Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 57

[p. 179]

Rose Gronon door Maria Segers
Luc Daems

Toen Joos Florquin in januari 1969 in het kader van de reeks televisie-uitzendingen Ten huize van... Rose Gronon bezocht, viel hem er in de leefkamer, boven het buffet, het door Maria Segers (1922-1979) geschilderde portret van de gastvrouw op. In het programma, dat op 3 februari uitgezonden werd, gaf hij evenwel geen commentaar op het doek. Later zou het portret nog enkele keren tentoongesteld worden. Van 13 oktober tot 25 november 1984 wijdde het AMVC een retrospectieve aan haar werk en een decennium na haar overlijden werd er in de Ufsia-bibliotheek te Antwerpen ook een tentoonstelling van aquarellen, etsen en pentekeningen georganiseerd (7 oktober - 28 oktober 1989). Na de dood van Rose Gronon dook het schilderij definitief onder in privébezit.

Rose Gronon en Maria Segers waren met elkaar bevriend, maar wanneer ze elkaar precies leerden kennen, is niet helemaal duidelijk. Vrijwel zeker gebeurde dat in de jaren vijftig. Het lijkt overigens niet onmogelijk dat de kunstenares aan de schrijfster werd voorgesteld door Marnix Gijsen met wie beiden een hartelijke, amicale relatie onderhielden. De auteur van Joachim van Babylon had de jong gestorven grafica, aquarelliste en schilderes reeds in 1949 in de Verenigde Staten ontmoet toen die daar met een werkbeurs verbleef. Het jaar daarop maakte ze dezelfde reis nog een keer en bij die gelegenheid trok ze zelfs met de familie Goris naar New Mexico.

Segers zou later ettelijke boeken van Marnix Gijsen illustreren, onder andere: Van een kat die teveel pretentie had..., Van een wolf die vreemde talen sprak, Wat de dag meebrengt en Mijn vriend de moordenaar. Bovendien zette ze van de auteur een krachtig portret op doek.

De kunstenares liet weldra ook haar ‘signatuur’ achter in het werk van Rose Gronon. Zo ontwierp ze o.a. het omslag van Gronons chef-d'oeuvre De Ramkoning. Dat ze de schrijfster schilderde en haar (tot in de late jaren zeventig, kort voor haar dood)

■ Maria Segers, Rose Gronon, olieverf op doek, 1959, signatuur: rechts beneden: maria segers, 78 × 82,5 cm, privéverzameling (P. van Dessel, Antwerpen).

een paar keer tekende, blijken intussen alleen insiders nog te weten.

Het portret dat Maria Segers van Rose Gronon maakte, kwam tot stand in 1959. Pas vijf jaar eerder was de kunstenares opnieuw met schilderen begonnen, nadat ze zich jarenlang vrijwel uitsluitend op het tekenen, etsen en aquarelleren had toegelegd. Ze had het canvas al die tijd gelaten voor wat het was, omdat ze - naar eigen zeggen - ‘het slot van het doek nooit haalde...’ Uit de studie van F. Badouin Maria Segers (Lannoo, Tielt, 1984, p. 113) blijkt nochtans dat Segers tijdens haar korte leven zowat 250 schilderijen gemaakt heeft.

Het ‘niet kunnen voltooien’ mag dan een permanente, frustrerende ervaring zijn geweest voor Maria Segers, het portret dat zij realiseerde van romancière Rose Gronon geeft die indruk allerminst. Van het schilderij gaat onmiskenbaar een bijna pastorale rust uit. Het hoofd heel licht geheven, een vleug van een ironisch lachje om de mond, kijkt het model de schilderes aan.

Rose Gronon had naar het einde van de jaren vijftig zonder twijfel haar innerlijke harmonie weergevonden. Nadat ze een turbulente en onzekere oorlogsperiode had doorgemaakt, volgt de verrassende,

[p. 180]

overweldigende lof die aan haar eerste Franstalige romans in het Romaanse taalgebied te beurt valt. Men kan zonder meer spreken van een ‘ovatie’ vanwege de buitenlandse literaire pers, een feestelijke ontvangst die in feite enkel maar zal overtroffen worden door het succes dat de Duitse vertaling van het aanvangswerk onmiddellijk daarna kent. Het debuut in het Nederlands van de enkele jaren voordien hier nog volkomen onbekende Rose Gronon, lijkt intussen eveneens mee te vallen. Heeft de schrijfster immers geen onderdak gevonden bij een Vlaamse uitgeverij en bevestigen de kritieken op haar eerste romans en novellen ook in eigen land niet haar grote talent? Wanneer Maria Segers haar schildert, is Het huis aan de Sint-Aldegondiskaai net verschenen, De Ramkoning evenwel nog niet.

Soevereine rust... Zo zou je de sfeer die Segers' portret uitstraalt het best kunnen

■ Rose Gronon in haar woonkamer met het schilderij van Maria Segers op de achtergrond, Antwerpen. 1965, 17,4 × 23,2 cm, foto: Jos Polak, AMVC-Letterenhuis.

omschrijven en in die zin presenteert haar werk dus een penetrante, psychologische visie.

De schrijfster is afgebeeld in haar vertrouwd milieu. Is het niet hààr rieten leunstoel waarin ze zit? De witte blouse die door geel zonlicht wordt aangeraakt en de rode rok die zijn kleur doorgeeft aan de lange handen... Zijn die niet terug te vinden op sommige bewaard gebleven foto's van de romancière uit die tijd?

Misschien echter wordt de innerlijke harmonie die Gronon op dit schilderij uitstraalt toch nog het meest geaccentueerd door de aanwezigheid van Mieke, de poes, die een onderkomen heeft gezocht op de schoot van de auteur en van daaraf het hele gebeuren - weliswaar wat argwanend - gadeslaat. De kat - toch al een geliefd model van Segers - bewijst hier dus uitstekende diensten als motief.

Tegelijk overstijgt het schilderij in zijn totaliteit echter gemakkelijk de anekdotiek. Stilistisch vertoont het door Maria Segers geschilderde portret realistische accenten (in de zeer herkenbare trekken van het aangezicht), maar verraadt de compositorische omlijsting met summiere kleurvlakken (geel, rood, beige en groen rondom het centrale wit van de blouse en het bruin van de kat) toch ook het onbetwistbare heimwee van de kunstenares naar het abstracte. Het gelige wit, het aparte rood en het olijfgroen: ze verlenen een vertrouwde warmte aan het schilderij. Finaal is niets nadrukkelijk in dit Gronon-portret, voortdurend wordt enige terughoudendheid ervaren, een nauwelijks verholen reserve, en aldoor treft de kwaliteit van de halftonen met hun suave overgangen van de ene naar de andere tint.

Maria Segers overleed op 30 september 1979 op 57-jarige leeftijd aan kanker. Veertien dagen eerder, op 16 september, was in het Antwerpse Sint-Vincentiusziekenhuis Rose Gronon gestorven. Twee artiesten, voor altijd verenigd in een schilderij.