Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 44

[p. 4]

Het Herman Teirlinck-huis in Beersel
Vlaanderens vijfde literaire museum
Luc Decorte

Toen Herman Teirlinck (^o Sint-Jans-Molenbeek, 1879) op 4 februari 1967 overleed, had hij ruim dertig jaar in Beersel gewoond, in een kleine villa op de zogenaamde Uwenberg. Beersel ligt in het land van de Pajotten, tussen Dender en Zenne, op zowat tien km ten zuiden van de hoofdstad. Het roze huis met roze daken (ill. 1, de muren zijn thans in het wit geschilderd) had Teirlinck er, ofschoon niet met eigen middelen, zelf, omstreeks 1936, naar zijn inzicht en smaak laten bouwen. Grond en huis bleven nl. zijn leven lang het eigendom van het kunstminnende echtpaar Hess-de Lilez, maar ‘the grand old man’ van het Vlaamse, culturele leven - na de dood van August Vermeylen in 1945 was hij dat steeds meer - mocht er gratis toeven (op aardse bezittingen was Teirlinck niet danig gesteld).

Na de dood van Teirlinck werd de villa elf jaar lang verhuurd aan diverse personen die met de schrijver van Maria Speermalie (1940) en Rolande met de bles (1944) geen band hadden. In 1979, honderd jaar na de geboorte van de veelzijdige auteur, kocht de gemeente Beersel het pand aan met de bedoeling er een toeristisch-cultureel oord van te maken. Op die manier zou het Herman Teirlinck-huis het vijfde literaire museum in Vlaanderen worden - na die gewijd aan de nagedachtenis van Guido Gezelle in Brugge, Felix Timmermans in Lier, Ernest Claes in Scherpenheuvel-Zichem en Stijn Streuvels in Anzegem-Ingooigem. Van de inboedel van Teirlinck was evenwel niets overgebleven, alleen het gebouw was authentiek. Een werkgroep toog zorgvuldig speurend aan het werk en zie, voorwerpen, documenten, boeken, foto's, brieven - in alle windrichtingen verspreid - vonden hun weg terug naar de groene vallei in het Bruegeliaanse landschap waar Teirlinck zo intens van aarde, lucht en water had genoten: zijn huis op de Uwenberg nr. 14.

Op 23 mei 1981 werden het huis en de tuin, die door het gemeentebestuur geheel opgefrist en zo goed mogelijk in hun

Het huis op de Uwenberg nr. 14 in Beersel, waar Herman Teirlinck van 1936 tot aan zijn dood in 1967 woonde, thans: Herman Teirlinck-huis met een toepasselijk vers van Anton van Wilderode uit De overoever (1981):
‘Noteboom’: ‘De roffel weet ik nog wanneer het grote waaien van middernacht tegen mijn oren begon en duurde, ogen toegesloten
en adem op, het dak onafgebroken belegerd met rumoer van ronde noten die rinkelden en zwegen in de goten.’

vroegere toestand hersteld waren - ‘nog zie ik de bloemen, halmen, grassen staan in een zo helder, eigenaardig licht’- als permanent Herman Teirlinck-museum voor het publiek toegankelijk verklaard. Twee kamers hangen in toonkasten (ill. 3) een beeld op van Teirlincks bezigheden en betekenis: een gedeelte van zijn boekenverzameling, familiefoto's en herinneringen aan vriendschappen (ook met ‘hoogwaardigheidsbekleders’), brieven aan mensen uit de streek, een borstbeeld, ontwerpen voor boekbanden in art deco en voor vlaggen, tekeningen, eerste (en latere) drukken van zijn boeken, medailles, diploma's en eretekens - vier keer werd hem een eredoctoraat verleend, met name door de universiteiten van Brussel (1938), Amsterdam (1947), Luik (1954) en Gent (1956) -, zijn strohoed, zijn schouwklok, zijn fototoestel en verrekijker, zijn Alpenstok.

Twee andere vertrekken zijn tot galerie omgebouwd en functioneren sinds jaren als expositie- en ev. verkoopsruimte voor tijdelijke tentoonstellingen, een opzet die volkomen past in de geest van het huis (met zijn boven- en benedentuin) en zijn voorname bewoner. De geestelijke vader van Mijnheer J.B. Serjanszoon, orator didacticus (1908) en Het ivoren aapje (1909) schreef immers niet alleen een indrukwekkend, gevarieerd oeuvre bij elkaar - gedichten, verhalen en romans, toneel, essays -, op vele manieren heeft hij ook de kunst en cultuur gestimuleerd, met een modern woord: gepromoot. Teirlinck werkte sinds 1898 mee aan het tijdschrift ‘Van Nu en Straks’, hij was mede-oprichter van ‘Vlaanderen’ (1903-1907), leider van ‘Vandaag’ (1929-1930) en van 1946 tot 1967 directeur van het ‘Nieuw Vlaams Tijdschrift’. Buitendien was hij correspondent (1906-1911) van ‘Het Handelsblad’, leraar (1925-1938) aan de ‘Academie voor Schone Kunsten’ in Antwerpen, leraar (vanaf 1928) aan en directeur (1938-1951) van de ‘Nationale Hogere School voor Bouw- en Sierkunsten’ in Brussel. In 1946 stichtte hij de ‘Studio van het

[p. 5]

Herman Teirlinck (1879-1967), zoon van taal- en volkskundige Isidoor Teirlinck (1851-1934).

Nationaal Toneel van België’ (sinds 1967: ‘Hoger Instituut voor Dramatische Kunst - Studio Herman Teirlinck). Ten slotte was hij privaat-raadsheer inzake kunst en wetenschap van koning Albert I (1933) en van koning Leopold III (1934-1951).

Men zou kunnen denken dat Herman Teirlinck een intellectueel van het zuiverste water was, een droge kamergeleerde die met het volk van Beersel, Lot, Linkebeek, Drogenbos, Ruisbroek en St.-Pieters-Leeuw weinig contact onderhield. Dat was allerminst het geval. Graag nam hij aan wedstrijden voor boogschutters deel. Jarenlang was hij voorzitter van de ‘Mijol-club’, een groep vrienden uit de literair-artistieke wereld die in het Beerselse café ‘De drie fonteinen’ - pal tegenover de kerk (het plein heet nu: ‘Herman Teirlinckplein) - vergaderde. Teirlinck dronk er met graagte het befaamde geuzebier, discussieerde over de meest verscheidene onderwerpen en speelde er met de koperen schijven die achter in het gat van een platte, houten bak gemikt moeten worden, het zgn. ‘Mijol-spel’. In dat verband bewaart het Teirlinckhuis bijv. een uniek exemplaar van een fles geuze met propaganda-etiket die de schrijver in 1925 liet uitdelen, toen hij op een Brusselse Kamerlijst stond.

Kortom, wie zich de beminnelijke aristocraat voor de geest wil halen en zich de visu wil vergewissen van de plek wáár Teirlinck lange tijd gewoond en gewerkt heeft, wáár zijn sobere schrijftafel - niets meer dan een schraag en een vouwstoel - voor het raam stond, in een eenvoudig huis zonder veel kunstwerken aan de muur (het had anders gekund!), moet het gemeentelijk museum aan hem gewijd, op zijn weg van of naar Brussel, vroeg of laat een bezoek brengen. (Makkelijk rijden is de autoweg richting Mons-Parijs te nemen. Na de afritten ‘Anderlecht’ en ‘Drogenbos’ bereikt men ‘Beersel-Lot’. Dáár afrijden. Na korte tijd treft u het kasteel van Beersel en even

Een van de kamers waarin met voorwerpen, foto's, boeken, documenten, brieven een beeld van de veelzijdige bewoner wordt opgeroepen.

verder de kerk. Parkeer daar en loop 50 meter in de goede richting. In de tuin - een pad in dolomiet leidt u overal rond - maakt u met enkele ‘pro-beersels’ kennis, o.m. een duivel uit 1935 van Willie Menzel).

Het gemeentelijk museum Herman Teirlinck-huis
Uwenberg 14 - 1650 Beersel-Lot
Tel.: [phone]
Elke dag geopend (behalve op dinsdag en woensdag), van 11 tot 12.30 u. en van 14 tot 17 u.