Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 44

[p. 98]

Vlaams auteur in Bourgondië
Zeven jaar. Gedichten en brieven
Aleidis Dierick

Lieve vriendin, januari en koud. Glashelder koud. IJlte. Het licht van een duizelingwekkende klaarte. Vandaag uren gewandeld. Rondgedwaald op de Bi-Bracte. Geen mens in de half-ontgraven, Keltische nederzetting. Geen blad aan de oude, horizontaal gegroeide heilige beuken. Hier zitten de wortels van Bourgondië. In de nanoen nevel. Stemmen. Gefluister. In mij en rond mij, wie zal het zeggen. Woorden. Zinnen. Versregels. Over het dal en het meer héén, duidelijk zichtbaar, de Mont Blanc. Een miniatuur Fuji. Langs de zuidelijke helling, door de nachtdonkere dennebossen, naar huis gelopen. Toch ergens een verkeerd wildpad genomen, in het dorp beland. Vier slagen uit de toren. Larochemillay. De rots van de militairen. Het plein en de straatjes uitgestorven. Leeg. Laarzen gehoord. De geest van Julius Caesar gezien, achter het raam, schrijvend aan zijn ‘Commentarii de Bello Gallico’. Het winkeltje ‘Alimentation’ gesloten. Misschien maandag vandaag. In het kerkje de geur van vocht, kalk, oude banken. Een beetje gepraat met Jeanne d'Arc. Hoe ze hier, vér van haar zachtglooiende streek, terecht is gekomen? Ze wees naar haar banier, naar haar maliënkolder. Is het de strijd die ons wegvoert van huis? Nergens een vlam voor mijn kaars. Op de poort een briefje ‘Vanaf 1995 zal hier maandelijks een H. Mis zijn’. Tussen vier bommen de onbekende soldaat. Het deemsterde. Naar huis, vijf kilometer, eerst dalen dan klimmen. Het brugje over de vriendelijke, haastige Roche. Zo haastig, haastig, voert ze haar water het dal door naar de Alène, naar de Aron, naar de langzame, ondiepe Loire, naar Nantes, naar zee. Als ik de trein neem naar Vlaanderen loopt de spoorbaan lang naast de Loire, de okerkleurige, waarheen ook het water uit de bron in de tuin zich spoedt, meevoerend in het voorjaar de bloesems van de wilde kersebomen. Morvan. Land van water. Uit honderden bronnen welt water, onophoudelijk, moeiteloos, vindt een spoortje, een gleuf, een bedding. Symbool. Inspiratie.

In januari het huis zichtbaar tussen de bomen, verpakt als een

Want och. Men kan overal wonen.
In een kloosterlijk pand.
Men slaapt in de witte alkoven.
Men dooft de lamp.
Uit een lichaam van water en slib
wordt men gewichtloos geheven.
Door raderen gedreven
nadert het schip.

Traag wendt het de steven.
De route ligt vast.
Voor eeuwen het logboek geschreven.
Het lied dat men eerder al hoorde
zucht in de krakende koorden.
Overdag vergeet men de woorden
‘Leg af uw last’.

8 februari

geschenk, met de touwen van rozestruiken, wijnstokken, blauwe regen. Kalkwit en zuidwaarts gericht, naar Uchon, Beaune, Dijon. De heuvels, rij achter rij achter rij. Elke voetstap wekt muntgeur. Vanavond het gedicht afgewerkt. Ik voeg het hierbij. En de titel van de bundel ‘gezien’: Het vrijgeleide. In de bus je brief gevonden. De winterhemel, nu daghelder met sterren. Een grote oranje maan, traag westwaarts, over de bossen. Ginds ligt Nevers, slaapt, in haar glazen kist, Bernadette Soubirous. Daar vertrekt een trein naar Parijs. Uilen roepen. Langs de bosrand schimmen. Maanlicht op de loop van geweren. Maquisland. In gedichten valt alles samen; verleden, heden, toekomst. In gedichten wordt alles zichtbaar.

Lieve vriendin, juni. En heet! En groen. Alles groeit dicht, breidt zich uit, omsluit mij. Men voert hier, tegen bomen en struiken, een hopeloze strijd. Geur wolkt, adembenemend, uit hooi, rozen, lavendel. Ik schrijf. En zoek koelte. Een plek om te zitten. Tussen één meter brede, roomwitte muren, onder de balken, onder het blauw en het rood van het Franse plafond. Uit de schouw ritselt roet. Over de tegels flitsen de felgroene hagedissen. Vlinders. De heuvels grijs-blauw, los van de aarde, wazig. Alles trilt. Dag en nacht de krekels, maar ik hoor ze niet meer. Het went. Stilte. Woorden. Ik schrijf wintergedichten. (Het sneeuwt, het sneeuwt weer, drie weken, nadien vorst, vroor alles dicht, zaten we vast op de heuvel). En het is heet, te heet om een pen vast te houden. Vandaag kwam je brief. Brieven openen de poort. Afstand valt weg. Ik wandel, en lees wat iemand schreef in Vlaanderen, in Dublin, in Sydney, in een ashram in Cherrypondy. Een netwerk van liefde. Men leeft, men leest, men schrijft. 's Avonds, verweg, de sirenen. Een rookkolom uit de bossen. Op de smalle wegen de rode wagens. Uit het dorp, uit Chiddes, uit Luzy, uit Toulon-sur-Arroux, uit alle ‘Centres de brûlés’; waakzaamheid, water, hulp. Tot 's morgens brandt het bos als een toorts.

De karren roestten.
De dissel ontwend
bédelden paardjes iets eetbaars
plaatsten voorzichtig de hoeven
in stofwolkjes tussen de groepen.
Ze snoven als men hen brood gaf.
Dan zag men hoe mager ze waren.
Ze roken naar aarde.

Ze roken naar haver
naar de langzame golf van de wind
over een eiland.
O zachte broeder
wij konden elkaar niet behoeden
voor de woede de grofheid het leed,
- they shoot horses don't they -.

14 maart

[p. 99]

Het dal vult zich met rook. De geur van heet hout, nog lang. Maar alles groeit dicht. Littekens blijven niet zichtbaar. Eerst komen de grassen, de struiken. Later de bomen. Ook in woorden helen de wonden.

In juni is de morgen zo zuiver. De Bi-Bracte (‘Le Beuvray’, zegt de topografische kaart), lang en paars in het oosten. Er achter gaat de zon op. Het licht, felgeel, op de Touleur in het westen. Even zie ik de ruïne van de Romeinen; daar stond een burcht.

Zonlicht op zwaarden, kurassen. Vercingetorix werd naar Rome gesleept, heimelijk gewurgd, als een slaaf. Een beschaving verdween. Stenen spreken. Zie, de Franken komen eraan. Eén stap naar de Middeleeuwen. Vlaamse schilders spannen het linnen. Eén stap. Daar zijn de toeristen. In het dal beweegt niets. Onder kalksteen het geraamte van de Cro-Magnonmens, de geraamten van tienduizend paarden. Zuidwaarts, op de Dosne (Dône zegt de Parijzenaar), onder de eiken, blinkt water in enorme kommen, bekkens, in rotsblokken uitgeslepen. Er waart een vreemde, groene, oeroude lichtgeest. Het kasteel, gehavend, heeft de Revolutie doorstaan. Het slaapt op de rots, naast het dorp, met vijftig geloken ogen. De baron is niet thuis. Achter zijn rug haalt men zijn loofbossen leeg. ‘Dégager le chemin’ noemt de boer dat en deponeert op de oprit twee stammen. Zwijggeld. Le Morvandiau, houthakker, kolenbrander. ‘Morvan: mauvais vent, mauvais gens’... Mensen zijn schaars hier. Verschanst achter hagen en honden behoeden zij, wantrouwig, uiteindelijk vriendelijk, het kostbare erfgoed. Wie zich hier vestigt past zich aan. 100%. Vanzelfsprekend. De eerste tomaten zijn rijp. Aardbeien. Kersen. Ik bak het dagelijks brood, verf van het zomerhuis de deuren hard-rood, de luiken groen, hang kruiden aan balken. 's Nachts is het koeler. Ik vertaal tien pagina's Dawn Hill (dagelijks). Boeiend. Ik lees: Eva Peirrakos, Ferrucci, S. Van Meijel, Ken Keyes. Ik werk aan de bundel. Ik bid. Voor mij. Voor jou. Ik aanroep de Engel.

Lieve vriendin, een brief uit Autun. Goede Vrijdag vandaag. In de kathedraal hoort de bisschop biecht. Ik wacht en schrijf, drink koffie in Le Commerce. Het is warm en druk op het plein Champ de Mars. Ik denk dat mijn bundel af is. Een gevoel van leegte, opluchting ook. Al die maanden: woorden, zinnen. Medium zijn. Doorgeefluik. Middelaar. Wachten en luisteren. Wikken en wegen. Voorzichtig leven want men wil het niet kwijt; de sfeer, de geuren, de geluiden, stemmen, kleuren, de idee achter alles, de bedoeling, de filosofie. Teveel in één bundel misschien. Te ingewikkeld voor wie nog niet aan de eenzaamheid toe is. Veel toeristen. Plots heimwee. Naast mij hoor ik praten in de taal van Nijhoff, Vasalis, Gerhardt. Diepe, hevige ontroering om de eigen taal. Zoals toen, in '59, na elf jaar Ierland. Vreemdelinge zijn. De rode draad in mijn leven. Twee dames becommentariëren, in de taal van T.S. Eliott, de bouwstijl van het voormalige Jezuïetencollege. Napoleon heeft zwaar zijn stempel gedrukt. Jongere vrouwen bestellen ‘Kaffee’, houden beiden een beschermende hand op de vioolkist, die tussen hen inligt (...wie soll Ich meine Seele halten dass/sie nicht an deine rüht...). Naar de bibliotheek geweest. De vele trappen van de Mairie op, tweede verdieping. Al jaren dezelfde zeven Engelstalige romans. Lawrence herlezen? Dan liever de recente d'Ormesson. Frans; ik bijt er mijn tanden op stuk.

Later. Langs Celle, door de heuvels, naar huis. ‘Le haut Folin’, hoogte 900 meter. Ruw, desolaat. Evers, herten. Slangen op het warme asfalt. In het dal: vissers tot de heupen in het blinkende water. Men ziet hier zelden een man zonder wapens. De avondlucht wit. Warmte. Voorjaar. Alweer. In '88 had ik een droom. Daarin werd mij voorzegd dat ik zeven jaar de tijd zou krijgen. Waarvoor? Heb ik de juiste lessen geleerd?

Al donker tussen de dennen. Buizerds. Hun katachtig schreeuwen. Rook, van ergens een houtvuur, altijd. We schrijven al maart. Straks Pasen. In kleine tuinen in Vlaanderen bloeien narcissen. Ik neem de walkman. Iemand praat tegen mij.

Gislebertus te fecit

De koude noorder heeft je eeuwen in een kil
portaal gepijnigd en de breuklijn van de tijd
sneed ijzig door je frêle lijf. Nu hang je stil
tussen de lovers als een kat die zich vermeit.

Want in de stroomlijn van je haren plukt je hand
nog steeds de vrucht der kennis die de slang je wees.
Je weet je naakt en mooi en teder in dit land
van Eden. Uit je ogen bijt de onrust in je vlees.

Wie kijk je na? Wie heeft je schoonheid mogen raken?
Toen Gislebertus jou versteende, lag een schijn
van vrede in de groeven van zijn oud gelaat en
zijn handen beefden. Nu wil ik je Adam zijn.

Patrick Lateur

Het ‘Musée Rolin’ in Autun bewaart dit Romaanse beeldhouwwerk uit de 12de eeuw met de voorstelling van de verleiding van Eva (foto: Orsay, A. Allemand).