Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 44

[p. 222]

Roksem, de jongste parochie
Romain Roose

In 1665 werd de parochie Roksem bij Westkerke gevoegd. Wij maken een sprong van drie eeuwen en schrijven 1962.

Ongetwijfeld zal niemand zich onrecht aangedaan voelen met de vaststelling dat de Roksemnaars zich nooit volledig in de Westkerkse parochie hebben thuisgevoeld. Heel wat inwoners trokken liever naar de kerken van omliggende parochies zoals Ettelgem, Bekegem, Zerkegem, Oudenburg en zelfs Eernegem.

Heroprichting

Wellicht werd het verlangen naar een eigen kerk en dorpsherder in de 19de-20ste eeuw vooral aangewakkerd door de stichting en de bloei van een eigen school - in 1899 opgericht door de zusters van het Sint-Vincentiusklooster van Eernegem - en de gestadige aangroei van de bevolking (in 1851: 570 inwoners, in 1900: 730, in 1950: 879, in 1962: 1066). Naar verluidt werd in de vorige eeuw nog, een eerste schuchtere poging tot heroprichting van de parochie Roksem ondernomen. Concrete gegevens daarover ontbreken echter. In de jaren dertig nam het gemeentebestuur opnieuw contact op met het bisdom. Pas in de jaren vijftig echter werd de vraag blijkbaar meer dringend gesteld. Voor zover wij hebben kunnen uitmaken was de tussenkomst van een oud-Roksemnaar, toen als leerkracht verblijvend in het Onze-Lieve-Vrouwecollege in Oostende, de Eerwaarde Heer Kamiel Soreyn, nu rustend pastoor in Houthulst, van beslissende aard. Eind 1956 schreef hij een brief naar Mgr. De Smedt, bisschop van Brugge, om zijn bijzondere aandacht te vragen voor het probleem van de inwoners van zijn geboortedorp. Op 13 december 1956 kwam prompt het bemoedigende antwoord van Monseigneur: ‘Uw noodkreet zal voor mij een aansporing zijn om mij actief met deze zaak bezig te houden.’

Maar...de aanvraag moest van officiële zijde komen en die liet nog op zich wachten tot 1960. Toen trok de toenmalige burgemeester Cornelius Bultinck op zijn beurt naar het bisdom om de heroprichting van de parochie Roksem te bepleiten. Hoewel burgemeester Bultinck niet bepaald als katholiek - in de politieke betekenis - aangeschreven stond, had hij de heroprichting van de parochie in zijn verkiezingsprogramma opgenomen. De steun van de bisschop bij de burgerlijke overheid werd onvoorwaardelijk toegezegd. Toch liet de uiteindelijke beslissing nog twee jaar op zich wachten. Overtuigd echter van de goede afloop, begon men ondertussen in Roksem al volop de voorbereidingen te treffen voor een zelfstandig bestaan: in een vrijgekomen klas van de school werd, met materieel afgestaan door de kerk van Westkerke (o.a. een altaar, biechtstoel, gewaden, liturgisch vaatwerk, een koperen Sint-Michielsbeeld en een zestigtal stoelen), een voorlopige kapel geïnstalleerd die in januari 1962 in gebruik werd genomen. Voortaan kwam pastoor Dewulf van Westkerke de erediensten verzorgen in Roksem.

Op 31 augustus van datzelfde jaar was het dan zo ver: in zijn vakantieverblijf in het Spaanse Zarauz, ondertekende de koning het Koninklijk Besluit dat toelating verleende tot de heroprichting van de hulpparochie Roksem, onder de aanroeping

Foto genomen bij de aanstelling van de eerste pastoor te Roksem op 28 oktober 1962. V.l.n.r.: Jules Jonckheere, Monstrey secretaris, Maurice Sanders, Hilaire Meulemeester, Z.E.H. Pastoor van Knokke, Burgemeester Cornelius Bultinck, Z.E.H. Jozef Deprest, Z.E.H. Deken Vandenberghe, Albert Vanmassenhove, Maurice Depozzolo en Z.E.H. Dewulf (pastoor van Westkerke).

van de H. Michaël, aartsengel. Op 20 september maakte Mgr. De Smedt de beslissing over aan Roksem en Westkerke. De maatregel werd officieel van kracht op 1 oktober. Op 28 oktober werd E.H. Jozef Deprest, voorheen onderpastoor in Knokke, ingehaald als eerste pastoor van de herboren parochie.

Kerkraad

Geen geboorte echter zonder barensweeën. Dit bleek ook algauw in Roksem. In december 1962 had Mgr. De Smedt drie leden van de nieuwe Kerkraad benoemd: Cesar Rosseel - die kerkmeester bleef tot aan zijn ongelukkig overlijden ten gevolge van een ongeval in 1970 -, Jan Dewanckele en Edward Gailliaert. Op voorstel van de bisschop voegde de gouverneur daar nog twee leden aan toe: Willy Fiers en de inmiddels overleden Pierre Storme. In januari 1963 werd Willy Fiers tot eerste voorzitter verkozen van de jonge kerkfabriek. De nieuwbakken kerkmeesters kregen alvast een gewichtig probleem voorgeschoteld: de billijke verdeling van de kerkgoederen tussen de kerkfabrieken van Westkerke en Roksem.

Kerkgoederen

Bij de officiële inlijving van de parochie Roksem bij Westkerke op 22 juli 1665, werden niet alleen de kerk maar ook ‘al haar rechten, inkomsten, profijten en alle bijhorigheden en afhankelijkheden’ aan de parochiekerk van Westkerke toevertrouwd. Daaronder ook ongeveer 17 ha. grond. Het kwam er nu op aan die twee patrimoniums die driehonderd jaar lang met elkaar verstrengeld geweest waren, weer los te maken. Het werd een moeilijke chirurgische ingreep.

Het voorstel van de kerkfabriek van Westkerke luidde als volgt: onroerend goed gelegen op de gemeente Roksem wordt eigendom van de kerkfabriek van Roksem; eigendommen

[p. 223]

gelegen op het grondgebied van Westkerke blijven aan de kerkfabriek van Westkerke; het overige wordt verdeeld en als verdeelsleutel geldt het aantal inwoners van de twee gemeenten. Dit laatste speelde uiteraard in het voordeel van Westkerke dat in 1962 reeds 1438 inwoners telde tegenover 1066 voor Roksem. De Roksemse kerkheren wezen het voorstel dan ook resoluut van de hand. Hun tegenvoorstel hield de verdeling van alle goederen in twee gelijke delen in. Roksem schermde hierbij met het argument dat uit documenten in het Rijksarchief gebleken was, dat het bezit in onroerend goed van Roksem vóór de aanhechting bij Westkerke, om en bij de 17 ha. bedroeg.

Zowel de Provincie als het Bisdom bleven aandringen op een akkoord. Na één jaar bakkeleien dreigde de Roksemse kerkraad er zelfs mee een burgerlijk geding in te spannen tegen Westkerke en eenvoudigweg alle goederen die haar bezit waren voor de aanhechting, terug te eisen.

Uiteindelijk kwam het niet zo ver. In augustus 1964 kwam het tot een vergelijk: de Roksemse kerkfabriek kreeg 13 hectare alsook de eigendomstitel van de onderpastorie in Westkerke. Op het eerste gezicht een niet zo onvoordelige zaak voor Roksem. Niettemin was het zo dat heel wat van de Roksemse gronden in schraal gebied waren gelegen (zoals op de zanderige Hoge Dijken), wat iemand in de Roksemse kerkraad de bedenking ontlokte dat Westkerke toch met het leeuweaandeel was gaan lopen.

Vermelden we nog dat in april Pierre Storme voorzitter geworden was, wat hij bleef tot aan zijn dood in 1994.

Kerk

Ondertussen was het ook pastoor Deprest niet altijd voor de

Op 18 maart 1963 werd voor het eerst (opnieuw) het Vormsel op de Sint- Michielsparochie van Roksem toegediend. V.l.n.r.: Cesar Rosseel, Pierre Storme, Willy Fiers, Sidonie Rammant, Burgemeester Bultinck, Mgr. De Smedt, Edward Gailliaert, Deken Vandenberghe, Jan Dewanckele, Pastoor Deprest en een onbekende priester. De misdienaren waren: Michel Vanhee, Guido Verwichte, Robert Vandecasteele, Erwin Van Waetermeulen.

wind gegaan. De pastoor mocht dan al een dynamische persoonlijkheid zijn: bij zijn aankomst in Roksem was hij een pastoor zonder kerk, zonder koster of misdienaars en zelfs nog zonder kerkraad. Hij trok in in een huis niet ver van de school waarin de noodkapel ingericht was, eigendom van de dochter van de burgemeester. De kapel bleek alras te klein aangezien het inwonersaantal van de parochie boven de duizend uitsteeg.

Eind 1962 werd de kapel nochtans verruimd door het afbreken van een scheidingsmuur en het plaatsen van een schuifdeur tussen de kapel en de naastliggende klas. Er zou en er moest echter een volwaardige kerk komen.

Het Bisdom verklaarde zich bereid om met Domus Dei-gelden een terrein aan te kopen en een kerk te bouwen.

Het Centrum voor socio-religieus onderzoek bepaalde de ideale inplantingsplaats van de toekomstige Roksemse kerk aan de Brugsesteenweg, op 600 à 900 meter van het kruispunt met de Zeeweg, richting Brugge. Voor de berekening werd op kaart het ‘gepondereerd middelpunt’ van de gemeente berekend, vertrekkend van de afstand naar de kerken van de omliggende parochies. Daarna werden enkele kleine correcties

De noodkerk in de school van Roksem

[p. 224]

aangebracht in functie van de bevolkingsspreiding - Roksem bezat overigens geen dorpskern - en de afstand naar het bestaande schoolgebouw. Er werd een terrein gevonden van één hectare groot in de onmiddellijke nabijheid van dit berekeningspunt. Het was eigendom van Albin Watty en werd aangekocht in september 1963 voor de prijs van 700.000 frank.

Toen de bisschop in maart 1963 het H. Vormsel was komen toedienen in de voorlopige kapel in de school, ging na de plechtigheid achteraan tussen de talrijke aanwezigen een lei in de hoogte waarop in krijt te lezen stond: ‘We vragen een kerk a.u.b.!’ Nooit wellicht was een smeekbede vlugger verhoord. Architekt Christ Vastesaeger uit Assebroek, de huisarchitekt van het bisdom, kreeg de opdracht. Zijn ontwerp was een bijna exacte kopie van een gelijksoortig kerkje in Ingelmunster: een functioneel rechthoekig gebouw zonder franjes, met plat dak, berekend voor vierhonderd gelovigen en geraamd op twee miljoen, toren inbegrepen. Op 18 oktober 1963 diende de pastoor een aanvraag in ‘tot bouwen van een feestzaal, vergaderzaal en bergplaats’.

Op 3 februari 1964 werd de eerste spadesteek gegeven en op zondag 4 oktober - kermiszondag - las pastoor Deprest de eerste mis in het nieuwe kerkgebouw.

Ondertussen echter was het politieke klimaat in Roksem grondig vertroebeld door de vorming van twee schijnbaar onverzoenlijke clans. Dit had ook zijn weerslag op het parochiale vlak en vooral op de verhouding gemeentebestuur - kerkraad en burgemeester - pastoor.

Moeilijkheden omtrent de rekening 1963 van de kerkraad en

Pentekening van de Sint-Michielskerk in Roksem, uitgevoerd door Wilfried Van Raepenbusch (verz. Roksem, klooster)

Binnenzicht in de Sint-Michielskerk van Roksem

rond de huurvergoeding van de pastoor, die zich nogal sterk geëngageerd had in het oppositiekamp, leidden tot een conflict dat zou blijven aanslepen tot in juli 1965. Het kwam tot een hoogtepunt toen de pastoor bij vrederechtelijke beslissing op 4 februari 1965 zelfs uit het huis werd gezet dat hij betrok. Hierop besloot de bisschop zijn priester uit Roksem terug te trekken, een wijze beslissing wellicht in het algemeen belang.

Pastoors

Het zou duren tot in december vooraleer Roksem een nieuwe parochieherder kreeg. In de tussentijd werd E.H. Pauwelijn, onderpastoor in Oudenburg, dienstdoende pastoor in Roksem. In de loop van datzelfde jaar verving Oscar Haspeslagh, Cornelius Bultinck als burgemeester. Amper in dienst, werd de kersverse burgemeester al geconfronteerd met de beslissing van het gemeentebestuur van Westkerke, dat voortaan inwoners van Roksem niet langer in Westkerke mochten begraven worden. Roksem bezat inderdaad nog geen eigen kerkhof. Onderhandelingen over de aankoop van een stuk grond gelegen aan de Oude Bruggeweg en eigendom van Oscar Kerckhove van Ettelgem, sleepten al anderhalf jaar aan. In september 1965 bleek de zaak uiteindelijk geregeld. Ondertussen moesten de Roksemnaars voor hun overledenen in Zerkegem een voorlopige rustplaats zien te vinden, in afwachting van een latere overbrenging naar het nieuwe kerkhof aan de Oude Bruggeweg. De eerste teraardebestelling greep er plaats op 16 augustus 1966.

Op 1 december 1965 benoemde Mgr. De Smedt de éénenvijftigjarige René Blieck tot nieuwe dorpsherder. Op 19 december werd hij feestelijk ingehaald. Hij kwam meteen over als een sterke, sympathieke persoonlijkheid die algauw een nieuw elan wist te geven aan zijn jonge parochie.

Pastorie

Hij nam voorlopig zijn intrek in de vroegere onderpastorie van Westkerke, die bij de boedelscheiding eigendom geworden was van de Roksemse kerkfabriek. Een zielenherder ver van

[p. 225]

Doopvont in de nieuwe Sint- Michielskerk in Roksem. In feite gaat het om een vijzel die in 1966 werd gevonden op een boerderij in Roksem. Deze vijzel (h.: 26 cm) is uitgevoerd in mergelsteen. Het deksel werd geschonken door de familie Kemel- Dewanckele.
(foto: Brussel, K.I.K.)

zijn parochianen was natuurlijk verre van ideaal. Omdat de gemeente Roksem zelf niet in staat bleek te zijn om binnen een redelijk tijdsbestek een pastorie te bouwen, werd andermaal een beroep gedaan op het Bisdom en Domus Dei, dat aanvaardde om de klus te klaren op voorwaarde van latere overname door de gemeente tegen kostende prijs. Op 26 april 1968 werd het werk aanbesteed en in het najaar van 1969 kon E.H. Blieck zijn nieuwe woonst betrekken. Twee maand later werd hij overgeplaatst naar Gullegem. Ondertussen had hij de kerk nog een historische doopvont bezorgd: bij één van zijn vele huisbezoeken had hij op de hoeve van Remi Knockaert aan de Vanderkinderenweg bij het hondehok, een eigenaardige drinkbak van witte mergelsteen opgemerkt. Hij meende er de oude doopvont in te herkennen van de vroegere Roksemse kerk, poetste hem op en liet hem prompt op een witstenen sokkel monteren en, van een gesmeed leksel voorzien, vooraan in zijn kerk plaatsen. Ondanks de meer dan twijfelachtige historische interpretatie van de pastoor - het betreft wellicht een middeleeuwse vijzel waarvan nog meerdere gelijkaardige exemplaren voor handen zijn - ontvangen de Roksemse pasgeborenen aldus het doopsel uit een authentiek middeleeuws recipiënt.

Verkaveling

Belangrijk voor de verdere demografische ontwikkeling van de nieuwe parochie en de gemeente, was het verkavelingsplan rond de kerk. Het betrof een initiatief in samenwerking met het Bisdom, met de bedoeling van rond de kerk een echt wooncentrum te laten groeien. In eerste instantie kreeg het de goedkeuring van de hogere overheid niet, omdat het in een landbouwzone lag. Later - in 1976 pas - werd het als bouwgrond in een Bijzonder Plan van Aanleg opgenomen, met als gevolg dat de geplande woonkern zich al aardig heeft gevormd.

Kort voor zijn vertrek had pastoor Blieck nog een klok besteld bij de klokkengieterij Sergeys van Leuven, een geschenk van zijn parochianen.

Maar, de priester wikt en de bisschop beschikt! E.H. Blieck ging... E.H. Robert Dugardyn kwam. Zijn inhuldiging greep plaats op 23 november 1969. Je kon niet zeggen dat er geen beweging stak in de nieuwe parochie Roksem: amper zeven jaar oud en al aan haar derde pastoor toe. De nieuwe herder kon beginnen met de nieuwe klok op te hangen, door zijn voorganger besteld.

Centrum

E.H. Dugardyn stak heel wat energie in het tot stand brengen van een parochiaal ontmoetingscentrum. Een café naast het klooster en de school gelegen werd daartoe aangepast en met een zaal uitgebreid. Zo kon de feestelijke viering van het tienjarig bestaan van de parochie op zondag 8 oktober 1972, reeds in de nieuwe zaal plaatsvinden. Tot op vandaag is dit een onmisbare schakel in de parochiale activiteit.

Ondertussen waren kerk en pastorie - niet zonder lange discussies over de overnameprijs - door de gemeente van het Bisdom overgenomen. Toen brak ook voor pastoor Dugardyn het uur van afscheid aan.

Op 11 augustus 1974 nam E.H. Jozef Seynaeve de fakkel over. Uit zijn pastoorschap lichten wij één markante gebeurtenis: de aankoop bij de firma Loncke in Zarren van een kerkorgel. Het betrof een exemplaar van amper vijf jaar oud, oorspronkelijk gebouwd voor de begeleiding van muziekuitvoeringen van het Festival van Vlaanderen. Dit pronkstuk verhuisde naar de Roksemse Sint-Michielskerk voor de bijzonder redelijke som van 649.000 frank en werd ingewijd op 14 oktober 1978. Sinds februari 1989 ten slotte waakt pastoor Valeer Van den Abeele over het wel en wee van de parochie Roksem...