De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 4

[p. 121]

Wilskracht,
Schetsen uit het leven van beroemde tijdgenoten.

IV.
Anton Rubinstein.

In het vak der muziek toont Smiles ons Meyerbeer aan, als een voorbeeld van werkzaamheid en aanhoudendheid. Ik geloof dat de schepper van ‘Robert’ als dusdanig overtroffen wordt door den koning der hedendaagsche pianisten: Anton Rubinstein.

Weinige jaren geleden was deze kunstenaar, die zich ook als toondichter beroemd heeft gemaakt, in ons vaderland nog weinig gekend; slechts zijne laatste concerto's hebben zijne faam, zoowel hier als elders, duurzaam gevestigd.

En wel te recht. - ‘Men moet, zoo schrijft Elise Polko, Rubinsteinzijn eigen groote concerto's hooren spelen, waarin hij alle slechts uit te denken moeielijkheden tart, en hem dan eene teergevoelige, bevallige sonatevan Weber, of een moment musicalvan Schubert, en onmiddelijk daarop, Beethoven's apassiosonateof een fuguevan Bach, een nocturevan Chopin hooren uitvoeren, om den buitengewonen rijkdom eener natuur te begrijpen, die voor al deze afwisselende beelden tonen en kleuren vindt, derwijze dat het bewogen hart uitroept: ‘Zóó moet het zijn! Voor hèm schittert geen licht te helder, voor hèm is geene schaduw te donker!’

Wellicht weinige der toehoorders, die tegenwoordig aldus in geestdrift het talent van Rubinsteinbewonderen, zullen met de hinderpalen bekend zijn welke den kunstenaar in zijne jeugd dwarsboomden, en de wilskracht, door hem aan den dag gelegd om al die moeilijkheden te overwinnen.

Een kleine levenschets, diene om zulks te doen uitschijnen. Anton Rubinsteinwerd den 30 November 1830 geboren, te

[p. 122]

Wechmotimetz, een dorp aan de Russische grens gelegen. Zijne ouders behoorden tot den begoeden burgersstand en verschaften hem eene degelijke opvoeding. Zijne moeder, heden nog leerares van piano te Moskou, eene zeer begaafde vrouw, gaf hem, even als aan zijnen broeder Nicolaus (tegenwoordig een voortreffelijk vioolspeler) de eerste lessen in de muziek. Op zesjarigen leeftijd ontving hij onderricht van Villaing; twee jaren later speelde hij reeds op openbare concerto's; en wel te Parijs toen hij zijn elfde jaar nog niet bereikt had.

De toeschouwers waren er als buiten zichzelven en Franz Liszt riep begeesterd uit: ‘Der wird der Erbe meines Spiels!’ Van dien tijd af was om zoo te zeggen de groote Franz de leermeester van den jeugdigen Anton. Van Parijs ondernam deze eene kunstreis naar Engeland, Nederland, Zwitserland, en Zweden, en ‘overal zegt een zijner levensbeschrijvers, te Amsterdam gelijk te Stockholm, brachten de forcetourenzijner kleine als van toovermacht doorvlochten Elfenvingeren dezelfde bewondering, dezelfde geestdrift te weeg.’ Hij zette zich eindelijk te Berlijn neder, waar hij in betrekking kwam met Mendelssohn, en in de theorie der harmonie onderwezen werd door Dehn.

Voorals nog waren het enkel rozen op 's jongelings levenspad; weldra kwamen de doornen. Intusschen waren zijne ouders, bijzonderlijk door processen en mislukte ondernemingen, ver achteruit gegaan; zijn vader stierf, en zijne moeder trok naar Moskou om in haar eigen onderhoud te voorzien.

Wat zou Antondoen? Zou hij deze laatste tot last verstrekken? Zou hij voortgaan, met concerto's geven en zòò zijne studiën in compositie en harmonie vaarwel zeggen? Oh, de de achttienjarige knaap was als radeloos! Tranen rolden dikwijls over zijn aangezicht, wanneer hij dacht dat zijne kunstenaarsloopbaan aldus een einde zou nemen.

Reeds had hij als klavierspeler de wereld begeesterd; maar behalve dat hij iets hóógers droomde - uitvoerder, dan was het wel zeker dat hij als dusdanig altoos denzelfden bijval zou blijven genieten?

[p. 123]

Als kind had men hem om strijd geliefdkoosd en getroeteld; maar zou men hem als jongeling nòg zoo toegevend wezen? En dan, de droom van zijn leven... Componist!

Antonneemt een kort besluit. Hij begeeft zich naar Weenen en hoopt er door het geven van privaatlessen, nog tijd over te hebben om zijn onderricht voort te zetten. De schrijver van ‘Unter berühmten Menschen’ vertelt met de volgende woorden zijne kennismaking, in Oostenrijks hoofdstad, met Rubinstein die later zijn verkleefde vriend werd en nòg is.

‘Mijne moeder - zegt Kolenegg - vroeg eens aan Frau Löwe, eene zeer kunstrijke vrouw, of zij geen pianomeester voor mijwist. - Ja wel, antwoordde ze, ik ken een meester voor uwen zoon; een geniale jongeling, die niet door schoolmeesterlijke pedanterie het jeugdig kunstenaarsgemoed van Poly zal ontzenuwen; Integendeel, beiden zijn nagenoeg van denzelfden ouderdom, die twee jonge harten zullen elkander ras vinden en verstaan; en het talent des eenen zal zich door het genie des anderen ontwikkelen en rijpen. En gij, Mevrouw, zult hiermeê een goed werk doen, want de jongeling waarover ik spreek, die voor weinige jaren de afgod van het publiek was, is nu op het keerpunt zijner fortuin gekomen. Kortom zijn toestand is voor het oogenblik niet zeer schitterend; en een tweetal tamelijk goed betaalde privaatlessen per week zouden hem wonderwel te pas komen.’

En die leermeester was Anton Rubinstein.

Deze lessen waren eene marteling voor den genialen man, en stemden hem ook dikwijls ongemeen somber. Menigmaal maakte alsdan zijn leerling, die dit wel merkte, voor hem aan het klavier plaats, en de heerlijke, gevoelvolle tonen, die door de kamer zweefden verrukten Antonzòòdanig dat het hem als bang aan 't hart werd en hij verplicht was naar buiten te snellen om de lucht met volle teugen in te ademen...

Het was des nachts, gedurende zijne studiën, dat hij zijn moed voelde herleven. Het wonderkind, dat vroeger door princessen en hertoginnen in slaap was gewiegd, dat in de paleizen en kasteelen de afgod was geweest, woonde nu op eene dompige zolderkamer. Dààr werd de Componist gevormd.

[p. 124]

‘De dag, getuigt Elise Polko, de dag was voor hem zonder loon noch verkwikking; met den avond kwam eerst de zoete uitspanning. Dàn sloot hij zich in zijne cel op, en uit het rijk der Harmonie daalden verlokkende, roerende beelden tot hem neder in hunne volle schoonheid, die hij zich beijverde op het papier te bewaren.’

Tot den helderen morgen komponeerde hij dikwijls, en dàt waren zijne gelukkigste uren, ondanks alle uiterlijke ontberingen...’

Tegenwoordig geniet Rubinstein als toondichter en als uitvoerder een onvergankelijken wereldroem.

(Wordt voortgezet.)