leggen nog wel hier en daar eene opmerking te maken, met het oog op taal en stijl, b.v. op enkele volgens ons niet zeer spraakkundige samenstellingen en woordschikkingen, alsook op de hem persoonlijke afwijkingen van de gewone regels der Metriek, - een punt dat wij, ter leiding van jongere dichters, die zoo licht op dien weg het spoor bijster worden, wel eens door M. Hiel zelven in een artikeltje wenschten toegelicht te zien; - doch tijds-en plaatsgebrek noodzaken ons die opmerkingen aan anderen over te laten. Derhalve nemen wij afscheid van dezen over 't algemeen belangwekkenden dichtbundel, die ook nog om zijne keurige typographische verzorging, als aanbeveling voor de Leipziger uitgave gelden mag.

A.J. Cosyn.