Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 56

[p. 3]

William Blake, een biografische schets van een lang miskend genie
Katrien Daemen-de Gelder

‘In him you saw at once the Maker, the Inventor; one of the few in any age: a fitting companion for Dante. He was energy itself, and shed around him a kindling influence; an atmosphere of life, full of the ideal. [...] He was a man without a mask; his aim single, his path straightforwards, and his wants few; so he was free, noble and happy.’¹

William Blake, zoon van James (1723?-1784) en Catherine Wright (1723-1792), werd geboren in Londen op 28 november 1757. Hij woonde in Broad Street 28, Golden Square, Westminster, waar zijn ouders een bloeiende handelszaak in kousen, sokken en herenondergoed uitbaatten. De jonge Blake liep wellicht nooit school en leerde het lezen en schrijven van zijn moeder. Hij bleek een bijzonder weetgierige en ijverige student te zijn, die de Bijbel las en zich verdiepte in het literaire oeuvre van William Shakespeare (1564-1616), Ben Jonson (1572-1637), Edmund Spenser (1552?-1599) en John Milton (1608-1674). Bovendien toonde hij een grote interesse voor filosofen en mystici als Francis Bacon (1561-1626), John Locke

William Blake door Thomas Phillips, 1807. National Portrait Gallery, London.

(1632-1704), Paracelsus (1493/4-1541), Jacob Böhme (1575-1624) en Emanuel Swedenborg (1688-1772), en beheerste hij naast zijn moedertaal ook het Frans, het Latijn, het Grieks, het Hebreeuws en (op rijpere leeftijd) het Italiaans. Blake was in veel opzichten een autodidact, wiens ontwikkeling in grote mate werd gestimuleerd door de intellectuele en kunstzinnige kringen waarin hij vertoefde.

De visioenen die Blake reeds op jeugdige leeftijd zag en waarvoor hij meer dan eens door zijn ouders werd berispt, boden hem een welkome uitweg uit de realiteit waar bezieling, creativiteit en fantasie aan banden werden gelegd door de rationele beginselen van de Verlichting. Zo bemerkte hij als jonge knaap op een van zijn wandelingen ‘a tree filled with angels, bright angelic wings bespangling every bough like stars’; en zag hij bij een andere gelegenheid een schare van engelen tussen de boeren die het hooi binnenhaalden.² Ook later bleef hij deze droombeelden krijgen, zoals blijkt uit A Vision of the Last Judgment (1810) waarin hij een zonsopgang beschrijft als ‘an Innumerable company of the Heavenly host crying ‘Holy, Holy, Holy, is the Lord God Almighty.’³

Ook al was hij afkerig van het reguliere onderwijs - ‘Thank God, I never was sent to school // To be Flog'd into following the Style of a Fool. // The Errors of a Wise Man make your Rule // Rather than the Perfections of a Fool’ -, toch genoot Blake enig onderricht.⁴ Hij volgde vanaf 1767 gedurende vijf jaar teken- en schilderles aan de gerenommeerde tekenschool van Henry Pars (1734-1806), en ging nadien in de leer bij James Basire (gedoopt 1730-1802), graveur van de Society of Antiquaries en de Royal Society.⁵ Basire, geroemd om zijn eenvoudige maar sterk gedetailleerde lijngravures, bracht Blake de standaard gravuretechnieken bij, moedigde hem aan te graveren naar bekende en goed in de markt liggende schilderijen, en voedde zijn interesse voor de Middeleeuwen en de Gotische kunst, waar Blake zich als ontluikend romanticus sterk toe aangetrokken voelde. De vroegste gravure die met zekerheid aan Blake kan worden toegeschreven en die dateert uit zijn leertijd in Basires kunstatelier is Joseph of Arimathea among the Rocks of Albion (1773), naar een compositie van Michelangelo.⁶ Hoewel hij zich in zijn teken- en schilderkunst bij voorkeur liet leiden door zijn verbeelding en intuïtie, ging Blake in 1779 om den brode aan de slag als freelance reproductiegraveur. In datzelfde jaar werd hij toegelaten tot de Royal Academy of Arts, waar hij studeerde en eigen, weliswaar door de neoklassieke traditie beïnvloed werk exposeerde. Zo stelde hij onder meer The Death of Earl Goodwin (1780) tentoon, een reeks waterverftekeningen die de vroege geschiedenis van Engeland illustreren; en presenteerde hij in 1784 twee thematisch gerelateerde aquarellen, A Breach in a City the Morning after the Battle en War Unchained by an Angel. Fire, Pestilence, and Famine Following, die de door oorlog aangerichte verwoesting voorstelden.⁷

Blakes virtuositeit beperkte zich niet tot de beeldende kunsten. Hij was een van de eerste laat achttiende-eeuwse Britse schrijvers die zich liet leiden door contemplatieve introspectie en spontane gevoelsuitbarstingen. In het begin van de jaren 1780 verscheen zijn eerste gedichtenbundel Poetical Sketches (1783), jeugdwerk dat sterk geïnspireerd was op de Engelse literaire traditie van Spenser tot de achttiende eeuw en tegelijkertijd de romantische inspiratie en bevlogenheid van de dichter toonde.

1 Brief van Samuel Palmer aan Alexander Gilchrist, opgenomen in Gilchrist, A., Life of William Blake. Pictor Ignotus, ed. R. Holmes, 1863 (London, New York, Toronto & Sydney: Harper Perennial, 2005), pp. 321-325, p. 321. Palmer (1805-1881), een gevierde landschapsschilder en etser, was het kopstuk van The Ancients, een groep van jonge artiesten die zich rond Blake schaarden gedurende de drie laatste jaren van zijn leven. Lister, R. ‘Palmer, Samuel (1805-1881)’, in: H.C.G. Matthew en B. Harrison (eds). The Oxford Dictionary of National Biography, 60 vols (Oxford: Oxford University Press, 2004) vol. 42, pp. 530-535.

2 Gilchrist, Life of William Blake, p. 9.

3 A Vision of the Last Judgment. From the Note-Book (1810), opgenomen in Keynes, G. (ed.), The Complete Writings of William Blake (London: Oxford University Press, 1966), p. 617. Zie ook Vultee, D., ‘Biography. 1. Youth and Apprenticeship, 1757-1778’
[http://www.blakearchive.org/blake/, 14 september 2006].

4 Epigrams, Verses, and Fragments from the Note-Book (ca. 1808-1811), opgenomen in Keynes (ed.), The Complete Writings of William Blake, p. 550.

5 Zie ook Peltz, L., ‘Basire, Isaac (1704-1768)’, in: H.C.G. Matthew en B. Harrison (eds), The Oxford Dictionary of National Biography, 60 vols (Oxford: Oxford University Press, 2004) vol. 4, pp. 234-237.

6 Vultee, ‘Biography. 1. Youth and Apprenticeship, 1757-1778’ [http://www.blakearchive.org/blake/, 14 september 2006].

7 Zie Essick, R.N., ‘Blake, William (1757-1827)’, in: H.C.G. Matthew en B. Harrison (eds), The Oxford Dictionary of National Biography, 60 vols (Oxford: Oxford University Press, 2004) vol. 6, pp. 119-130, p. 120.

Lied

Hoe heerlijk zwierf ik van veld naar veld
En proefde geheel de trots van de zomer
Totdat ik, de prins der liefde, zag
Die in de zonnige stralen gleed

Hij bracht mij lelies voor mijn haar
En blozende rozen voor mijn voorhoofd
Hij leidde mij door zijn mooie tuinen
Waar al zijn gouden genoegens groeiden

Mijn vleugels waren met zoete meidauw
bevochtigd
En Phoebus verwarmde mijn luidruchtige
woede

[p. 4]

 

Hij ving mij in zijn zijden net

 

En sloot mij op in zijn gouden kooi

 

 

 

Hij houdt ervan te zitten en mijn gezang te

 

horen

 

Hij lacht dan, vermaakt zich en speelt met mij

 

Dan strekt hij mijn gouden vleugel

 

En bespot mijn vrijheidsverlies.⁸

De publicatie van Poetical Sketches werd gefinancierd door John Flaxman (1755-1826) en het Londense domineesechtpaar Mathew, wiens artistieke salon Blake gedurende korte tijd frequenteerde.⁹ Zijn roep om erkenning - ‘Honour & Genius is all I ask, // And I ask the Gods no more’ - werd enkel gehoord door dit selecte gezelschap van professionele en semi-professionele kunstenaars en kreeg geen weerklank bij het brede publiek, in de eerste plaats omdat de auteur zelf niet de minste ruchtbaarheid aan zijn poëzie wenste te geven.¹⁰

In 1784 nam Blakes carrière een nieuwe wending: hij verliet de Royal Academy en opende samen met de graveur James Parker (1757-1805), die hij had leren kennen in het atelier van Basire, een prentenwinkel.

Blake had grootse plannen voor hun onderneming die, zoals hij suggereerde in An Island in

All Regions are One,
circa 1788, gedrukt circa 1795.
Huntington Library, San Marino, California

Titelpagina van Original Stories from Real Life van Mary Wollstonecraft, tweede uitgave in 1791, geïllustreerd door William Blake, Jackson Library.

the Moon (ca. 1784-1785), het verspreidingspunt zou worden voor zijn door hemzelf geschreven, geïllustreerde en uitgegeven geschriften. Maar nog voor een adequaat etsprocédé was ontwikkeld, ging de vennootschap bankroet. Blake zette evenwel zijn werk voort tot hij er in 1788 slaagde de reliëfetsen van de essays There's no Natural Religion (I), There's no Natural Religion (II) en All Religions are One te vervaardigen. Toen vanaf 1789 elke afdruk door hemzelf of zijn echtgenote, Catherine Sophia Boucher (1762-1831), met de hand werd ingekleurd, had Blake de volledige productie van zijn teksten, van het schrijven tot de publicatie ervan, in handen. Bovendien zorgde hij ook voor de (zeer beperkte) verspreiding van zijn werk.¹¹ Zoals veel van zijn tijdgenoten schaarde Blake zich vol enthousiasme achter de principes van de Amerikaanse en Franse Revolutie, en geloofde hij in de kracht van deze immense verzetsgolf om het oude bestel omver te werpen. ‘A Tyrant is the Worst disease & the Cause of all others’ en het verdrijven van de onderdrukkers - de staatskerk, de vorst, politici, industriëlen - zou de burgerlijke vrijheid garanderen.¹² Op de drukbezochte wekelijkse reünies bij de Londense boek- en prentenuitgever Joseph Johnson (1738-1809) trof Blake gelijkgezinde progressieve denkers als Thomas Paine (1737-1809), Joseph Priestley (1733-1804), William Godwin (1756-1836) en zijn vrouw Mary Wollstonecraft (1759-1797).¹³ Tegelijkertijd brachten deze politieke en ideologische contacten extra graveeropdrachten met zich mee: op verzoek van Johnson illustreerde Blake onder meer Wollstonecrafts Original Stories from Real Life (1791) en John Gabriel Stedmans Narrative of a Five Years' Expedition against the Revolted Negroes of Surinam (1791-1793). Ook Blakes eigen, literaire werk kende binnen deze radicale kringen een toenemende belangstelling, hoewel de uitgave en verspreiding ervan aanzienlijk werden bemoeilijkt door de zware tuchtmaatregelen die werden genomen tegen het publiek maken van subversief gedachtegoed.¹⁴ Blake bleef

The Marriage of Heaven and Hell, ca 1790. Pierpont Morgan Library, New York. Copy F.

niettemin zijn mateloze drang naar vrijheid koesteren en vertolken: in het in de hoogdagen van de Franse Revolutie geschreven Marriage of Heaven and Hell (1790-1793), het enige prozawerk in Blakes oeuvre, laakte hij de toen heersende waarden en normen; en de profetische Visions of the Daughters of Albion (1793), America: A Prophesy (1793), The Book of Urizen (1794) en The Song of Los (1795) gaven uitdrukking aan zijn grote bezorgdheid over de slaafse verknechting van de menselijke autonomie. Hoewel deze periode de meest creatieve en lucratieve uit Blakes carrière was, bleef een grote doorbraak uit. Een spaaklopende distributie eerder dan de inhoud van zijn werk, was volgens Blake hiervan de oorzaak:

Spreekwoordelijk zijn de armoede en de anonimiteit waarin de kunstenaar - de dichter, de musicus - zijn werk verricht. Dit is nooit de schuld van het publiek geweest. Het kwam doordat de bevlogen artiest niet over middelen beschikte om bekendheid te geven aan de werken waarin hij zijn hele ziel en zaligheid had gelegd.

8 Poetical Sketches (1783), opgenomen in Keynes (ed.), The Complete Writings of William Blake, p. 6. Vrije vertaling door Scholze, V.S., ‘Visionaire Dichters (2): William Blake’ [http://meander.italics.net/artikelen/artikel.php?txt=1020, 14 september 2006].

9 Zie ook Vultee, ‘Biography. 2. Artist and Engraver, 1779-1788’ [http://www.blakearchive.org/blake/, 14 september 2006].

10 An Island in the Moon (ca. 1784-1785), opgenomen in Keynes (ed.), The Complete Writings of William Blake, p. 47.

11 Blake huwde Catherine - Kate - Boucher op 17 augustus 1782. Hij leerde haar lezen en schrijven en maakte haar zijn assistente. Zij was zonder twijfel de meest belangrijke persoon in Blakes leven, niet het minst omdat zij steeds bleef geloven in zijn artistieke talent. Essick, R.N., ‘Blake [née Boucher], Catherine Sophia (1762-1831)’, in: H.C.G. Matthew en B. Harrison (eds), The Oxford Dictionary of National Biography, 60 vols (Oxford: Oxford University Press, 2004) vol. 6, p. 94. Zie ook Blet, J., ‘Leven en Werk van William Blake (1757-1827), in: R. Steins (ed.), Programma AMUZ (Augustinus Muziekcentrum) (Antwerpen: Grafische centrum van de stad Antwerpen, 2006), zonder paginanummers. (Blet, J., ‘Op zoek naar rijkdom en erkenning: leven en werk van William Blake (1757-1827)’
[http://www.xs4all.nl/~jan/Publicaties/BLAKE.htm, 14 september 2006].)

12 Annotations to Essays Moral, Economical and Political by Francis Bacon London MDCCXCVIII (ca. 1798), opgenomen in Keynes (ed.), The Complete Writings of William Blake, p. 402.

13 Gilchrist, Life of William Blake, pp. 100-108.

14 Blet, ‘Leven en Werk van William Blake’, zonder paginanummers; Scholze, ‘Visionaire Dichters (2): William Blake’ [http://meander.italics.net/artikelen/artikel.php?txt=1020, 14 september 2006].

[p. 5]

Zelfs Milton en Shakespeare konden hun eigen werk niet publiceren. [...] Met zijn verbeeldingskracht trok meneer Blake al op jonge leeftijd de aandacht van vooraanstaande en welgestelde burgers. Met hun steun is hij herhaaldelijk in staat geweest aan het publiek werk voor te leggen dat - hij schrikt er niet voor terug om dit te zeggen - even groots en belangrijk is als de voortbrengselen van welk tijdperk en land dan ook: [...]¹⁵

Het debacle van de revolutie, waarbij de verheven idealen van vrijheid, gelijkheid en broederschap plaats moesten ruimen voor vreselijke moordpartijen en volkomen willekeur, eindigend in een brutale dictatuur, deed Blakes politieke geestdrift en betrokkenheid tanen. Voortaan zocht hij zijn heil in het vroegste christendom: hij voelde zich sterk verbonden met de oudtestamentische profeten-zieners die hem waren voorgegaan in de strijd tegen de sociale onderdrukking, en hij werd uitermate geboeid door het voorbeeld van Jezus als een vrij man, zonder vooroordelen en met een eindeloos vertrouwen in de mensheid.¹⁶ Ook de werken van de theosofische mysticus Böhme en de historicus Jacob Bryant (1715-1804), en de Schots-Keltische gezangen van Ossian, geschreven door James Macpherson (1736-1796) oefenden in deze periode een sterke invloed op hem uit, en inspireerden hem tot het ontwikkelen van een persoonlijke mythologie en religie; een spirituele zoektocht die Blake met zijn publiek deelde:

En liepen die voeten in oude tijden
Over de groene bergen van Engeland?
En was het heilige Lam Gods
Te zien op Engelands plezierige weiden?

En scheen het Goddelijk Gelaat
Over onze mistige heuvels?
En werd Jeruzalem hier gebouwd
Tussen deze donkere Satanische
Fabrieken?

Breng mij mijn Boog van vurig goud
Breng mij mijn Pijlen van verlangen
Breng mij mijn Speer: Oh ontvouwde
wolken!
Breng mij mijn Zegekar van vuur

Ik zal niet ophouden met Mentaal
Vechten
Noch zal mijn Zwaard slapen in mijn
hand
Tot wij Jeruzalem hebben gebouwd
In Engelands groene en plezierige Land

‘Ware het gehele volk des Heren profeten.’ Numeri 11:29¹⁷

Titelpagina The Ancient of Days uit Europe a Prophecy, 1794.
Glasgow University Library. Copy B.

De latere poëzie van Blake evoceert vaak het beeld van een getormenteerde en bezeten dichter. De rauwheid van deze verzen is echter deels te verklaren vanuit de barre levensomstandigheden van de kunstenaar: Blake had in 1803 Felpham, waar hij drie jaar lang aan de slag was geweest als graveur, achter zich gelaten en was teruggekeerd naar de hoofdstad, waar hij geheel berooid en sociaal geïsoleerd leefde.¹⁸ Hoewel hij inmiddels heel wat illusies armer was geworden, bleef hij zich hardnekkig verzetten tegen de fundamentele onvrijheid van de mens:

When this Verse was first dictated to me, I consider'd a Monotonous Cadence, like that used by Milton & Shakespeare & all writers of English blank Verse, derived from the modern bondage of Rhyming, to be a necessary and indispensable part of Verse. But I soon found that in the mouth of the true Orator such monotony was not only awkward, but as much a bondage as rhyme itself. I therefore have produced a variety in every line, both of cadences & number of syllables.¹⁹

Blake hield vanaf het midden van de jaren 1790 op met het uitbrengen van zijn gedichten. Hij had alle hoop op waardering laten varen, want ‘The Enquiry in England is not whether a Man has Talents & Genius, But whether he is Passive & Polite & a Virtuous Ass & obedient to Noblemen's Opinions in Art & Science. If he is, he is a Good Man. If Not, he must be Starved.’²⁰ Ook zijn schilderkunst bood geen onmiddellijke voldoening. Pas toen hij in 1818 de aandacht trok van The Ancients, een broederschap van jonge, veelbelovende kunstenaars, zoals Samuel Palmer, Francis Oliver Finch (1802-1862), Frederick Tatham (1805-1878), en Welby Sherman (fl. 1827-1836), die zich profileerden als zijn discipelen, kreeg hij enige erkenning. Zijn laatste artistieke verwezenlijkingen waren de tekeningen en gravures voor Dantes Divina Commedia (1824-1827) en de eenentwintig illustraties die hij maakte voor The Book of Job (1826).

Toen Blake op 12 augustus 1827 in Londen stierf, was hij reeds in de vergetelheid geraakt.²¹ Volgens de dichter Robert Southey (1774-1843) vloeide zijn onbekendheid in niet onbelangrijke mate voort uit de gebrekkige verspreiding van zijn werken, en was zijn onbemind zijn het rechtstreekse gevolg van zijn excentrieke gedrag:

I have nothing of Blake's, but his designs for Blair's Grave, which were published with the poem. His still stranger designs for his own compositions in verse were

The Song of Los, plaat 8.
The British Museum, London. Copy A

15 Prospectus (1793), opgenomen in Keynes (ed.), The Complete Writings of William Blake, p. 207. Vrije vertaling door Blet, ‘Leven en Werk van William Blake’, zonder paginanummers.

16 Blet, ‘Leven en Werk van William Blake’, zonder paginanummers.

17 Milton a Poem in [I] 2 Books To Justify the Ways if God to Men (1804-1808), opgenomen in Keynes (ed.), The Complete Writings of William Blake, pp. 480-481. Vrije vertaling door Scholze, ‘Visionaire Dichters (2): William Blake’ [http://meander.italics.net/artikelen/artikel.php?txt=1020, 14 september 2006]. Zie ook Clark, M., ‘De Theosofie van William Blake [http://www.theosofie.net/sunrise/sunrise2001/meijuni2001/blake.html, 14 september 2006].

18 Scholze, ‘Visionaire Dichters (2): William Blake’ [http://meander.italics.net/artikelen/artikel.php?txt=1020, 14 september 2006].

19 Jerusalem. The Emanation of the Giant Albion [In XXVIII Chapters del.] (1804-1820), opgenomen in Keynes (ed.), The Complete Writings of William Blake, p. 621. Zie ook Scholze, ‘Visionaire Dichters (2): William Blake’ [http://meander.italics.net/artikelen/artikel.php?txt=1020, 14 september 2006].

20 Annotations to Sir Joshua Reynolds's Discourses London MDCCXCVIII (ca. 1808), opgenomen in Keynes (ed.), The Complete Writings of William Blake, pp. 452-453.

21 Holmes, R., ‘Saving Blake’, The Guardian, 29 mei 2004, [http://books.guardian.co.uk/departments/classics/story/0,6 000,1227029,00.html, 14 september 2006].

[p. 6]

Jerusalem The Emanation of The Giant Albion, plaat 1.
Yale Center for British Art, New Haven, Conn. Copy E.

not ready for sale when I saw him, nor did I ever hear that they were so. Much as he is to be admired, he was at that time so evidently insane, that the predominant feeling in conversing with him, or even looking at him, could only be sorrow and compassion.²²

Southey schoof Blake terzijde als ‘a man of great, but undoubtedly insane genius’.²³

Blakes reputatie als beeldend kunstenaar werd daarenboven overschaduwd door zijn commerciële activiteiten als graveur. Drie jaar na Blakes dood had Allan Cunningham het in Lives of the Most Eminent British Painters (1830) over een zonderling, minzaam maar in zichzelf gekeerd man, die, onbegrepen door contemporaine kunstminnaars, genoodzaakt werd aan de slag te blijven als ambachtsman:

[...] he wanted the skill of hand, and fine tact of fancy and taste, to impress upon the offspring of his thoughts that popular shape, which gives such productions immediate circulation. His works were looked coldly on by the world, and were only esteemed by men of poetic minds, and those who were fond of things out of the common way. He earned a little fame, but no money by these speculations, and had to depend for bread on the labours of his graver.²⁴

Toch liet de schilder het negentiende-eeuwse publiek niet geheel onberoerd. De kunsttentoonstelling die in 1876 in the Burlington Fine Arts Club in Londen werd georganiseerd, getuigde van een toenemende belangstelling voor zijn werk.

Blake werd uit de obscuriteit gehaald door Alexander Gilchrist (1828-1861), zijn eerste biograaf. De Life of William Blake. Pictor Ignotus (1863), dat ‘William Blake, the most spiritual of artists, a mystic poet and painter’ in een ander daglicht plaatste, onder meer door hem te ontdoen van het stigma van krankzinnigheid en te wijzen op zijn uitzonderlijk talent als visionair dichter en beeldend kunstenaar, wakkerde de publieke interesse aan en gaf een positieve impuls aan het Blake-onderzoek.²⁵ Ongetwijfeld geïnspireerd door Gilchrist, publiceerde Algernon Charles Swinburne (1837-1909) in 1868 de eerste kritische studie in boekvorm van Blakes poëzie.

Baardloze figuur
‘The First Book of Urizen’

De eerste editie van zijn literaire werk liet echter nog vijfentwintig jaar op zich wachten.²⁶

Het duurde tot de tweede helft van de twintigste eeuw voor de kunstenaar werd onthaald als Engelands meest vermaarde dichter sinds Shakespeare en gevierd als een van haar meest begenadigde romantische schilders. De literaire criticus en theoreticus Northrop Frye (1912-1991) versnelde het canoniseringsproces met Fearful Symmetry (1947), een kritische studie waarin de frequentie van metaforen ontleend aan Paradise Lost (1667) en de Bijbel, in Blakes profetische poëzie nader werd toegelicht. Op basis van contemporaine waardecriteria als samenhang en tijdloosheid hielp Frye de schrijver een vaste plaats te veroveren tussen de groten van de Engelse romantiek. De diverse stromingen in de literaire kritiek van de tweede helft van de twintigste eeuw, hoezeer zij ook verschilden in hun benaderingswijze van de kunstenaar, het genie, de ziener of de krankzinnige, bevestigden keer op keer Blakes belang voor de Britse literatuurgeschiedenis.²⁷ Ook de beeldende kunstenaar

22 Southey geciteerd in Wilson, M., The Life of William Blake: Because he Kept the Divine Vision in Time of Trouble (London: Oxford University Press, 1971), pp. 268-269.

23 Southey geciteerd in Wilson, The Life of William Blake, p. 269.

24 Cunningham, A., Lives of the Most Eminent British Painters (London, 1830), pp. 42-43.

25 Gilchrist, Life of William Blake, p. 7.

26 Swinburne, A.Ch., William Blake: A Critical Essay (London, 1868); Yeats, W. B, en E.J. Ellis (eds), The Works of William Blake (London, 1893).

27 Lucas, J. (ed.), William Blake (London: Longman, 1998).

[p. 7]

was tegen het midden van de eeuw niet meer weg te denken uit de Angelsaksische kunstgeschiedenis: werken van Blake werden ondergebracht in onder meer the British Museum, the British Library, the Tate Gallery, The National Gallery of Art in Washington, en The Yale University Center for British Art.

Blake, ooit een ondergewaardeerde ambachtsman en moeilijk toegankelijke schrijver, werd na ongeveer twee eeuwen van stilzwijgen en miskenning opgewaardeerd tot een nationaal en internationaal geroemd cultureel icoon. Blake zelf had alvast nooit gedacht een prominente plaats te zullen krijgen in het pantheon van grote kunstenaars; integendeel: ‘I should be sorry if I had any earthly fame, for whatever natural glory a man has is so much detracted from his spiritual glory. I wish to do nothing for profit. I wish to live for art. I want nothing whatever. I am quite happy.’²⁸

28 Morley, E.J. (ed.), Henry Crabb Robinson on Books and Writers, vol. 1, p. 325, geciteerd in Lucas, William Blake, p. 1.

Geillustreede Boeken en Bundels van William Blake²⁹

Poetical Sketches 1769-1778 (gepub. 1783)

An Island in the Moon ca. 1784-1785 (onvoltooid)

There is No Natural Religion (I en II) ca. 1788

All Religions are One ca. 1788

Tiriel ca. 1789 (gepub. 1874)

Songs of Innocence 1789

The Book of Thel 1789

The Marriage of Heaven and Hell 1790-1793

The French Revolution, A Poem in Seven Books 1791 (boek I gepub. 1913)

Poems and Fragments from the Note-Book ca. 1793

Visions of the Daughters of Albion 1793

America, a Prophecy 1793

For Children: The Gates of Paradise 1793

Songs of Experience 1789-1794

Songs of Innocence and Experience 1794

The First Book of Urizen 1794

Europe, a Prophecy 1794

The Song of Los (incl. Africa en Asia) 1795

The Book of Ahania 1795

The Book of Los 1795

Legends in a Small Book of Designs 1796

Vala (The Four Zoas) 1797-1807

Poems and Fragments from the Note-Book 1800-1803

Poems from the Pickering Manuscript ca. 1803

Milton, a poem in 2 Books 1804-1808

Jerusalem, the Emanation of the Giant Albion 1804-1820

Epigrams, Verses, and Fragments from the Note-Book ca. 1808-1811

Descriptive Catalogue 1809

A Vision of the Last Judgment 1810

The Everlasting Gospel ca. 1818

The Ghost of Abel 1822

Laocoön ca. 1826

For the Sexes: The Gates of Paradise ca. 1826

Blakes Letters 1791-1827

29 Lijst van Blakes werken, opgenomen in Koetsier, S. (vert.), Het Huwelijk van Hemel en Hel (Utrecht: Bijleveld, 2001). pp. 187-188.

Bibliografie

-	Adams, H. (ed.), Essays on William Blake (Boston: G.K. Hall & Co., 1991).
-	Bertholf, R.J. en A.S. Levitt (eds), William Blake and the Moderns (Albany: State University of New York Press, 1982).
-	Bindman, D., Blake as an Artist (Oxford: Phaidon, 1977).
-	Blet, J., ‘Leven en Werk van William Blake (1757-1827), in: R. Steins (ed.), Programma AMUZ (Augustinus Muziekcentrum), (Antwerpen: Grafische centrum van de stad Antwerpen, 2006).
-	Bogan, J. en F. Goss (eds), Sparks of Fire: Blake in a New Age (Richmond, CA: North Atlantic Books, 1982).
-	Dunbar, P., William Blake's Illustrations to the Poetry of Milton (Oxford: Clarendon Press, 1980).
-	Eaves, M. (ed.), The Cambridge Companion to William Blake (Cambridge: Cambridge UP, 2003).
-	Gilchrist, A., Life of William Blake. Pictor Ignotus, ed. R. Holmes, 1863 (London, New York, Toronto & Sydney: Harper Perennial, 2005).
-	Keynes, G. (ed.), The Complete Writings of William Blake (London: Oxford University Press, 1966).
-	Klonsky, M., Blake's Dante: The Complete Illustrations to the Divine Comedy (London: Sidgwick and Jackson, 1980).
-	Koetsier, S. (vert.), Het Huwelijk van Hemel en Hel (Utrecht: Bijleveld, 2001).
-	Lister, R., The Paintings of William Blake (Cambridge: Cambridge University Press, 1986).
-	Lucas, J. (ed.), William Blake (London: Longman, 1998).
-	Tannenbaum, L., Biblical Tradition in Blake's Early Prophecies: The Great Code of Art (Princeton: Princeton UP: 1982).
-	Williams, N.M., Ideology and Utopia in the Poetry of William Blake (Cambridge: Cambridge University Press, 1998).
-	Wilson, M., The Life of William Blake: Because he Kept the Divine Vision in Time of Trouble (London: Oxford University Press, 1971).

[p. 8]

‘The terror answerd’ uit ‘America a Prophecy’