Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 19

[p. 94]

Vraag 5
Biedt het idee van de integratie der kunsten een uitkomst?

Pol Mara

Beslist is er op het gebied van de integratie der kunsten nog een zeer braak terrein, maar het is slechts een van de vele wegen.

Rik Lanckrock

In het teater zijn steeds allerhande kunsten geïntegreerd geweest en hoe feller de ontwikkeling zal worden, hoe feller die integratie zal doorgevoerd worden - cfr. het totaalteater.

Jaak Fontier

We beschouwen de tendens tot integratie van de kunsten als ongewoon belangrijk. Het kunstwerk zou erdoor uit zijn isolement verlost worden en opnieuw een fundamentele rol vervullen in het maatschappelijk leven. Die integratie kan een kans krijgen, als de architectuur haar eeuwenoude positie van ‘eerste kunst en moeder van alle kunsten’ opnieuw verovert. In de toekomst zal het evenwel niet zo zeer gaan om de bouw en de verfraaiing van het gebouw op zichzelf, als wel om de planning en esthetische vorming van een hele streek of een volledig stadsdeel. Urbanisme zou dan synoniem worden van: architecturale en artistieke uitwerking van een gebied tot een volwaardige menselijke leefruimte.

Jos De Maegd

Wanneer de mens niet meer door formele wetten zal gedetermineerd zijn, wanneer hij zijn doen en denken niet meer door ideële ordeningen zal laten beheersen, kortom wanneer hij het ‘leven’ boven de ‘organisatie’ gaat stellen, dan stelt de integratie der kunsten geen problemen meer.

Het gaat immers niet om de kunst maar om de mens die zich moet integreren. Zolang wij klassificaties en ideële ordeningen vooropstellen en hiermee de concrete mens, met zijn aspiraties en mogelijkheden, de pas afsnijden, is alle integratie louter waan.

Een integratie der kunsten is mogelijk geweest zolang de mensen het vanzelfsprekend vonden hun persoon-zijn ten dienste te stellen van hogere machten, die ze vertegenwoordigd zagen in de gezagsdragers.

Dit is niet meer mogelijk in een wereld van individualisten, die menen dat ze hun persoonswaarde slechts veilig kunnen stellen door zelfaffirmatie, tegen elke andere in. (Zelfs Le Corbusier is daar nog een typisch slachtoffer van. Ondanks zijn goedbedoeld altruïsme om te bouwen voor de gemeenschap, kon hij, juist omdat hij niet los kon van zijn zeer individualistische kijk op die gemeenschap, niet gedogen dat een andere kunstenaar de éénheid van ‘zijn’ architektuur (o.a. in Ronchamps) zou breken, door het aanbrengen van skulpturen of glasramen. Hij verzorgde alles zelf.)

Slechts wanneer de mens zich, niet alleen mentaal maar integraal, vrij voelt, zal hij zich kunnen openstellen voor anderen, is integratie mogelijk.

Maar zolang de maatschappij gestructureerd is op de machtsverhouding tussen gewin- en eigenbelang is elke andere soort integratie van de kunsten slechts schijn; want ze kan hoogstens het samenbrengen van individuele kunstdisciplines betekenen.

Wel is er binnen het fenomeen van de kunst zelf, sinds enige tijd reeds, een integratie aan de gang. De meeste Pop-art, mini-art en environment's zijn immers in geen enkele van de conventionele categorieën - schilderkunst, grafiek, beeldhouwkunst of zelfs architektuur, toneel of muziek - meer onder te brengen.

Emiel Langui

Wie spreekt van ‘een uitkomst’ gaat uit van de idee, dat er een ‘noodtoestand’ zou bestaan, wat ik geenszins meen vast te stellen. De integratie van de kunsten is één van de menigvuldige ‘bestemmingen’ die aan de scheppingsdaad van de artiest geboden worden. Zij is, m.i. wenselijk doch kan op zichzelf geen stijl scheppen.

André Roelant

Elke kunst is integratiekunst, d.w.z. ontstaan om te harmoniëren met haar omgeving. Een meesterwerk zal steeds zijn gepaste omgeving vinden.

Albert Setola

Integratie van de kunsten is geen uitkomst, het is een van de vele mogelijkheden van expressie, zeker niet de enige in de toekomst. Voor dergelijk samenspel moet echter met een uiterst toeval gerekend worden. Daar de mens een individueel wezen is zal hij na opgedane, eventueel negatieve, ervaringen in die richting, toch terugkeren naar de in eenzaamheid groeiende kunst, naar daar waar hij alleen koning is.

Eugène van Itterbeek

De integratie der kunsten is wellicht, zoals Adorno heeft geschreven, een van de bijzonderste kenmerken van de artistieke ontwikkeling. Alleen de dichtkunst heeft hier veld verloren, door zich onvoldoende te integreren in de muziek en de film. Alleen de pogingen die in de richting van het totaal toneel gedaan werden, lijken in de richting te gaan van het totale kunstwerk. Maar dit totale karakter van de kunst is alleen maar uitvoerbaar door een grotere massificatie van de artistieke schepping, zoals de middeleeuwse mysteriespelen een van de laatste voorbeelden waren in de West-Europese kunst. Die massificatie zal alleen maar mogelijk zijn wanneer de kunstenaars buiten de beslotenheid van tentoonstellingszaal of schouwburg zullen treden. De waarachtige integratie is alleen te verwezenlijken door een groots opgezette samenwerking en uitwisseling van technische bagage tussen stedebouwers, musici, beeldende kunstenaars en lyrici. Een heel stadscentrum kan tot een artistieke en door alle sociale groepen verwezenlijkte prestatie worden omgevormd. De artistiek en cultureel verantwoordelijken gaan moeten denken aan bevolkingsconcentraties van tientallen miljoenen. Wat de demografische ontwikkeling betreft is de geschiedenis hen allang voorbijgesnord. Op dat gebied volgen zij de voetstappen van de machteloze economisten. In die zin is de integratie van de kunsten niet alleen een ‘uitkomst’, maar een ‘must’.

E. De Wilde

De formulering van de vraag doet een noodsituatie veronderstellen zonder enige motivering. Een antwoord is dus niet wel mogelijk. De neiging tot integratie van de verschillende disciplines is overigens duidelijk.

Gaby Gyselen

Wat die integratie betreft, is zij er niet altijd geweest? De mens bouwt bewoonbare ruimtes. Als hij het ooit gaat doen op een vreemde planeet, zal hij naar ginds misschien nog de verf meenemen maar toch geen ingelijste schilderijen. Die worden best ter plaatse gemaakt.

Gerard Walschap

Men kan in een huis van Le Corbusier ‘Het Lam Gods’ hangen, de Venus van Milo plaatsen, een symfonie van Bach uitvoeren en ‘En attendant Godot’ spelen. De opera bewerkte een nog inniger samenwerking van

[p. 95]

Luc Peire: Muurreliëf 68 in een bankgebouw te Antwerpen. 1968, 4 × 36 m. Geslaagd voorbeeld van samenwerking tussen architekt en kunstenaar.

‘De architectuur is de eerste kunst en moeder van alle kunsten’ (Jaak Fontier).

[p. 96]

Biedt het idee van de integratie der kunsten een uitkomst?

een paar kunsten. In wezen echter zijn de kunsten onderling onvertaalbaar. Indien zij elkaar niet afstoten in die zin dat zij elkanders aanvulling niet nodig hebben, zelfs niet verdragen, zeer zeker trekken zij elkaar niet aan.

Flor Peeters

Ongetwijfeld, de ene kunst beïnvloedt vanzelfsprekend de andere.

Stan Baele

NEEN - Ware kunst is en blijft individueel!

André Demedts

Alle pogingen tot hernieuwing die theoretisch afgedwongen worden, doden de creatieve vrijheid van de ware kunstenaar. De ene persoonlijkheid zal zijn kunst meer musisch, een andere meer plastisch vertolken. Maar muziek, schilderkunst of architectuur zijn vreemd aan het wezen van de literatuur: zij is een kunst van begrippen, een geconcretiseerde filosofie. Spijtig genoeg blijkt zij dikwijls slechts een aardigheid te zijn of een berekend gehengel naar succes en geld.

Robin Hannelore

Een integratie van de kunsten hebben we in zekere zin gekregen met de film en de televisie, geloof ik, in zoverre door kunstenaars geproduceerd natuurlijk. In deze richting (die hét gelukkige resultaat is van de technokratie) denk ik dat wij DE kunst van morgen moeten zoeken, én de doorbraak van de kunst in alle bevolkingslagen. De kunst van morgen is een gevulgariseerde dokumentaire kunst. Intussen weten we ook reeds dat de musical, ter vervanging van opera, operette en Brechtiaans toneel, het zéér ver kàn en zal schoppen.

René Soetewey

Laat ons eerst uit het experimentele stadium geraken!

Michel Seuphor

De integratie van de kunsten kan een gelukkig voorwendsel zijn, maar zij kan onmogelijk genialiteit schenken aan degenen, die er geen bezitten.

Roger Somville

In de mate dat de wereld zich transformeert tot een democratische en socialistische eenheid, anti-technokratisch en antifascistisch, zullen de integratie, de associatie en vervolgens de synthese van de kunsten resulteren uit een maatschappij, die opnieuw zin en evenwicht zal gevonden hebben. Van dat moment af zal de kunst een openbare nutsinstelling worden; zij zal op straat zijn, in elke wijk, om er geschapen te worden in en door de unanimiteit. De ‘gedesacraliseerde’ kunstenaar zal niet langer de gevangene zijn van een vals voetstuk, waarop hij verlamd wordt door een maatschappij, waarvan het doel niet is het geheel van de mensheid te dynamiseren, maar wel ze te fragmenteren en te herleiden, opdat ze daarna uitsluitend dienstbaar zou zijn aan het establishment, zonder zichzelf vragen te stellen, dienstbaar tevens aan het privé belang, dat het economisch, sociaal en politiek leven beheerst en vooral het onderwijs en de vorming van elk menselijk wezen.

In een waarachtig democratische maatschappij kan men dromen van de kunst door mensen, met mensen en voor mensen.

Hector Waterschoot

Het in mijn vorig antwoord uiteengezette individualisme van de kunstervaring sluit de integratie van de kunsten of een zekere vorm van gemeenschapskunst niet uit. Realisaties uit het verleden tonen op een overtuigende wijze aan dat een harmonische samenwerking tussen verschillende kunstdisciplines tot prachtige resultaten kan leiden. Een integratie der kunsten betekent dan geen nieuwigheid uit de XX^e eeuw maar de herontdekking van een verloren gegane waarde. Het is echter een vorm van samenwerking die bij elke deelnemende kunstenaar de bereidheid veronderstelt zijn individuele kreativiteit naar een vooraf bepaald gemeenschappelijk doel te richten, zijn kreativiteit te integreren in een door allen aanvaarde konceptie. Deze biezondere ingesteldheid is in een dergelijk geval geen beknotting van de artistieke vrijheid doch zal eerder een verrijking betekenen en stimulerend inwerken. Wellicht op geen andere wijze als deze zal de kunstenaar beter kunnen ingrijpen op het kreëren van een nieuw leefmilieu voor de mens van vandaag, een leefmilieu waar de artistieke aanwezigheid een integrerend deel van uitmaakt. Zo opgevat is het een vorm van geëngageerde kunst die wellicht heel wat reëler artistieke waarden kan inhouden dan bv. de modieuze afbeeldingen van hongerkinderen, oorlogstaferelen, e.a. meer, die zelden boven het peil van de kitsch uit de XX^e eeuw uitstijgen.

Guy van Hoof

De integratie van de kunsten zou niet alleen een uitkomst bieden, het had allang werkelijkheid moeten geweest zijn. De woorden van Walter Gropius, over zijn verzuchting om tot een volledig samengaan der verschillende kunsten te komen, werden uitgesproken in 1919, tijdens de opening van het Bauhaus. Drie jaar daarvoor, in '16, hadden Van Doesburg, Van der Leck, Mondriaan en onze Van Tongerloo (wanneer laat de V.T.B. ook voor hem een gedenkplaat onthullen?) zich reeds in die zin uitgesproken. Meer dan 50 jaar geleden dus.

In Nederland en Duitsland staat men op dat gebied wel even verder. In België hoort men ook al wel eens van een plastiekje aan de gevel van een of andere gemeentelijke school. (Men heeft echter teveel de handen vol met zgn. gemeenschapsproblemen. Voor degenen die werkelijk iets te betekenen hebben, is België meestal te klein.)

Alfons van Impe

Ik weet niet of de integratie van de kunsten een uitkomst biedt. Ik weet dat deze integratie tot de essentie zelf van sommige kunsten behoort. Zo is teater de kunst van de ruimte, die men vult met een projektie, welke alleen suggestief kan zijn. Teater kan het woord niet missen, maar het zou fout zijn de toneelkunst als een nevenprodukt van de litteratuur te stellen. Dit woord is geen teken in een volzin, maar een volle noot op een notenbalk. Teater heeft meer met muziek dan met letterkunde te maken. Het licht kan een ruimte vullen, het woord kan een ruimte vullen, een lijn, een gestrekte arm: zo heeft teater familiebanden met de architectuur.

Maurits Bilcke

Deze vraag is slecht gesteld, wellicht opzettelijk. Een uitkomst (niet de uitkomst) ligt gedeeltelijk in de integratie der kunsten, hoe noodzakelijk deze integratie ook weze.

Timm Ulrichs

Interdisciplinair kunstonderzoek tracht insluitende kunstdisciplines open te breken, net zoals de wetenschappen door grensoverschrijdingen en grensverleggingen nieuwe takken vormen.