De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 2

Nederlandsch tooneel.

Indien wij, na M. Morriën's optreding in ‘De Wandelende Jood,’ verlangend waren dien artist door andere rollen nader te leeren kennen, dan was het zeker niet om hem zijn talent ten dienste te zien stellen van stukken als ‘Robert en Bertrand.’ - Artisten zooals hij zouden dienen beter de strekking van ons Nationaal Tooneel te begrijpen. - Zeker heeft de ‘manier’ waarop ons ditmaal dat kluchtspel werd vertoond, er wel iets toe bijgedragen, doch men hoeft waarlijk geen strenge moralist te zijn, om zòò iets ergerlijk te vinden! - Het stuk voert tot bijtitel: ‘De lustige Vagebonden;’ nu blijft de vraag of deze, om ‘lustig’ te zijn, wel noodig hadden tot zulke grove trivialiteiten hunnen toevlucht te nemen?

[p. 475]

De reeds uit zich zelven vrij wat overdreven rol van Bertrand heeft de heer Morriën tot eene verregaande charge gedreven, die daarbij meer den eens de palen der betamelijkheid te buiten ging; - zoo b.v. in het slot- tooneel van het 4^de bedrijf, waar de twee pick-pockets, in damenkleederen vermomd, eene soort van cancan dansten, die tegen alle gevoel van kieschheid en zedelijkheid aandruischt. Daarenboven hadden de spelers het goed verstand moeten hebben niet toe te geven aan het ‘bis!.’ waarmede van zekere kanten die grofheid werd onthaald; ofschoon - en dit pleit beter voor den smaak des publieks - zich ook van menige zijde een krachtig ‘ssst!...’ hooren deed.

Ook M. Beems (Robert) zou dienen wat meer réserve in acht te nemen, en zich geene improvisatiën meer te veroorloven zooals in het 3^e bedrijf, wanneer de baron hem zegt dat hij zijn dochter zal ‘verstooten.’ De stortende woordspeling die M. Beems op die uitdrukking maakte staat wel zeker niet in den tekst. Zij was niet alleen weinig geestig, maar tevens meer dan ergerlijk, zij was brutaal.

Over't algemeen was de opvoering slecht, en zulks niet het minst onder muziekaal opzicht. Bij uitzondering der aria door Mej. Eliza Kapper, en der koupletten van het kusje, door Mej. Evelina Kapper met M. Lenaerts gezongen, had de zang weinig te beduiden. Het orkest - dat, in 't voorbijgaan gezegd, dit jaar merkelijk verbeterd is - liet men om zoo te zeggen met den last alleen. Hoe ook de ievervolle orkestmeester zich in 't zweet stelde, armen en beenen bewoog, om toch de zaak te doen gaan, niets hielp er aan; - 't was en bleef een alles behalve oorstreelend charivari.

Somma sommarum, 't was eene mislukte vortooning. En het publiek, dat (ongelukkiglijk) vrij talrijk opgekomen was, toonde zich ook in geenen deele te vreden. Nu, in grondbegin beschouwd, is zulke mislukking zoo spijtig niet; aan dergelijke stukken is waarachtig al niet veel gelegen. Kluchten van dien caliber kunnen meer of min op hunne plaats zijn in de eene of andere kermistent, maar toch zeker niet op een gesubsidiëerd... Nationaal Tooneel!

Daargelaten een paar nieuw gemonteerde drama's: ‘Margot de Bloemverkoopster’ en ‘Magdalena,’ alsook een paar blijspelen

[p. 476]

‘De Klappermolen’ en ‘Een jonge drijtige vrouw,’ werden verder weinig anders dan de vroeger reeds door ons besproken stukken gespeeld, zooals ‘De Blinde,’ ‘Miss Multon,’ ‘Lucie Didier,’ ‘de Marketentster,’ ‘Mathilda,’ enz.

Van ‘De Blinde’ had eene tweede opvoering plaats, doch ditmaal zonder medewerking van M. Lodewijk Bouwmeester, die er als D^r Darcy, de bijzonderste aantrekkelijkheid van uitmaakte. Thans trad de heer Beems als zijn plaatsvervanger op en kweet zich betrekkelijk goed van die moeilijke taak. Dat men echter bij den ruil verloren had lijdt geen twijfel. Immers, hoe zeer ook de heer Beems er zich scheen op toe te leggen zijn verdienstelijken voorganger na te bootsen, toch bleef, zooals meermaals gebeurt, de copie beneden het orgineel. Bij hem werd die schrandere opmerking, die juiste nuanceering in de bijzonderheden, die fijne geestigheid vermist, waardoor zich de heer L. Bouwmeester in die echt humoristieke rol onderscheidt.

*_**

Even als ‘Miss Multon’ - dezer dagen ten voordeele van het monument-Tillez heropgevoerd - is ook ‘Lucie Didier’ voor Mejuffer Beersmans een ware zegepraal geweest. In lang nog had men de gevoelvolle kunstenares in het uitdrukken der gemoedsaandoeningen, zòò diep hartroerend niet gezien. Haar rijk begaafd orgaan, de sympathieke, echt dramatische toon harer stem, evenals haar meesterlijk spel, alles werkt te zamen om het hart des toeschouwers tot innig medegevoel te stemmen. - Ongelukkiglijk kunnen wij den overigen vertooners niet evenveel lof toezwaaien. Alleen M. Vanden Eynde speelde tot ieders voldoening - wat dien acteur echter niet altoos gebeurt. Nu, als Martin was hij waarlijk goed en werd in het tweede bedrijf welverdiend toegejuicht. - Weinig gelukkig was daarentegen M. Blazer in de voorname rol van Paul Didier, die verleden jaar door M. Hendrickx zòo uitmuntend werd weêrgegeven. Niet dat M. Blazer het karakter van die rol slecht verstaat; doch zijne manier van spreken, of liever declameeren, welke in het drama weinig behaagt, mishaagt geheel in de comedie. Daarbij is zijn spel nog steeds weinig natuurlijk. In de stervens-scène van ‘Lucie Didier’ werd door zijne overdrevene

[p. 477]

gebaarden grootendeels het pathetiek effekt van den toestand weggenomen. Overigens, zonder vrees van tegenspraak, mag men zeggen dat, vooral in het vak der comedie, het vertrek van den heer Hendrickx op ons tooneel eene leemte heeft gelaten, die tot nog toe niet is aangevuld geworden.

De voorlaatste zondag-vertooning bestond uit ‘Margot de Bloemverkoopster’, een ‘geschiedkundig’ drama, waarin de fransche schrijver (pour le besoin de la cause natuurlijk) de geschiedenis zoowat op zijne manier heeft behandeld, - om niet te zeggen mishandeld. Voor wat de opvoering betreft, komt als gewoonlijk, de eer toe aan Mej. Beersmans, die buiten de titelrol Margot, nog eene der belangrijkste rollen, Mevr. de Concini, vervulde. - Ook Mej. Heilbron wist zich in de rol van Lodewijk XIII zeer te onderscheiden. - M. Frits Bouwmeester, ofschoon van zijne gewone overdrijving niel vrij, gaf echter als Maarschalk d'Ancre blijken van ernstige tooneelstudie. - M. Willem, die, van zijne ziekte hersteld, dit jaar voorde eerste maal het tooneel hetrad, werd herhaaldemaal warm toegejuicht. - De rol van Graaf de Vitry werd door M. Vanden Eynde slecht vertolkt. Het ontbreekt dien akteur nog altijd aan distinctie wanneer hij personnages uit de hooge wereld moet voorstellen.

Het stuk van verleden zondag, ‘Magdalena’, is een verouderd drama, dat niet veel om het lijf heeft en daarbij niet te best werd gespeeld. - De rol van Mev. de Francheville werd vervuld door Mej. Tormyn, eene jonge debutante die wij hier voor de eerste maal te zien kregen. Zonder echter van aanleg ontbloot te zijn, mangelt het haar vooralsnu nog aan de noodige tooneelkennis. Houding en gebaarden zijn te veel gedwongen, te onnatuurlijk, te weinig afgewisseld. Hare uitspraak heeft gemis aan duidelijkheid: de helft harer woorden gaan voor den hoorder verloren. - Overigens, op luttel uitzonderingen na, laat de uitspraak der artisten van ons Nationaal Tooneel nog zeer veel te wenschen over. - In een volgend artikel zullen wij op dit belangrijk punt terugkomen. Ontegensprekelijk is het dat de beschaafde uitspraak eene der hoofdvereischten van een goed tooneel uitmaakt.

De Klappermolen is een lief en eigenaardig blijspel, dat hartelijk lachen deed. Dit stukje heeft aan Mej. Heilbron andermaal gelegen-

[p. 478]

heid verschaft om haar buitengewoon talent als soubrette te doen gelden. De rol van Mej. Caillette schijnt als voor haar geschrever te zijn. Haar eigenaardig orgaan en losse bewegingen pasten hier bijzonder goed. In voordracht als in spel wist zij aan die type der klapzieke jonge molenaarster zòòveel geestige levendigheid bij te zetten, zij zong hare coupletten met zòòveel humor, dat haar meer dan eens een daverend handgeklap ten deele viel. - Mej. Evelina Kapper was mede zeer lief in de rol van Antonine. Over 't algemeen was de opvoering van het stukje zeer voldoende, en wij hopen het nog meer vertoond te zien, zoowel als het geestig huiselijk tafereeltje ‘Eene jonge driftige vrouw,’ waarin Mej. Beersmans onovertreffelijk is. Een woord van lof verdienen de smaakvolle en prachtvolle toiletten van Mej. Beersmans. - In de rol van den echtgenoot stond M. Frits Bouwmeester haar zeer verdienstelijk ter zijde. Zoo ook in Roderic Benedix' blijspel ‘Neen,’ dat reeds verscheidene malen met veel bijval is heropgevoerd geworden, en waarin zich ook Mej. Eliza Kapper en M. Van den Einde niet ongunstig voordoen.

Heden avond (11 December) speelt men van denzelfden schrijver ‘Mathilda of een vrouwenhart,’ waarover wij verleden jaar met veel en welverdienden lof hebben gesproken Wij komen op de uitvoering ervan terug.

Wenschelijk ware het dat het Bestuur ons meer dergelijke vertooningen van moderne Duitsche tooneelwerken gaf. ‘De Stiefmoeder,’ ‘Mathilda,’ ‘Stad en Dorp,’ ‘Neen’ enz. hebben bij ons publiek eene te gunstige herinnering na gelaten dan dat naast die, ook niet nog andere van dezelfde school hier met bijval zouden worden onthaald. - Die soort van stukken zullen gewis bij het kunstminnend publiek oneindig meer goedkeurig erlangen, dan fransche produkten als die welke tegenwoordig in overgrooten deele het gewoon repertorium van onzen Tooneeltroep samenstellen.

Wij blijven dus bij hetgeen wij vroeger over het opvoeren van vertalingen schreven: - Als men aan vreemde letterkunden stukken ontleent, dan moet men de goede weten te kiezen en daarbij vooral diegenen welke het meest met den aard en de zeden van on s volk overeenkomen. Niet zonder reden dus wordt dit jaar, door

[p. 479]

al wie de belangen van den vlaamschen schouwburg behartigt, de keuze der stukken ten zeerste afgekeurd. Schier alles is er fransch van handeling en van geest. En wat de werken onzer nationale schrijvers betreft, deze worden op ons zoogenaamd ‘Nationaal Tooneel’ om zoo te zeggen systematiek achteruitgeschoven.

- Ja maar, zal men vragen, bestaan er ten dien opzichte geene voorwaarden in het Last-cohier der stad? Ongetwijfeld ja, doch men schijnt er zich thans minder dan ooit aan gelegen te laten. Ten bewijze dat wij niet overdrijven: - Sedert ons tooneelverslag van verleden maand is nog geen enkel nederlandsch stuk voor 't voetlicht gekomen. Zoodat van de tot nu toe gegeven voorstellingen er nog steeds maar 2 (twee) oorspronkelijk Nederlandsch waren!...

Doch er is meer: - het stuk van Van de Sande: ‘Leid ons niet in bekoring’ dat, zooals wij verleden maal zegden, ‘ter studie’ lag en bleef liggen, is thans, wel verre van vertoond te worden, bepaald zelfs van het affiche verdwenen, en in zijne plaats bemerkt men thans, onder de aangekondigde stukken, eene vertaling van... ‘La Dame aux Camélias,’ een der zedelooste werken van Alexandre Dumas fils...

A.J. Cosyn.