|
| |
| |
| |
Een blik op zes internationale wedstrijden in Europa
Simonne Claeys
Er zijn diverse internationale koorevenementen waar het competitieve niet meespeelt. Er is geen wedstrijd, geen verplicht werk, geen jury en er zijn geen prijzen. Dus ook geen winnaars en geen verliezers. Men komt samen om concerten te geven en naar concerten van anderen te luisteren. Muziek staat op het voorplan.
Maar wedijveren zit blijkbaar bij de mensen in het bloed. Men wordt zo opgevoed, men krijgt toetsen op school en men vergelijkt. Vooral in de sport komt het aan op presteren en winnen. Koren houden net zoals sportlui van wedstrijden. Men wil zich meten met andere groepen en zo zijn plaats kennen in het internationale koorcircuit. Het grote verschil tussen sport - en culturele evenementen is dat sport grootschalig en cultuur kleinschalig wordt gedacht. Het kleinschalige komt de kwaliteit ten goede: liefde voor samenzang, een drang naar perfectie, en elkaar beter leren kennen door de muziek. Hier is er nog een gezonde concurrentie. Men denkt niet aan grote trofeeën, en men gaat niet met massa's geld naar huis. Geen hooligans die het spel verstoren, nee, het samen zingen op een hoog niveau is het belangrijkste doel. Hoewel men graag met een eerste prijs naar huis gaat...
De meeste internationale koorwedstrijden hebben een verplicht werk op het programma staan. Het is een goede parameter voor juryleden en een goed criterium om de artistieke interpretatie van dirigenten te leren kennen. Vaak geeft men opdrachten aan componisten om speciaal voor de wedstrijd een verplicht werk te schrijven. Zo promoot men de eigen cultuur en wanneer het werk in de smaak valt dan houden de koren, ook de buitenlandse, het op hun repertoire en is meteen de internationale verspreiding gegarandeerd.
Het verpicht werk legt ook een bepaalde standaard op voor de wedstrijd. Een compositie-opdracht geven houdt altijd een risico in. Koren haken af wanneer het bv te moeilijk is. Anderzijds zal de organisatie gemakkelijk dezelfde componisten aanspreken omdat men dan een zekerheid heeft: vorige keer was het werk goed dus nu best risico's vermijden. Zo heeft elke internationale wedstrijd vaak dezelfde componisten die een opdracht krijgen. Dat worden dan de ‘koorcomponisten’ van het evenement.
Europa kent vele internationale wedstrijden die interessant en waardevol zijn. Deze wedstrijden zijn voor amateurkoren, hoewel Hongarije een uitzondering op de regel is. Wij pikken er zes uit. België, of beter gezegd Vlaanderen, telt twee internationale koorwedstrijden, en toevallig zijn beide in de provincie Limburg gevestigd. Het zijn het Europees Muziekfestival voor de Jeugd in Neerpelt en de Internationale Koorwedstrijd van Vlaanderen in Maasmechelen.
| |
Europees Muziekfestival voor de Jeugd Neerpelt
Neerpelt is een buitenbeentje in het internationale koorleven. De combinatie van sociaal engagement en competitie is er uniek. Het is een formule die het blijft doen. Elk jaar rond 1 mei komen vier- tot zesduizend jongeren samen om op een aangename wijze te wedijveren en dat gebeurt in een internationale sfeer van verbroedering. Jongeren uit verschillende culturen leren via muziek elkaar beter kennen en waarderen. Naast verbroedering wordt er ook kwaliteit nagestreefd. De maximum leeftijd voor de kinderkoren is veertien, voor de jeugdkoren vijfentwintig jaar.
Het festival in Neerpelt kende dit jaar zijn 56ste editie. Het begon allemaal zeer bescheiden in 1953 toen Jan Coninx een eerste koortreffen organiseerde met tien Noord-Limburgse groepen onder het motto: koren stimuleren om actief te musiceren. Een jaar later werden instrumentale groepen uitgenodigd en vanaf 1956 werd het afwisselend vocaal of instrumentaal. Na Nederlandse deelname volgde buurland Duitsland en zo groeide het uit tot een internationaal festival. Nu komen de koren niet meer uitsluitend uit de Europese landen maar uit alle continenten. Dit jaar namen 97 koren deel uit 27 landen. Voor de eerste keer kon een Japans koor deelnemen.
In Neerpelt heeft men verschillende categorieën: kinderkoren, gelijkstemmige jeugdkoren en gemengde jeugdkoren. Dan is er nog een wimpelreeks waarin uitsluitend koren zingen die al goede resultaten op internationale festivals behaalden of een grondige artistieke ervaring kunnen aantonen. Ten slotte is er nog een vrije reeks close harmony, vocal jazz, gospel & spiritual en vocaal-instrumentale ensembles. Deze reeks is vrij in de samenstelling van het programma. De overige categorieën brengen een verplicht werk speciaal geschreven door Vlaamse componisten. Elk koor brengt een volkslied uit eigen contreien, daarnaast een unisono lied, en twee werken naar keuze. De koren uit de wimpelreeks zingen een werk uit de renaissance of uit de romantische periode. Men past in Neerpelt een uniek systeem toe waarbij vele koren met eerste prijzen naar huis gaan. Zo is er een eerste prijs summa cum laude, cum laude en vanaf 80 tot 90 een gewone eerste prijs. Vele kinder-en jeugdkoren gaan dus gelukkig naar huis en komen heel graag terug. Het belangrijkste moment van de dag is de proclamatie. Alle koren stappen naar de grote sporthal van het Provinciaal Domein Dommelhof waar de prijzen worden uitgereikt. Na de proclamatie krijgen de dirigenten de mogelijkheid om met de juryleden te praten. Een juryverslag wordt naar alle deelnemende koren verstuurd met vooral nadruk op een positieve en niet-competitieve beoordeling.
Maar Neerpelt is niet alleen wedijveren. Naast de wedstrijd organiseert men vele concerten: een happening, laureatenconcerten, verbroederingsconcerten en workshops. Ook speciale activiteiten staan
| |
| |
op het menu. Dit jaar was er een congres rond composities voor kinderkoren. Het Muziekfestival organiseert sinds enkele jaren ook randactiviteiten zoals vuurwerk en theatervoorstellingen in open lucht.
www.emj.be
| |
Tolosako Abesbatza Lehiaketa Internationale koorwedstrijd Tolosa
Als we aan Tolosa denken zijn we bij de Basken aangekomen. Tolosa ligt in de provincie Gipuzkoa niet ver van Donostia of San Sebastian. In de twaalfde eeuw was Tolosa de hoofdstad van Gipuzkoa, nu is dat San Sebastian. De bergen rondom Tolosa, en de rivier Oria die er door stroomt, geven een romantisch tintje aan de stad. Jaarlijks heeft hier een internationaal poppenfestival plaats en tijdens de herfstvakantie een internationale koorwedstrijd. Dit jaar gaat de 40ste editie door waar een grandioos cultureel treffen plaats heeft van koren uit alle hoeken van de wereld. De wedstrijd wordt georganiseerd door het Centro de Iniciativas de Tolosa. De organisatie vindt het vanzelfsprekend dat er niet uitsluitend goede koren uit Europa deelnemen maar dat ook andere
■ Het Russisch kinderkoor Vesna tijdens prijsuitreiking in Tolosa
[© CIT]
continenten vertegenwoordigd zijn op de internationale scène in Tolosa. De wedstrijd is vooral belangrijk voor de ontwikkeling van het koorleven in Spanje zelf. Spanje telt veel koren, want Spanjaarden zingen graag. Zo krijgen de koren via een internationale wedstrijd een goed voorbeeld, en dat werkt uitstekend. Vooral kinderkoren krijgen veel aandacht omdat zij precies de toekomst van de koormuziek verzekeren. Een tweede belangrijk punt is het verplicht werk dat aan Baskische componisten opdrachten geeft. Vaak zijn de werken op Baskische teksten en wordt de Baskische cultuur, muziek en taal, zo over de wereld verspreid.
De wedstrijd heeft elk jaar plaats tijdens de herfstvakantie. Er zijn alternerend drie of vier categorieën: kinder-, gemengde koren en vocale ensembles, of dezelfde drie met nog een categorie voor gelijke stemmen. Kinderkoren treden één keer op voor de jury. De andere formaties zingen in twee modaliteiten: profane en religieuze muziek. Men vraagt een werk geschreven vóór 1800, één tussen 1801 en 1980 en eentje na 1980. Eén van de twee hedendaagse werken moet met piano zijn. In de discipline folklore mag men instrumenten gebruiken. De wedstrijd is voor amateurkoren maar de vocale ensembles mogen professionelen zijn, en ze kunnen uit vier tot zestien zangers bestaan. Hier zijn ook twee modaliteiten maar geen verplichte werken vanwege de diverse bezettingen. Er wordt een werk gevraagd geschreven vóór 1700, één tussen 1800 en 1950 en ten slotte een compositie na 1950.
In Tolosa is het heel aangenaam zingen voor de koren. Elk optreden, elk concert wordt druk bijgewoond. Net zoals voor popconcerten staan er lange rijen op straat aan te schuiven voor de deuren opengaan om toch maar een goede plaats te kunnen bemachtigen. Het Spaanse publiek is koorminded, zeer aandachtig, kan goed beoordelen en is een grote morele steun voor de in spanning optredende deelnemende koren. Er is er een zevenkoppige internationale jury die meestal een moeilijke opdracht heeft om tussen zeer goede koren de beste uit te kiezen. Van elke wedstrijd wordt later een dubbelcd uitgegeven.
www.cittolosa.com
| |
Bartók Béla Nemzetközi Kórusverseny Internationale koorwedstrijd Béla Bartók
Midden in de zomervakantie, overgang juli - augustus, heeft de jaarlijkse internationale koorwedstrijd plaats, genoemd naar de bekende componist Béla Bartók. De wedstrijd heeft plaats in Debrecen, gelegen in het oosten van Hongarije. Het is de tweede belangrijkste stad na Boedapest. Dit jaar was het al de 23ste editie. In Debrecen mogen amateur- en professionele koren zich inschrijven. De beste liefhebberskoren reizen de wereld rond en meten zich zonder schroom met professionele koren. Het is opvallend hoe amateurs op een professionele wijze koormuziek vertolken. Om niet altijd dezelfde gezichten in meerdere koren te zien optreden mogen de koorzangers in Debrecen maar in één ensemble zingen. Een koor mag in twee categorieën deelnemen en in de sectie folklore.
Er zijn zes categorieën in Debrecen: kin- | |
| |
■ Optocht in Debrecen
[Foto: Péter Szlovák]
derkoren, jeugdkoren (voor gelijke stemmen en gemengde koren), vrouwenkoren, mannenkoren, kamerkoren en gemengde koren. De wedstrijd bestaat uit een halve finale en een finale. In elke ronde zal het koor met het verplichte werk beginnen dat door een Hongaars componist werd geschreven. En verder is er een selectie naar keuze. Uitsluitend a capella werken mogen uitgevoerd worden met uitzondering van één werk per categorie. Het betreft dan een slaginstrument zonder bepaalde toonhoogte dat deel uitmaakt van de partituur. Zelfs dan is een aanvraag vooraf aan het artistiek comité vereist. Opvallend voor de internationale wedstrijd in Debrecen is dat het vrije programma èn in de halve èn in de finale uit hedendaagse werken moet bestaan die na 26 september 1945 gecomponeerd werden (Bartók stierf op die datum), composities dus van de 20ste en de 21 ste eeuw. De kwaliteit en de moeilijkheidsgraad van de werken moet de geest en traditie van de Internationale Koorwedstrijd Béla Bartók reflecteren. Het is de enige wedstrijd die uitsluitend hedendaagse werken promoot. Ook wenst de organisatie dat er tenminste een compositie geschreven na 1990 zou uitgevoerd worden. Aan de niet-Hongaarse koren vraagt men een werk uit eigen land te programmeren. De gepresenteerde werken moeten in de originele taal gezongen worden, of in een officiële geijkte vertaling. Aan dirigenten-componisten vraagt men om geen eigen werken te laten uitvoeren. Wie vaak internationale wedstrijden volgt kent dit probleem goed. Er zijn altijd dirigenten die dan zelfs twee of drie eigen werken programmeren en dat is vaak ten koste van het koor dat hierdoor een mooie prijs kan mislopen.
Naast de wedstrijd loopt nog een folklore-festival waar de ingeschreven koren volksmuziek en bewerkingen uit eigen land voorstellen. De organisatie nodigt ook professionelen uit die authentieke volksmuziek uitvoeren. Dit jaar was er een International Seminar and Workshop on Intercultural Dialogue georganiseerd in samenwerking met Europa Cantat.
De Hongaarse radio is altijd aanwezig en maakt ook live uitzendingen.
www.bbcc.hu
| |
Internationaler Kammerchor-Wettbewerb Marktoberdorf Internationale wedstrijd voor kamerkoren Marktoberdorf
Alle twee jaar met het Pinksterweekend wordt afwisselend met Musica Sacra een internationale koorwedstrijd georganiseerd. De tiende verjaardag werd vorig jaar gevierd. Marktoberdorf ligt in het mooie en rustige Allgäu in Beieren. De streek is vooral bekend voor zijn kastelen Hohenschwanstein en Neuschwanstein van Koning Ludwig II, de grote mecenas van Richard Wagner.
Net zoals in Tolosa heeft de organisatie speciale aandacht voor koren uit andere continenten. De lat voor de koren ligt hoog en het is dan ook een voorrecht om geselecteerd te worden. Een internationaal wedstrijd-comité geeft advies en zorgt zo mee voor het hoge niveau. Het is een betrekkelijk kleine wedstrijd: twaalf à dertien koren blijven na een kritische beluistering over. Zo krijgen de koorleden en dirigenten gemakkelijk de kans om elkaar beter te leren kennen. Daarvoor wordt er ook een feesttent geplaatst waar nieuwe vriendschappen ontstaan in een ontspannen sfeer.
Er zijn twee categorieën: gemengde koren met afwisselend vrouwen -of mannenkoren. In 2009 echter wijkt men van deze traditie af en zullen er naast gemengde koren ook gemengde jeugdkoren kunnen deelnemen.
Uitsluitend a capella werken worden toegelaten. Elk koor zingt een werk uit de renaissance of barok, één uit de 19de eeuw en één uit de 20ste eeuw, geschreven na 1950. Een van deze periodes kan door het verplicht werk wegvallen. In Marktoberdorf worden geen compositie-opdrachten gegeven. Er wordt een keuze gemaakt uit het al bestaande rijke koorrepertoire. In 2007 was het I was glad van Henry Purcell (voor gemengde koren) en twee liederen uit Wenn sich die Welt auftut van Einojuhani Rautavaara (voor vrouwenkoren). Wel worden er prijzen voor creaties voorzien om de koren aan te moedigen met componisten samen te werken en zo het koorrepertoire te verruimen. De verpichte
| |
| |
■ Tokyo ladies' Consort Sayaka, Japan, in Marktoberdorf
[© Internationaler Kammerchor-Wettbewerb Marktoberdorf]
werken voor 2009 zijn al bekend: Musica noster amor van Jacobus Handl voor de categorie gemengde koren, en Verbum supernum est van Damijan Močnik voor de gemengde jeugdkoren.
Naast de concurrentie is er aandacht voor koorstudio's waar onder leiding van internationale docenten nieuwe literatuur wordt doorgenomen. Er zijn ook de vele concerten die elke avond plaats vinden in Marktoberdorf en omgeving. Elk koor krijgt de kans om aan drie gemeenschappelijke concerten deel te nemen, telkens met een andere concertpartner. Interessant is het concert waar alle koren een kort optreden mogen verzorgen. De bedoeling is dat elk koor de andere koren kan horen. Nieuw in 2007 was een Gipfelsingen - MusikHochGenuss. De bergtreintjes van Allgäu boden aan alle koren een gratis ritje aan naar één van de toppen van Buchenberg, Tegelberg of Breitenberg waar elk koor afzonderlijk en ook samen een concertje gaf. Een mooie uitstap voor de koren en gelijktijdig een goede propaganda voor de aanwezige toeristen. De Gipfelkonzerte blijven op het programma staan.
Interessant zijn ook de opnamen die van elk optreden gemaakt worden en meteen op cd kunnen gekocht worden.
www.modfestivals.org
| |
Mednarodno zborovsko tekmovanje Maribor Internationale koorwedstrijd Maribor
De tweede grootste stad, na de hoofdstad Ljubljana, is Maribor, gelegen in het noordoosten van Slovenië. Tot de onafhankelijkheid in 1991 was Slovenië een deelrepubliek van Joegoslavië. Het grenst aan Oostenrijk, Hongarije, Italië, Kroatië en de Adriatische zee. De Drava, één van de langste Europese rivieren, stroomt rustig door de universiteitsstad. Maribor heeft één van de grootste skigebieden. Belangrijk is dat een derde van de stad ondergrondse wijnkelders heeft. De oudste wijn in de wereld is meer dan vierhonderd jaar oud en bevindt zich in het oude centrum van de stad. Maribor staat in het Guinness Book of Records, niet voor de koren maar door de lekkere wijn. Vele koren herinneren zich nog een feestelijk slot in de wijnkelders, sommige zangers echter weinig of niets meer... Het was wel ontzettend leuk!
In 1962 werd voor de eerste keer een koorfestival georganiseerd voor Joegoslavische koren in Maribor door een team van enthousiaste medewerkers. Slovenië maakte toen nog deel uit van de Republiek Joegoslavië. Koren uit Kroatië, Servië, Bosnia & Herzegovina, Macedonië, Montnegro en Slovenië namen eraan deel. Acht jaar later kwam er een eerste nationale wedstrijd voor uitsluitend Sloveense koren. Het werd een groot succes en elk jaar kwamen groepen met elkaar wedijveren. In 1988 besloot men te starten met een internationale koorwedstrijd. Het cultureel klimaat was gunstig, het publiek was er klaar voor en men wou Maribor behouden om zo buiten Llubljana internationale contacten te kunnen leggen. Het eerste had plaats in de lente van 1992 en vanaf dat jaar werd het afwisselend een nationaal of een internationaal event telkens in april. Het concept werd verder uitgewerkt en een internationaal artistiek comité, bestaande uit dirigenten met internationale ervaring, werd opgericht. Het comité staat in voor de selectie van de koren, de juryleden en de verplichte werken.
Door de beperkte tijd worden er slechts twaalf koren toegelaten die zorgvuldig door experten worden geselecteerd. De organisatie splitst het koorgebeuren op in twee niet-competitieve en drie competitieve events. Het begint met een openingsconcert waar alle deelnemende koren een kort programma mogen voorstellen. Hier kunnen de zangers wennen aan de akoestische mogelijkheden van de concertruimte en zo al wat stress kwijtspelen. De organisatie eist dat elk koor een kort programma met een aantal volksliederen uit eigen streek presenteert. Volksmuziek brengen met partituren, gekleed in deftige avondkledij, zingen met uitgestreken gezichten is hier niet op zijn plaats. Nationale klederdracht is niet verplicht maar wordt sterk aanbevolen. Een tweede concertoptreden krijgen alle koren die niet voor de Grand Prix geselecteerd werden. Deze concerten hebben plaats in Maribor of omgeving.
De volledige wedstrijd is a capella. Er zijn drie categorieën: gemengde koren,
| |
| |
■ Het meisjeskoor Cantamus. Nottinghamshire, Engeland
[Foto: Marek Kuczinski]
mannen- en vrouwenkoren. Men zingt in elke categorie twee verplichte werken. Voor een eerste verplicht werk mag men een keuze maken uit het grote oeuvre van Jacobus Gallus of Jacob Handl, een zestiende-eeuws Sloveens componist en cisterciënzer monnik. Het tweede moet een werk zijn van een levend Sloveens componist. Voor dit laatste kan men een Engelse vertaling van de tekst aanvragen en een opname van de juiste uitspraak van het Sloveens om zo een optimale uitvoering te verzekeren. Op deze wijze promoot de organisatie het eigen cultuurpatrimonium uit verleden en heden. Een derde werk mag vrij gekozen worden uit de romantische periode.
Vanaf het ontstaan van de wedstrijd werden de culturele activiteiten gesteund door een publiek fonds dat in Ljubljana gevestigd is. De helft van het voorziene budget komt van het fonds en de tweede helft van de stad Maribor. Het volledige project wordt uitgevoerd door het personeel dat bij JSKD (Javni sklad RS za kulturne dejavnosti) werkt.
De Sloveense radio is altijd van de partij en maakt opnamen van alle optredens met bijbehorende interviews en uitzendingen. www.jskd.si/english/e_about.htm
| |
Internationale Koorwedstrijd van Vlaanderen Maasmechelen
Het artikel begon in en eindigt in Vlaanderen waar in twee Limburgse steden een groep vrijwilligers hard werkt om elke keer opnieuw een internationale ontmoeting tussen koren te realiseren, vaak zonder voldoende subsidies.
De Internationale Koorwedstrijd van Vlaanderen begon in 1987 onder de bezielende en stuwende kracht van Frans Meyers en dit naar aanleiding van het twintigjarig bestaan van het gemengd koor Cantate uit Maasmechelen dat sinds het ontstaan nog altijd onder leiding staat van Marie-Rose Van Gerven. Nog steeds helpt Cantate mee aan de talrijke taken die een organisatie heeft tijdens een internationale ontmoeting, en van Koor & Stem komt er meer en meer professionele hulp. In 2009 zal het voor de tiende keer zijn dat IKV plaats heeft tijdens het laatste weekend van september. Alle werken moeten a capella gezongen worden en solistische partijen moet men tot een minimum beperken. Er worden twee categorieën voorzien: gemengde koren en gelijke stemmen, en elk koor mag in de twee categorieën deelnemen.
Ook in Maasmechelen staat er een verplicht werk op het programma. IKV geeft aan een Vlaams componist een opdracht en zo stimuleert men het creëren van nieuwe koormuziek. Voor de tiende editie zal Ludo Claesen een nieuw werk componeren. Verder vraagt men een polyfoon werk geschreven voor 1900, een unisono volkslied uit eigen streek en een hedendaags werk gecomponeerd na 1945 van een componist uit eigen land.
Het doel van IKV is vocale muziek promoten en de koormuziek in het bijzonder op nationaal en internationaal vlak. Door Vlaamse koren te confronteren met buitenlandse koren krijgen de koren extra kansen tot internationale uitwisselingen, tot ontdekking van andere culturen en tot een betere kennis en verruiming van het koorrepertoire.
Het IKV biedt tijdens de wedstrijd in samenwerking met culturele organisaties aan regionale koren concerten aan die uitgevoerd worden door deelnemende wedstrijdkoren. Deze extra koorconcerten vullen een leegte op in de programmatie van culturele centra die meestal niet zo happig zijn op koormuziek. De organisatie van omkaderingsconcerten waarbij Limburgse koren actief zijn, geeft aan het Vlaamse concertleven een kwalitatieve stimulans. Het ‘Koor van het Jaar’, een organisatie van Koor & Stem met steun van Klara en Canvas, krijgt in de Internationale Koorwedstrijd van Vlaanderen een optreden tijdens het slotconcert.
www.ikvlaanderen.be
Europa telt vanzelfsprekend nog andere interessante internationale koorwedstrijden zoals onder meer Florilège Vocal de Tours, Frankrijk; Cork International Choral Festival, Ierland; Concorso Internazionale di Canto Corale ‘C.A. Seghizzi’ Gorizia en Concorso Polifónico Internazionale Guido d'Arezzo Arezzo, beide in Italië, en bij onze Nederlandse buren Tonen 2000 in Monster. Een meer dan aantrekkelijk aanbod voor onze Vlaamse koren!
|
|
Auteursrechtelijk beschermd