Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 19

[p. 102]

Vraag 8
Welke grote problemen zullen zich stellen voor de kunstenaar en welke oplossing ziet U ervoor?

Pol Mara

Deze vraag is niet te beantwoorden. Grote problemen zullen zich stellen, welke weet ik niet.

Rik Lanckrock

Het grootste probleem dat zich voor een kunstenaar zou kunnen stellen is onmiskenbaar dat men hem zou verbieden te werken zoals hij het wil, dat men zijn oeuvre zou censureren en dat men zijn kreatieve kracht zou beknotten.

De oplossing: waarachtig pluralisme, wezenlijke tolerantie, echte vrijheid, respekt voor andere opvattingen, meer vlaggen die een lading dekken, bestrijden van alle vormen van schijnheiligheid en ergernisgevende onverdraagzaamheid en ten slotte erkenning van de rechten van de minderheidsgroepen.

Jos De Maegd

Mijn vorige antwoorden wijzen er op dat slechts een totale mentaliteitsverandering kunst en maatschappij weer gezond kunnen maken. Indien de kunstenaar in de huidige maatschappij wordt opgevangen verkeert hij steeds in een dubbelzinnige situatie.

Emiel Langui

De grote problemen van morgen zijn reeds gisteren gesteld en krijgen vandaag hun - tijdelijke! - oplossing. Het volstaat met open oog rondom ons te kijken. Over welke oplossing gaat het trouwens? Over een Westerse? Of over een Oost-Aziatische? Een Centraal-Afrikaanse of een Zuid-Amerikaanse? Zonder van de U.S.A. te spreken.

André Roelant

Een kunstenaar kan altijd problemen hebben, deze dient hij zelf op te lossen zo ze van niet-materiële aard zijn. Bij materiële problemen moet hij bevoegde personen raadplegen, zoals scheikundigen, technici enz.

Albert Setola

Een van de problemen die zich zullen stellen is dat men de kunst zo internationaal zal beginnen zien, dat alle kunst met eenzelfde gemene deler zal worden berekend. Het is niet genoeg dat wij nu al weten wie geselecteerd wordt en wie de poen krijgt; onze baby's zullen ook nog de kultuurfles krijgen, want Jean Salkin zegt: ‘de regering kan en moet de bevolking een kultuurpolitiek opleggen (opdringen?), zelfs al is deze niet populair’. Daar gaat dan ons laatste greintje persoonlijke vrijheid. Ofwel loopt de jeugd, zoals totnogtoe, achter deze slogans aan, of zij vecht voor haar vrijheid.

Eugène van Itterbeek

Zie mijn antwoord op de volgende vraag.

E. De Wilde

Hun maatschappelijke positie. Een oplossing zal slechts gevonden kunnen worden in een bevredigend alternatief voor het economisch en maatschappelijke systeem waarin wij leven.

Gaby Gyselen

Naar mijn indruk blijft het grootste probleem dat van het zelfvertrouwen. Ik zie er geen oplossing voor. Misschien Crusoë herlezen.

Gerard Walschap

Vergeleken met de mogelijkheden in ons bereik leven wij nog in barbaarsheid en onwetendheid. Van af de Grieken tot nu toe is de boodschap van de grote kunstenaars op onze tocht naar humaniteit duurzamer en betrouwbaarder gebleken dan die van de politieke en religieuze leiders. Het grote probleem is dat leiderschap herop te nemen. Wel namen andere, wijder uitstralende communicatiemiddelen deze rol gedeeltelijk over en gebruiken zij daartoe de middelen van de kunst: woorden, klanken, kleuren, lijnen, vormen, bewegingen, maar dat ontlast de kunst niet van haar aandeel. Haar eigen leven en heil hangt volledig af van een grote bezieling, die ondanks alle communicatiemiddelen onvervangbaar en onmisbaar blijft.

Flor Peeters

Men moet geen problemen maken! De muziek is en blijft een afstraling van ons innerlijk leven; of men polytonaal, atonaal of serieel schrijft, behoort tot de vrijheid van de componist. Wat hij ermee bereikt en of hij iets te zeggen heeft blijft primordiaal; het hoe is bijzaak.

Stan Baele

Vervat in het antwoord op 4.

André Demedts

Verondersteld wordt dat het gaat om het probleem van de vrije scheppingsmogelijkheden. Wij weten niet in welke richting de politieke opvattingen zullen evolueren. Wat wij wel vaststellen is dat de landen waar een democratie naar Westers model bestaat en funktioneert een minderheid uitmaken. In de dictatuurstaten zal het vrije woord altijd aan de tegenstanders van het regime ontzegd worden. De ervaring toont het aan. Dat hoeft niet noodzakelijk te beletten dat er grote literatuur geschreven wordt. Dostojefski, Tolstoï en Tsjechof hebben onder de tsaren gewerkt en hun kunst is meer waard dan wat in dezelfde periode in de democratische Nederlanden werd geschreven. Het is evenzeer een kwestie van talent als van vrijheid. Ook in de meest democratische gemeenschap zullen er altijd grenzen aan de vrijheid zijn, omdat het welzijn van de gemeenschap als een hoger waarde door de meerderheid van de mensen aanvaard wordt dan het volstrekt soevereine optreden van het individu.

Robin Hannelore

Het probleem van de vrijheid vanzelfsprekend zal steeds primordiaal blijven. De kunstenaarsvrijheid (d.i. het onbelemmerd, ongekontroleerd kreëren, suggereren, symboliseren, reageren, dromen enz...) zal wel altijd en overal in diskrediet worden gebracht door psychopaten en andere lui met een niets ontziende geldingsdrang. De elukubraties van sommigen die alle fatsoen (menselijkheid, menswaardigheid) overboord hebben gegooid, worden gewoonlijk generaliserend beteugeld, zodat ook de écht eerlijke kunstenaars de slachtoffers worden van dergelijke repressies en andere censuurmaatregelen. En anderzijds zal ook dit steeds waar blijven: het politieke bestel zal steeds de artistieke mentaliteit fnuiken en als staatsgevaarlijk bestempelen, de politiek eist een massa die kan beïnvloed worden, de politici zullen altijd pogen de belhamels uit te schakelen. En vermits de politieke machine onze maatschappij dirigeert, zijn er geen oplossingen. Politiek (materiële macht) en kunst (geestelijke macht) zijn aartsvijanden.

René Soetewey

Dit is m.i. niet te voorzien. Ik meen dat, zoals op andere gebieden, het niet mogelijk is voorspellingen te maken op lange termijn, b.v. deze die twee generaties ver reiken.

[p. 103]

Timm Ulrichs: ‘Pappkameraden’. 1962

‘De kunst heeft als opdracht chaos in de orde te brengen’ (Th.W. Adorno).

[p. 104]

Welke grote problemen zullen zich stellen voor de kunstenaar en welke oplossing ziet U ervoor?

Michel Seuphor

De grote thema's zijn van een geestelijke en blijvende orde. Het gaat er slechts om ze uit te drukken in de nieuwe materialen, aangebracht door de tijd, en er de elementaire middelen op toe te passen, die de abstracte kunst ontdekte in de kunst van alle tijden: ritme, maat, compositie, modulatie, spanning, kracht.

Roger Somville

De problemen, gesteld aan de kunstenaars, zullen steeds veelvuldig en complex zijn, omdat de scheppende mens tevens uitvinder en uitdager is.

In eerste instantie: in welke maatschappij, in welk milieu en welke sociale structuur stellen zich zijn problemen? In onze bourgeoismaatschappij maakt men van de kunstenaar een fenomeen. En, bekend of onbekend, hij is er het eerste slachtoffer van. Maar het avontuur van de ‘wonderbaarlijke geschiedenis van het mensdom’ zal voor de scheppende geest perspectieven openen, waarvan wij de overwinningen en de mislukkingen, het welslagen en de tegenstellingen, zullen moeten op ons nemen.

Geleidelijkaan zal de desacralisatie van de kunst leiden tot deze van de kunstenaar die, in het beste geval, heel iets anders zal worden dan een ‘superbe onnuttigheid’.

Hector Waterschoot

Men hoeft aan de kunstenaar geen regels en richtlijnen voor te houden, hem niet te dwingen of te verplichten een bepaalde stroming te volgen. Een nieuwe vorm van gemeenschapskunst impliceert niet het verdwijnen van een individuele kunstkreatie. Ook op artistiek gebied kenden we in de XX^e eeuw de doorbraak naar een pluralistische samenleving, een samenleving die ieder de mogelijkheid moet bieden zijn mens-zijn, dus ook zijn kunstenaarschap, zo intens en zo volledig mogelijk te beleven. Het heeft dan ook geen zin, nu de kontroverse abstrakt-figuratief eindelijk tot het verleden behoort, een nieuwe twistappel te kultiveren. In verschillende recente stromingen van de hedendaagse plastische kunst kan men positieve elementen onderscheiden. Nu eens zijn het vernieuwingen in de aangewende technieken, dan weer verruimingen van het ter beschikking staande materiaal of nieuwe visies die aan de oppervlakte komen. Als men dan toch een overlijdensakte wil afleveren of een ziektebulletin opstellen voor de hedendaagse plastische kunst, zou men in ieder geval de identiteit van de zieke of de dode nader moeten bepalen.

Men mag het kind niet met het badwater uitgieten. Dat badwater bestaat trouwens niet alleen uit excentriciteiten of op sensatie beluste nieuwigheden; misleidender voor het grote publiek zijn de kunstenaars die om de haverklap een andere mode volgen om de goegemeente (of hun fanclub) te overtuigen hoezeer hun werk op de aktualiteit is afgestemd, ofwel zich verstrikken in een hopeloos en uitzichtloos maniërisme dat hun imago moet bewaren. Er bestaat naast het banale of modieuze maakwerk en de originaliteit ook nog kunst die van meer dan voldoende levenskracht getuigt om de alarmklok voorlopig nog niet in werking te stellen. Hoofdzaak is dat men steeds weer op zoek gaat naar de artistieke waarde van een kreatie en naar de integriteit van het kunstenaarschap waarvan het teken en symbool is.

Alfons van Impe

Menselijkheid op wereldniveau.

Maurits Bilcke

Het grootste probleem voor de kunstenaar blijft de vrijheid van uitdrukking. Het gevaar is bestendig dat deze vrijheid door machthebbers allerhande beknot wordt. Deze machthebbers moeten, desnoods met geweld, verplicht worden deze vrijheid te eerbiedigen en te stimuleren.

Anne d'Harnoncourt

De grote problemen, waarmee de kunstenaars vandaag de dag geconfronteerd worden, zijn waarschijnlijk niet zo verschillend van deze waarmee hun voorgangers uit voorbije eeuwen te doen hadden. In zekere zin is de wereld meer receptief geworden t.o.v. de beeldende kunsten: het museumbezoek is geweldig gestegen, de kunstmarkt neemt bijna ongelooflijke proporties aan, jonge en onbekende kunstenaars vinden wellicht meer dan ooit te voren gelegenheid tot exposeren. We kunnen eveneens een opmerkelijke aangroei vaststellen inzake de materialen, waarmee de artisten werken; de recente samenwerking tussen kunstenaars, wetenschapslui en technici (b.v. het E.A.T.-programma) heeft nieuwe grote mogelijkheden geschapen, die weliswaar ook nieuwe problemen aanbrengen. De kunstenaars zullen ongetwijfeld ermee doorgaan te werken, net zoals zij in het verleden deden, vertrekkend vanuit hun eigen visie en levensbeschouwing. Hun gebruik van laserstralen, plastiek of een hoop zand in plaats van olieverf, verandert in de grond het wezen van hun streven niet.

Timm Ulrichs

Kunstbedrijvigheid voert nauwelijks tot nieuwe kennis (dat doen de exacte wetenschappen beter); zij kan echter een verhoogde kennisvaardigheid, een nieuwe sensibiliteit, een nieuwe zienswijze of ‘instelling’ tot de nieuw bekende dingen van de werkelijkheid in de hand werken. Kunst is bewustzijnstraining.

[p. 105]

Luc Peire: Environment (foto's Jean Mil)

‘Kunst is het sublimeren van ons samenzijn’ (Guy van Hoof).