Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 57

[p. 246]

Als de stemmen zich verenigen, dan staan de harten open om elkaar te verstaan¹
Jeroen Schrijner

De koorcultuur heeft sterke wortels in Europa: zij kent grote tradities en zij is uitermate levend. Europa Cantat is hierin sinds ruim 45 jaar een dynamische factor. Een seminar in Hongarije in het teken van de interculturele dialoog, met Estse en Russische, Grieks- en Turks-Cypriotische, zigeuner- en Hongaarse koren; zingweken voor kinderen in Frankrijk en voor jongeren en volwassenen in Servië, Polen en aan de Spaanse oostkust; dirigentencursussen in Zweden en Nederland: dit is een greep uit het programma van Europa Cantat van de zomer van dit jaar.

Europa Cantat is geen organisator van vakantieweken, ook al zou de agenda dit doen vermoeden. De missie van deze federatie is om mensen uit verschillende landen en culturen bijeen te brengen om gezamenlijk te zingen en daardoor elkaar beter te leren kennen en begrijpen. De doelstelling van Europa Cantat is ideologisch en muzikaal-pedagogisch: door samen te werken verdiepen de deelnemers hun kennis van elkaar en van de muziek en de culturen waaruit deze voortkomt. In de verschillen tussen mensen en volkeren ligt de uitdaging en de verbinding. Daarbij geldt: hoe beter het werk, hoe zinvoller deze beleving en hoe beter ook het resultaat. Vandaar een voortdurend streven naar kwalitatief hoogwaardige activiteiten.

Europa Cantat, de Europese Federatie van Jonge Koren, beschikt over een netwerk in veertig Europese landen: zo'n dertigtal nationale en regionale korenorganisaties, en voorts koren, dirigenten en zangers, benevens enkele zakelijke partners en instellingen maken hiervan deel uit. Tot de Vlaamse leden telt vanouds de Vlaamse Federatie van Jonge Koren, nu behorend bij Koor & Stem. Dit is een zeer actief lid, dat vrijwel jaarlijks activiteiten in het kader van Europa Cantat organiseert, zoals zingweken en ontmoetingen en dat een actieve rol heeft in de bemiddeling van deelnemers aan internationale projecten. Duizenden zangers en zangeressen hebben door VFJK hun weg in het Europese koorleven gevonden, benevens Vlaamse componisten, koordirigenten en stemvormers, die via dit netwerk hun kennis en kunde internationaal inzetten.

1 Citaat van César Geoffray, een van de grondleggers van de Europese koorfederatie. Vrij vertaald.

Kernwaarden

Zoals vele Europese bewegingen is Europa Cantat ontstaan in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. De fascinatie voor het ‘samen leren zingen’, de ‘chant commun’, heeft in het ontstaan van de federatie een leidende rol gespeeld. Charismatische dirigenten werkten met groepen Franse en Duitse, Britse en Scandinavische, Hongaarse en Joegoslavische zangers aan liederen uit verschillende landen en boden op die wijze toegang tot elkaars culturen. Vanuit

■ Open zangstonde in Nyíregyháza, Hongarije
[Foto: Cantemus]

de samenzang op de Loreley in de jaren '50, verbonden met namen zoals de Duitser Gottfried Wolters en de Fransen César Geoffray en François Bourel, ontstond een festival dat de naam Europa Cantat kreeg. Ook hierin werd de methodiek van het samen werken aan zingen toegepast: deelnemers werken in ‘ateliers’ aan een koorwerk of een aantal werken uit een specifiek genre en voeren de resultaten uit aan het eind van het festival. Tussendoor zingen zij ook allen gezamenlijk en bezoeken zij optredens van deelnemende koren en anderen. In een driejaarlijks ritme ontstond een keten van Europa Cantat-steden², telkens verbonden met de ontdekking van nieuwe componisten, dirigenten en koren en uiteraard telkens met een eigen ‘flair’. Daar omheen ontstond een hecht samenwerkingsverband van organisaties en individuen die hetzelfde werkmodel in zingweken (kleinere versies van de driejaarlijkse festivals) en andere activiteiten toepasten.

De essentiële randvoorwaarden voor het slagen van deze formule zijn tegelijk factoren die tot voortdurende vernieuwing en ontwikkeling van het programma van de federatie nopen en deze daardoor dynamisch houden: (1) het voortdurend zoeken naar de beste koordirigenten die ook in staat zijn inspiratie op te wekken en goede resultaten te behalen met een divers samengestelde groep. (2) Voortdurend werken met uitdagend en vernieuwend repertoire en nieuwe vormen van expressie; nieuwe genres toelaten en deelnemers keuzes bieden. Dit laatste ook door te werken met ateliers op verschillende prestatieniveaus, waardoor een ieder de juiste uitdaging kan vinden. (3) Hierdoor kan Europa Cantat voortdurend nieuwe groepen zangers aanspreken. (4) Wezenlijk is de samenhang tussen de inhoudelijke en de organisatorische kwaliteit. Als het evenwicht tussen beide

2 Passau/D 1961 - Nevers/F 1964 - Namen/B 1967 + 1982 - Graz/A 1970 - Autun/F 1973 - Leicester/GB 1976 - Luzern/CH 1979 - Strasbourg/F 1985 - Pécs/H 1988 - Vitoria Gasteiz/E 1991 - Herning/DK 1994 - Linz/A 1997 - Nevers/F 2000 - Barcelona/E 2003 -Mainz/D 2006 - Utrecht/NL 2009

[p. 247]

zoek is, zal dat uiteindelijk consequenties hebben. Dit vereist daarom grote zorg.

Specifieke doelgroepen

Gezien de pedagogische doelstellingen besteedt Europa Cantat veel aandacht aan (jonge) dirigenten: deze krijgen een interessant aanbod aan studiereizen naar en door festivals, training, en zelfs concoursen (met daaraan verbonden prijzen in de vorm van deelname als atelier-dirigent in een zingweek).

Componisten worden uitgenodigd om opdrachtwerken te schrijven voor de verschillende evenementen, maar Europa Cantat organiseert ook internationale compositieseminars voor koordirigenten of nodigt hen uit hun eigen werken te dirigeren. Vlaamse componisten die hierin actief participeren zijn bijvoorbeeld Vic Nees en Kurt Bikkembergs.

En uiteraard besteedt Europa Cantat veel aandacht aan jong talent: zowel zang- als organisatorisch talent. Wat dit laatste betreft: een zeer actieve groep jongeren onderhoudt een eigen netwerk en bereidt daarbinnen activiteiten voor de jongere doelgroep voor, zoals trainingssessies over repertoire, management of interculturaliteit. Aan het grote festival Europa Cantat Utrecht 2009 zal een managementseminar voor jonge organisatoren vooraf gaan. De deelnemers kunnen vervolgens stage lopen tijdens het grote evenement, waaraan ca. 3.000 mensen uit zo'n 50 landen zullen deelnemen.

Organisatie

De federatie beschikt over een professionele staf met twee fulltime medewerksters: deze biedt de continuïteit in de versterking van het netwerk, dient als advies- en informatiecentrum, als bron van kennis uit het verleden die nodig is voor komende activiteiten, als spil in het netwerk van dirigenten en activiteiten die aan elkaar kunnen worden gekoppeld. Daarnaast is er sprake van voortdurende interactie met alle leden en lidorganisaties, zodat deze voortdurend de uitdaging zoeken om hun evenementen in een internationaal kader te plaatsen en deze bovendien voortdurend verder te ontwikkelen. Het aantal activiteiten en de diversiteit van het werk neemt voortdurend toe en er liggen momenteel meer plannen op de werktafel dan de organisatie aankan! De organisatie wordt bestuurd door een internationale beheerraad van 13 personen, die in hun eigen landen en organisaties een actieve rol spelen en vanuit verschillende expertise bijdragen aan de ontwikkeling van het werk.

Regionaal, Europees en wereldwijd actief

Europa Cantat is een actieve partner in een Europees en mondiaal netwerk van muziek- en cultuurorganisaties. Samen met de AGEC - waarmee terecht steeds nauwere samenwerking ontstaat - en internationale koepelorganisaties uit andere regio's behoort Europa Cantat tot de oprichters van de wereldkoorfederatie IFCM (1982). De federatie roert zich echter ook in de Europese Muziekraad, waar het om auteursrecht, multiculturaliteit, Europese subsidies, muziekeducatie enz. gaat, in de wereldwijde muziekkoepel International Music Council, en in tal van andere platformen. Talloze organisaties betrekken

■ Het kinderkoor van de Estse TV in Hong Kong
[Foto: Wang Ji Yan Phoenix TV]

Europa Cantat bij hun activiteiten: de federatie participeert in een netwerk met Cantat-festivals in Latijns-Amerika, Afrika en Azië en staat aan de basis van initiatieven om het zingen met mensen met een beperking te propageren.

Als federatie steunt Europa Cantat koren, dirigenten en hun organisaties in alle Europese landen in hun werk, onder meer door de informatie die in het netwerk beschikbaar is te bundelen en beschikbaar te stellen aan de internationale koorwereld. Sinds 2003 zijn er regionale bureaus van Europa Cantat ontstaan in Catalonië en Hongarije. Vanuit deze centra worden uitwisselingsactiviteiten, seminars, onderzoeken en evenementen georganiseerd die een hele regio bestrijken. Zo heeft het centrum voor het mediterrane gebied een seminar georganiseerd over de muziektradities in het gehele Middellandse-Zeegebied: een bijzonder project, gezien de grote diversiteit aan culturele invloeden die hier samenkomt en die weer aanleiding biedt voor verkenning van het daarmee verbonden repertoire.

Het is wellicht om deze redenen dat Europa Cantat van de kant van de Europese Unie herhaaldelijk financiële steun heeft

[p. 248]

■ Per Sigmund Rettedal met zijn koor Concentus, Sandnes, Noorwegen
[©Europa Cantat]

gekregen voor haar projecten en haar organisatie.

Europa Cantat Utrecht

In 2009 zal EUROPA CANTAT UTRECHT plaatsvinden. Het eerste grote evenement van Europa Cantat in Nederland zal rond de 35 meerdaagse ateliers, enkele tientallen eendagsateliers, een dirigentenworkshop, een managementseminar, tientallen concerten van deelnemende koren en gastoptredens van geprogrammeerde koren en ensembles, een openluchtmanifestatie, een speciaal jeugd-kamerkoor en nog vele andere bijzondere facetten kennen. Natuurlijk zal de organisatie van het festival de ‘oude muziek’ niet schuwen: tenslotte bevindt het centrum van het evenement zich in Utrecht, de stad van het beroemde festival Oude Muziek. Florian Heyerick en Eric Van Nevel staan op het programma als workshopleiders van dit grote festival. Daarnaast is Nederland bekend om zijn hoogwaardige vocale pop- en jazzcultuur: ook dit zal een element in het festivalprogramma zijn. Het festival legt een accent op de cultureel diverse samenleving en de ontmoeting van de verschillende culturen die het stadsbeeld domineren. Dit zal niet alleen in een aantal atelierthema's, maar ook door activiteiten in verschillende stadsdelen en op scholen voor, tijdens en na het festival tot uitdrukking komen.

Met het traject INZINGEN! zet Stichting Europa Cantat Utrecht al voorafgaand aan het festival het zingen op de Utrechtse kaart. Dit is in 2008 begonnen met een kerkkorenfestival en een dag voor kinderkoren in het Spoorwegmuseum. Er volgen nog een songfestival voor senioren, een project geheten sChOOL VOICES voor middelbare scholen, alsmede een aantal Zangzondagen en Sing Ins op buitenlocaties in de maanden voor het festival.

Tot slot

Het is een voorrecht om werkzaam te kunnen zijn in een levende federatie, die cultuur en traditie begrijpt en verspreidt en tevens voortdurend bezig is met vernieuwing en versterking. De komende jaren zal Europa Cantat haar aandacht in het bijzonder richten op de training van kinder- en jeugdkoordirigenten: een onderwerp dat van toenemend belang is in een maatschappij waarin onderwijs en kerk deze taken niet meer waar (kunnen) maken. Als educatief georiënteerde korenfederatie willen wij een programmatische verbinding aanbrengen tussen individuele personen en instituties in verschillende landen. U zult hiervan horen!

www.europacantat.org