De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 2

Volkswetenschap.

Beschutting tegen den bliksem.
I.

Eens zegde de geestige, geniale Lichtenberg: ‘De menschen worden door den bliksem getroffen, omdat zij 't niet anders willen.’ Men moe bekennen dat dit oordeel den nagel op den kop slaat, wanneer men het groot getal ongeluksgevallen door den bliksem veroorzaakt, nagaat; ongeluksgevallen, die zich jaar voor jaar opdoen en die zeer zouden verminderen, indien men verstandiger wilde te werk gaan. Edoch in de meeste gevallen zijn het onwetendheid en lichtzin, waardoor jaar uit jaar in, eene menigte slachtoffers vallen. Baudin bemerkt, dat, in het jaar 1853, van 34 personen, die in Frankrijk in het open veld door den bliksem geslagen werden, 15 alleenlijk dààrdoor van den weêrlicht getroffen werden, dat zij zich onder boomen verscholen hadden. Nu is het ongetwijfeld overal bekend dat men bij het onweder onder geene boomen mag vluchten, dat men zich liever aan den regen moet blootstellen dan eene voorbijgaande beschutting onder eenen boom te zoeken; maar niettemin is in dergelijke gevallen de menschelijke lichtzinnigheid grooter dan de vrees, en menigeen stelt zich gerust bij het

[p. 411]

gedacht, dat de bliksem toch niet juist dien boom treffen zal, onder welken juist hij eene schuilplaats gezocht heeft. Hoe bedriegelijk dusdanige redeneeringen zijne toonen helaas jaarlijks de dagbladen. Van twee boomen die zich in gelijke verhoudingen bevinden, is diegene doorslagend het meest aan den bliksem blootgesteld, waaronder een mensen schuil zoekt. De waarheid dezer bewering is theoretisch buiten twijfel; zij laat zich ook door voorbeelden, welke ik verzameld heb, vaststellen: - Zoo werd de burgemeester van Immendorp den 23 Juni 1857, langs de heirbaan door een onweder verrast. De ongelukkige vluchtte onvoorzichtigerwijze onder eenen naburigen appelboom. Nauwelijks daar aangekomen werd hij door den bliksem getroffen en schielijk gedood. Er zal niemand willen beweren, dat de ongelukkige juist dien boom opgezocht hebbe, welke de meeste kans aanbood door den bliksem getroffen te worden, veeleer gebeurde dit dààrdoor, dat de bedoelde persoon zich onder den boom stelde. - Den 28 Juli 1860, kwam boven Eitorf een onweder op. Een knaap zat in den top eens kerzenbooms en reikte de afgetrokkene vruchten aan eene onder hem staande vrouw, terwijl twee personen die op den grond stonden, ze van deze ontvingen. Plotselings schiet een bliksemstraal neer, raakt den knaap aan, die vallende in de takken hangen blijft en bedwelmd wordt, brengt de vrouw schrikkelijke brandwonden toe en doodt op den slag een van de twee onder den boom staande personen, terwijl de andere in levensgevaar gewond werd. - Vraagt men, waarom juist deze kerzelaar en geen andere door den bliksem getroffen werd, zoo is het antwoord: naar alle waarschijnlijkheid dààrom dat de personen in kwestie eraan bezig waren.

De aantrekking, welke de boom op den bliksem uitoefende, werd daarom sterker dan diegene, welke ergens een nabijzijnde punt uitoefende.

Eer wij ons nader bezighouden met de manier op welke

[p. 412]

men zich best voor den bliksem kan vrijwaren, zal het niet ongepast zijn, hier nog eenige bemerkingen over de verwondingen door bliksem, plaats te laten vinden. De werkingen des bliksems op levende lichamen is vooralsnu nog in groote duisterheid gehuld. De vroegere meeningen, dat de bliksem door de huid in de lichamen dringt en de gebeenderen vermorzelt, zijn heel en al verkeerd. Men heeft menigvuldige voorbeelden, dat menschen van den bliksem neêr geworpen wierden, maar later weder tot zich zelven kwamen; ook dezen hebben hoegenaamd geene verklaring kunnen geven over de gewaarwordingen welke de bliksem bij hen deed ontstaan. Trouwens, de werkingen des bliksems waren zóó snel, dat de tot het leven teruggekomenen zich niet herinnerden, den bliksem gezien, of den donder gehoord te hebben.

Eén resultaat nogtans hebben deze gevallen opgeleverd, namelijk liet bewijs voor de bewering dat een bliksemstraal dien men ziet, niet meer te duchten is. De aanblik van de door den bliksem geslagenen betreft meestijds in geenen deele de vreeselijke werkingen van het luchtverschijnsel. De ongelukkigen bevinden zich bijna altijd in dezelfde gesteltenis die zij op het oogenblik des bliksemstraal gehad hebben. Reimarus haalt een voorbeeld aan, van twee menschen, die, om het onweder te ontgaan, achter eene haag schuil gezocht hadden, en daar van den bliksem geslagen werden. Men vond ze in hunne vroeger e houding, met open oogen, de eene hield nog een stuk brood in de hand, dat hij eenen hond die op zijnen schoot zat en met hem geslagen wierd, wilde toereiken. In een ander geval versloeg de bliksem eenen mensch, die aan het achtereinde eens boots zat; zijn uitzicht was zóó weinig veranderd, dat men eenigen tijd geloofde dat hij enkel sliep.

Eene opmerkenswaardige daadzaak is het, dat de bliksem op de huid der getroffenen meest kleine punt- of

[p. 413]

sproeivormige vlekken, zelden voortloopende strepen voortbrengt....

Brandes gewaagt van een jong meisje, dat van den bliksem gedood, zonder stuiptrekkingen geluidloos omviel Op hare borst zag men een witachtigen kring - van een tweefrankstuk grootte - die zich straalvormig vertakte. Aan den rechten slaap, waar de bliksem opgesprongen was, toonde de buitenhuid eene kleine bloeddoorschijnende vlek van eenen hal ven duim middellijn, waar in 't midden zich eene kleine opening bevond. Geen gebeente werd geschonden, doch op de tegenovergestelde zijde van het hoofd was een groot deel der haren verbrand. De kleederen waren in de lengte verscheurd en hier en daar verkoold; eene houten hiel aan den schoen, waar de bliksem hoogst waarschijnlijk op den grond afsprong, scheen verpletterd. In de gevallen, waar geen oogenblikkelijke doodslag door den bliksem volgt, komen de getroffenen regelmatig weder tot zich zelven, ja somwijlen oefent zelfs de bliksemslag eene gunstige terugwerking op hunnen gezondsheidstoestand uit. Dit laatste verschijnsel is zeer merkwaardig. Het is onder dit opzicht vrij moeielijk, nauwkeurig vast te stellen, wààr de werkelijkheid ophoudt. Intusschen is reeds aan en voor zichzelven de mogelijkheid eener dusdanige werkingswijze des bliksems zeer nabijliggend, als men zich de in vele gevallen met gunstig gevolg beproefde aanwending der elektriciteit herinnert. In alle geval komen hier een paar voorbeelden van pas, waarvan de juistheid door de autoriteit des heeren Quatrefages gewaarborgd is.

Den 20 Juni, 1831, trof een bliksemstraal bij Straatsburg, eenen telegraafbeambte in zijn huisje en bracht eene gedeeltelijke verlamming te weeg, die echter weldra weder verdween. Deze man was vòòr het ongeval tamelijk gezond, nadat hij echter ten gevolge van den bliksemslag genezen was, bevond hij zich buitengewoon wel; hij was merkelijk sterker geworden en schreef zelfs die

[p. 414]

blijkbare verbetering zijner gezondheid aan den bliksemslag toe.

Den 10 Juni 1835 wierd op het eilend Martinique een zekere Roaldés door den bliksem getroffen en verlamd ten gronde geworpen. Deze verlamming was evenwel na drij uren reeds volkomen verdwenen en met haar verdween allengskens eene erge afmatting die de gezondheid van Roaldés vernield had.

Eene dergelijke, het leven en groeien gunstigende werking beweert men ook bij boomen waargenomen te hebben, die na het invallen des bliksems gezwind aan grootte en sterkte toenamen.

Gaan wij nu tot het eigentlijke thema onzes artikels, tot de bespreking der middelen over, waardoor men zich voor de afgrijselijke werkingen des bliksems kan behoeden.

Deze middelen kan men gevoeglijk in voorbijgaande en blijvende verdeelen. Tot de eerste reken ik die behoedsmaatregelen, welke de persoon te nemen heeft, die onder meer of min toevallige omstandigheden door een onweder wordt verrast.

Als blijvende schutsmiddelen kan men daarentegen die soort van schikkingen aanzien, welke men op zekere plaatsen, eens voor al, ingericht heeft, om grootere gebouwen en de daarin zijnde voorwerpen of menschen te beschutten tegen de beschadiging door den uit de wolken brekenden straal. Maatregelen dezer laatste soort worden, gelijk men weet, donderschermen genaamd.

Wij houden ons vooreerst en hoofdzakelijk te dezer plaats bezig met de oogenblikkelijke behoedmiddels. Deze bestaan in eene rei van behoedsmaatregelen, welke op ondervindingen bij bliksemslagen gesteund, eene zekere vermindering van het gevaar ten doel hebben, terwijl een goed gemaakte bliksemafleider ongetwijfeld eenen bijna volledig te noemen scherm uitmaakt.

Wordt voortgezet.

C. Mestdagh.

Vrij naar Julius Klein.