De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 2

[p. 421]

Boekbeoordeeling.

I.
Liedjes van Piet Vluchtig. Uitgegeven door de inrichting tot bevordering van volksgeluk en volkswelvaart, door verspreiding van nuttige kennis: ‘De vriend van Armen en Rijken.’ Amsterdam. E.S. Witkamp,

De Liedjes van Piet Vluchtig (Smit-Kleine) zijn flink geschreven. Hij houdt niet van lauwheid noch flauwheid; hij is een vijand van Jan Salie, Jan Sukkel en Jan Doedel, evenzeer als van Mietje Zeur en Trijntje Slof, en dit straalt in elk stukje ten klaarste door. Zijne verzen zijn bondig en kernig, krachtig en vol leven. In vier en twintig eenvoudige liedjes geeft hij den werkman en den burger menigen heilzamen wenk. Wij twijfelen niet of zijn boekje moet veel nut stichten.

Ziehier een paar staaltjes zijner bondige poëzie:

Bladz. 2: ‘Arbeid adelt, ziet, m'n vrinden!

God, de Vader nooit volprezen,

Wil ons zelf ten voorbeeld wezen;

Die 't heelal ons heeft gemaakt,

Heeft nog nooit het werk gestaakt’.

Bladz. 5: ‘Al dat zeuren,

Al dat treuren

Voegt den zwakken, hun alleen!

Zijn de harten

Vol van smarten

Stort hen uit in uw gebeên.

Hopen, lijden

Bidden, strijden,

Met blijmoedig aangezicht,

Brengt ons nader

Tot den Vader

In wiens hand ons leven ligt.’

[p. 422]

 

Bladz. 17: ‘Ruisch plechtig schoon en krachtig, lied

 

Van Waarheid, Liefde en Vrede!

 

Verkwijn, gij Haat, die bloed vergiet,

 

En, Zwaard, roest in de schede!

 

Voort, Geest der Eeuw, wij hebben spoed,

 

Voer ons dàt tijdperk te gemoet!’,

Ziedaar verzen, die altoos onder de goede zullen gerekend worden, en zulke bevat het boekje nog meer. Echter spijt het ons er wat te veel... vrijgeesterij in aan te treffen. Zoo vraagt Piet Vluchtig op bladz. 3: ‘of ook vrije mannen voor Gezag bukken zouden?’ en op bladz. 15 zegt hij:

Voor geen schatten kan je koopen

Een ontwikkeld vlug verstand,

Dat onmooglijk aan den band,

Dien 't Gezag het aan wil snoeren,

Loopen kan, maar heen moet voeren

Naar des Vrijen geestes Land.

Hij toont zich dus vijandig aan alle Gezag? Weet hij dan niet, dat het volk, zonder gezag, toomeloos, losbandig wordt? Weet hij niet, dat het juist de miskenning is van het gezag, die tegenwoordig in vele staten van Europa vreeselijke omwentelingen voorbereidt en de thans bestaande maatschappij onvermijdelijk ten afgrond voert? Vergeet hij dan, dat hij zelf zonder het gezag der overlevering en der geschiedenis ook niet het minste weten zou?! - Neen, ware onbepaalde vrijheid van geest bestaater niet; wij hangen allen af van de vorige eeuwen, van onze tijdgenooten en van alle levensomstandigheden. Deze waarheid geven wij aan Piet Vluchtig in bedenking. Indien hij met eenen kalmen geest philosopheert, zal hij ongetwijfeld van ons gedacht wezen.

Thans nog een paar bemerkingen aangaande taal en stijl. De bondigheid is wel eens tot hardheid overgegaan, zooals in: Want 't brandt; druk 't dampend ros; met 't pad; hij brengt 't bedrog; zie'k 't liefste; heeft 't niet; blinkt 't was; gluurt 't roosjen.

Waarom Piet Vluchtig m'n, z'n schrijft in plaats van mijn, zijn, weten wij niet. Zoo vinden wij:

[p. 423]

 

‘Of m'n zuster tobben moet

 

Met haar zestal kinderen,

 

Of m'n vrind z'n trouwlust boet

 

Nu z'n kas gaat mindren,

 

Nou wat kan 't me schelen?!’

Om zich zelven gelijk te blijven moest hij ook vad'r, krachtig aadl'k schrijven en maar in eens alle toonlooze klinkers wegvagen. Dan zou ons Nederlandsch nog wat eer verengelscht zijn?

Wij schrijven de taal zooals ze is, maar leeren ze ook lezen gelijk het behoort, zonder hard-of stroefheid, zonder stijve deftigheid, los en vloeiend, met inachtneming der klemtonen en tevens der halve en gansch toonlooze lettergrepen.

Aangaande het woordje je hebben wij elders gezegd, dat de Noord-Nederlanders er eene soort van Jan-doet-al van maken. Ziehier hoe Piet Vluchtig het gebruikt:

’ Jongens! wil je (onderwerp meervoud) met verstand

Door het leven henen zeilen

Stoort je (voorw. meerv.) niet aan buurmanspraat’
‘...... Steekt uitje (bezitswoord meerv.) handen’
Als er een je (doelwoord. enkelv.) komt vertellen:
‘Ambachtsman, je (onderw. enkelv.) bent een slaaf.,...’
‘Neem je (bezitswoord enkelv.) kind maar vroeg van school‘
‘'t Edel nat der stad Schiedam
Rooft je (doelw. enkelv.) welstand, maakt je (voorw. enk.) lam.’

Daar heeft men je in zeven verschillende betrekkingen. Diende het gebruik van dit woordje niet door een goeden taalregel vastgesteld te worden?

De werkwoorden bij je gebruikt zien er al even zonderling uit: wil je (1^ste of 3^e pers. enk.) leer je (1^e pers. enk.) je roept (3^e pers. enk. of 2^e pers. meerv) jij werkt (idem) werk je (1^e pers. enk.) vind je (idem) je kan (1^e of 3^e pers. enk.) dat je uitzag (idem) enz.

Men ziel hel, ernstige studie op de taalvormen is in Holland noodzakelijk.

N.B. - De Noord-Nederlanders veroordeelen wel eens de werken van Zuld-Nederlandsche schrijvers met de machtspreuk:

[p. 424]

‘Dat is geen Hollandsch, meneer!’ Doch indien de Noord-Nederlanders blijven voortgaan op de baan, die zij hebben ingeslagen, zullen wij, Vlamingen, weldra mogen zeggen: ‘Dat is geen Nederlandsch meer!’

Antwerpen.

Frans Willems.

II.
De geschiedenis van een kantoorklerk, door Piet Vluchtig. Uitgave: ‘De vriend van armen en rijken’. Amsterdam.

‘Hoevele simpele ambachtsliên
Die droomen van hun zoons te zien

In 't leger van de klerken.

't Is ook een staat de schrijversstaat,
Maar vroegen de ouders mij om raad,

'k Zou zeggen: leert ze werken.’

zoo schroef onze vlaamsche vlaamsche volksdichter wijlen Emiel Moyson in zijn bekroond Werkerslied, en niet ongepast heeft de jonge noordnederlandsche schrijver, die hier onder het pseudoniem ‘Piet Vluchtig’ optreedt, dien raad tot onderwerp gekozen van zijne: ‘Geschiedenis van een kantoor klerk.’ - In dit werkje worden nuttige wenken gegeven aan sommige ouders die het verkeerd gedacht hebben opgevat dat het geluk, de toekomst hunner zonen alléén in 't kantoorleven kan worden gevonden.

Uitmuntend is de strijd afgeschetst, die Oom Krulder tegen Peter De Lint's moeder voert, om haar te overhalen haar zoon in Oom's ambacht: de hoefsmederij op te leiden. Aanvankelijk waren echter die pogingen vruchteloos geweest. Moeder De Lint had vast besloten den laatsten wil haars overledenen mans te doen eerbiedigen, door van den jongen een effectenmakelaar te maken. Alleen de afkeer dien Peter aldra voor het hem akelige kantoorleven gevoelde, en de overtuiging van zijn patroon dat de jongen voor het aanlee-

[p. 425]

ren van een' stiel derhalve beter geschikt was, vermochten eindelijk over die eerste plannen te zegepralen.

Het gedeelte van 't verhaal, waarin Peter de pen tegen den hamer verwisselt, is minder gelukkig. Die overgang van den schrijvers- tot den werkersstaat schijnt ons wat al te haastig.

De zedelijke strekking van dit verhaaltje - ofschoon niet van eene algemeene, onbeperkte toepassing - mag wel als aanbeveling gelden. De bloei, waarin weldra Peter's zaken zich bevinden, strekt tot bewijs dat moed en volharding de ware middelen zijn om het nagestreefde doel te bereiken.

In eene kernige taal opgesteld is Piet Vluchtig's boekje niet gelijk zoovele andere noordnederlandsche werken met bastaardwoorden doorzaaid. De stijl is overigens zuiver en ongekunsteld. - Er blijft ons ten aanzien dezer beknopte Geschiedenis van een kantoorklerk, slechts één wensch te uiten; namelijk dit pareltje veel onder de nederlandsche burgerij vespreid te zien. Wellicht zou de lezing ervan niet zonder invloed blijven op menigeen die zich den kantoorarbeid voorslelt als het Nee plus ultra aller betrekkingen, - als de baan die naar eene goudmijn geleidt!

Antwerpen.

Desiré Leen.