Een Romeinse legerbasis in Velzeke
Jean Luc Meulemeester
Aan de zoom van het Vlaamse heuvelland ligt het vrij pittoreske Velzeke, een deelgemeente van Zottegem. De oudste overblijfselen van menselijke aanwezigheid dateren uit de steentijden en metaaltijden. Archeologen koppelen het dorp vooral aan de Romeinse aanwezigheid in onze gewesten. Vooral de vicus uit de hoge keizertijd, gelegen op de kruising van een verharde weg van de Nervische hoofdplaats Bavay naar het noorden en van een weg van de Noordzee (Boulogne) naar de Rijngrens (Keulen) is voor die tijd niet onbelangrijk. De voornaamste vondsten ervan worden tentoongesteld in het Provinciaal Archeologisch Museum, gelegen aan de Paddestraat. Deze kasseiweg roept in het wielermilieu heel wat beruchte herinneringen op.
In 1976 ontdekte archeoloog Marc Rogge in de westelijke sector van die nederzetting ook sporen van een Romeins legerkamp. Het zou een van de vroegste Romeinse legerplaatsen in Noord-Gallië blijken, meer bepaald uit de Augusteische periode. Deze befaamde keizer zorgde voor de organisatie van de veroverde Gallische gebieden en legde daarvoor onder meer een uitgebreid wegennet aan. De al vermelde wegenkruising zal wel één van de voornaamste redenen voor de bouw van een militaire versterking op die plaats zijn. De versterking was gelegen op het hoogste en meest zuidwestelijke punt van een plateau dat zich uitstrekt tussen de valleien van de Molenbeek en de Passemarebeek. Zo hadden de militairen ook een uitkijk op het landschap en op eventueel vijandige troepen. Rondom deze versterking waren drie brede spitsgrachten aangelegd, en daarbij aansluitend een aarden wal bekroond met een houten palissade. De middelste gracht is de breedste met vier meter en een diepte van bijna drie meter. De aanwezigheid van drie grachten is eerder een uitzondering bij Romeinse kampen en dan toch merkwaardig te noemen. Toegangspoorten werden nog niet teruggevonden. Rond de militaire vesting ontwikkelde zich een kleine handelskern. Uit deze vroege woonkern groeide later de vicus, die zich als een baandorp zou ontwikkelen langsheen de oost-west
■ Foto's van de opgravingen van het Romeinse legerkamp in Velzeke
[Dia's: PAM-Velzeke]
lopende weg. De nederzetting werd meer en meer het economisch en godsdienstig centrum van de regio, ideaal gelegen langs het Romeinse wegennet.
Hoewel het onderzoek van het militaire kamp nog in een beginfase verkeert en nog met veel vragen is omgeven, kon worden vastgesteld dat het de vorm van een onregelmatige vierhoek vertoont en ongeveer een oppervlakte van vijf hectaren beslaat. Deze onregelmatige vorm is kenmerkend voor de vroeg-Romeinse legerkampen uit de Augusteïsch-Tiberische periode. De vondsten in de spitsgrachten bevestigen een vroege datering: een zilveren denarius van C. Julius Caesar geslagen in 48 voor Chr., de hals van een vroege wijnamfoor en Italische terra sigillata. De grachten worden afgedekt door een archeologische laag uit de periode Tiberius - Claudius, een terminus ante quem voor de opgave van het legerkamp. Over de functie van de versterking bestaan verschillende hypothesen. Zo bestaat de mogelijkheid dat dit fort is aangelegd door keizer Augustus om Germanië in te lijven in het grote Romeinse imperium. Of houdt de bouw ervan verband met het in stand houden van Pax Romana in Noord-Gallië en diende het, net zoals in Tongeren en Elewijt, als steunpunt in dit totale organisatieplan?
Auteursrechtelijk beschermd