De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 2

In de opera.
Karakterschets.

Men is gewoon te zeggen: ‘het karakter van den mensch toont zich in zijne daden,’ maar zou het niet beter zijn hiervoor te zetten: ‘in de oorzaken en het doel zijner daden.’ - Hoevelen toch zouden, naar hunne daden te oordeelen, volkomen gelijk moeten zijn, die dikwijls in bijna alle opzichten verschillen. Overal ziet men gelijke handelingen verlichten: 's Zondags morgends trekken groote scharen ter kerke, op vele vergaderingen en samenkomsten zijn menigten bijeen, maar niemand zal beweeren dat altijd dezelfde drijfveeren aanwezig zijn of dezelfde doeleinden worden nagejaagd. Geven wij dus alleen acht op de daden der menschen, 't zal ons in de karakter-studie weinig verder brengen, maar pogen wij daarentegen na te sporen waarom en waartoe zij iets verrichten,

[p. 108]

dan zullen wij een klein deel van dén grooten draad van oorzaak en gevolg leeren vatten, die alles aaneenschakelt en verbindt.

Dit schijnt nu wellicht eene diepzinnige studie, eene verzameling van ingewikkelde vraagstukken, en zeker zullen wij bij menig veelomvattend karakter ook niet het gewenscht resultaat bereiken; maar reeds door eene oppervlakkige beschouwing kunnen in vele gevallen, verschilpunten worden aangetoond in personen, die, naar de overeenkomst hunner daden te oordeelen, volkomen hetzelfde karakter zouden hebben.

Wij treden de schouwburgzaal van de stad R. binnen. Gounod's Faust wordt opgevoerd. Eerste rang, Stalles en Parterre zijn goed bezet; er is gelegenheid eenige schetsen naar de natuur te nemen. Alle menschen, dezen avond hier vereenigd, komen om den Faust te hooren; men zou dus kunnen meenen, dat alleen kunstzin en liefde voor muziek hen hier vereenigden. - Voorzichtig evenwel! Al die heertjes, welke daar met den rug naar het tooneel gekeerd, den 1^en en 2^en rang binocleeren, zullen toch wel niet alléén voor de muziek komen. Natuurlijk niet; - zij zullen 't ook nooit bewesren. Maar wààrvoor komen zij dan? Wel, driemaal per week is er Opera, waarheen iedereen gaat om zich te amuseeren! Ergo, zij amuseeren zich, en hieraan zal ook niemand twijfelen, die opmerkt hoe lustig zij geeuwen, reeds na het eerste bedrijf.

Het ‘chique’ publiek dus, dat veel te fatsoenlijk is om nog behagen te kunnen scheppen in eene fatsoenlijke uitspanning, zullen wij maar ter zijde laten. (Tusschen twee haakjes zij opgemerkt, dat het aantal ‘chìque’ oude heeren altijd het grootst is, als er eene opera-bouffe van Offenbach of anderen wordt opgevoerd, voornamelijk bij La Belle Hélène of La Vie Parisienne).

Onder de rest van het publiek evenwel, dààr zal ware kunstzin te vinden zijn. Laten wij daaruit een paar voorbeelden nagaan... Nogmaals voorzichtig. Reeds dadelijk valt ons een bejaard echtpaar in het oog. Man en vrouw met hunne beide dochters zijn naar de comediegetogen, - zij zullen u morgen wel vertellendat de voorstelling ‘mooi’ is geweest, maar stoor hen nu in 's hemels naam niet. Zij slapen den slaap der onschuld. - Rust zacht, edel ouderenpaar! wel zwaar is de taak, die gij op uwe schouderen genomen

[p. 109]

hebt: Drie keeren per week naar de Opera! elken winter vijf- of zesmaal den Trouvère hooren, dien gij wel droomen kunt, en dan misschien toch schipbreuk lijden! O, dat wordt ondragelijk....... Maar wèlke is dan die taak, die zij te vervullen bebben?....... Zij zelve zullen het u zeggen. Het hoofd der familie slaat zijne oogleden op (volstrekt niet verbaasd, want hij is een dergelijk ontwaken ewend); slaapdronken richt hij het woord tot zijne dochter:

- ‘Is van Duren al zijn praatje komen maken?’

- ‘Och neen, Pa, dat is sedert veertien dagen uit; hij zit den geheelen avond aan den overkant met freule Veldheim te praten.’

Arme huisvader, hij zinkt in zijn' fauteuil terug. - ‘Schat,’ zucht hij tot zijne dommelige wederhelft, ‘schat, kijk eens naar den overkant. Van Duren komt geen praatje meer maken. Dus, da's ook alweêr uit!’ -

Kent gij nu zijne taak, begrijpt gij au zijn lijden? - O, beklaag hem dan, hem die moedeloos en afgemat het hoofd op de borst laat rusten, en zegen den weldadigen invloed ven Grelchen's spinnelied. Dat lied had zijne moeder reeds bij zijn wieg gezongen. Van alle aardsche bekommeringen ontheven, keert nu zijne ziel terug tot de zalige tijden zijner jeugd (hij is ook eenmaal jong geweest).... zijne oogen sluiten zich, en het spinnelied is voor hem nog eens een wiegelied.

- Zoo even hoorden wij in de handen klappen en bravo roepen, maar onder al die leekenen van goedkeuring was ook een krachtig ‘hussst!’ Niet lang hoeven wij te zoeken om te weten van waar dat gesus kwam. - Mijnheer Beerman is nog niet bekomen van zijne verontwaardiging; woedend rollen zijne oogen in 't rond en werpen blikken van diepe verachting onder het publiek. In de pauze word t' them onmogelijk langertezwijgen en tot zijn bloemzoet neefje, dat geabonneerd is en zich reeds verwonderd heeft getoond, dat Oom zoo weinig in de Opera komt, houdt hij de volgende treffende rede, die evenwel meer voor het publiek dan voor Neef alleen bestemd schijnt:

- ‘'t Is waar, ge ziet mij hier weinig, en ik ben vandaag weer op nieuw dankbaar, dat ik hier mijn' tijd niet verbeuzeld heb. Noemen jelui dàt mooi? Wordt zoo iets afschuwelijks hier door het

[p. 110]

publiek toegejuicht? Onbegrijpelijk! Neen, neef, als je eens gezien hebt, wat ik heb gezien, als je de grootste meesterstukken van Duitsche, Fransche en Italiaansche scholen hebt zien opvoeren, door artisten als Nourrit, Albert, madame Bouvard en anderen, dan krijgt je pas een klein begrip van hetgeen mooi is!.... Misschien zou dat toppunt van kunst, dat onovertreffelijke, dat ik gezien en gehoord heb, hier niet naar waarde geschat worden. 't Is iedereen niet gegeven zoo iets te begrijpen, maar hebt je het eenmaal leeren genieten, hebt je er eenmaal den smaak van weg gekregen, je bent bedorven, Mijnheer, voor altijd en voor alles bedorven!’

Oom was geërgerd, en hij bleef tot het einde der voorstelling; maar toen hij naar huis ging. kwam er een glans van vergenoegen over zijn gelaat, want de booze wereld, met neef aan het hoofd, dacht dat hij zich moest bekrimpen en dus niet aan pretjes kon denken. Nu echter was hij in gelegenheid geweest hen eens voor altijd dat denkbeeld uit het hoofd te praten, en tegelijkertijd had iedereen kunnen hooren, dat hij, die bijna nooit in de Opera kwam, volkomen op de hoogte was en al die stukken reeds zoo dikwijls en zoo oneindig veel beter had gezien.

Misschien hebt gij bij den aanvang der voorstelling die dame met roode sortie zien binnentreden. Het is Mevrouw Daanders. Kalme vergenoegdheid zetelt op haar gelaat. Rustig is zij voorwaarts geschreden naar hare plaats; men ziet, zij is hier geene vreemdelinge. Nauwelijks gezeten wordt haar een bankje onder de voeten geschoven en een programma in de handen gestopt. Dat ging zòò heden, dat is zòò de vorige maal gegaan, dat zal zòò de volgende keer zijn. Spoedig is er nog eene dame naast haar komen zitten, eene die niet driemaal in de week komt. Mevrouw Daanders grijpt deze gelegenheid aan om hare tooneelkennis eens te luchten, en nu blijkt weldra waarom zij zoo druk den schouwburg bezoekt: - Zij is weduwe en heeft weinig kennissen. Lezen... och, daar houdt zij niet van, en als men zoo den geheelen avond alleen zit, dan is 't wel te begrijpen dat langzamerhand de behoefte aan afwisseling ontstaat. Wat nu gedaan? Mevrouw Daanders heeft zich geabonneerd in de Opera. Jaar in, jaar uit, heeft zij drie avonden in de week op dien fauteuil in de Stalles doorgebracht. Geslachten van tooneel-

[p. 111]

spelers en zangers zag zij komen en gaan, en al lijd bleef dezelfde onverstoorbare kalmte en tevredenheid op haar gelaat rusten.

- Zij had zoovele braven,
Zoo menige sopraan,
Zien zwoegen en zien slaven,
Zien komen en zien gaan. -

Precies weet zij u het levenslot te vertellen van elken zanger, die eens op de planken in R. is opgetreden. Op een cent na kan zij u zeggen wat ieder in de maand verdient, en nooit faalt hare uitspraak, wanneer er quaestie is of eene nieuwe sopraan de hooge C. al dan niet zal halen. Zij zal 't u bekennen, de Opera is haar grootste genot en al wat daar op te merken is, maakt voor haar een belangrijk onderwerp van studie uit. Nog vele jaren zal zij dit leven kunnen genieten en als de ouderdom haar niet dwingt te huis te blijven, zal men eens in de nieuwsbladen de advertentie lezen: ‘Heden avond ontsliep zacht en kalm in den schouwburg te R. na langdurig abonnement, Mevrouw de weduwe Daanders, diep betreurd door de Direktie en de ouvreuses.’

- Gaan wij nu eens naar den Tweede Rang..... maar stil......, de Redacteur van den Kunstbode zou met recht kunnen vragen of wij het noodig oordeelden langer uit te weiden over het publiek dat de Fransche Opera-voorstellingen bijwoont. Eene enkele opmerking tot slot: - De handelingen der menschen komen meestal op hetzelfde neer, maar gaan wij hunne beweegredenen en doeleinden na, dan komt er eene oneindige verscheidenheid te voorschijn. En juist het nagaan van deze verschilpunten is hetgeen ons tot karakter studie brengt.

's Gravenhage, 1872.

Marcellus Emants.