West-Vlaanderen. Jaargang 6

[p. 341]

Twee Westvlaamse solisten

Frans Brouw

H t moment waarop we Frans Brouw leerden kennen zal hij - noch wij ooit vergeten. En vijf miljoen mensen met ons.

Een uur te voor waren velen tot de beroerde overtuiging gekomen, dat Jeanine Kinet en Frans Brouw allervermoedelijkst, vooral om wat zij hoffelijkheidsredenen tegenover de inrichters noemden, in de finale van de Koningin Elisabeth-wedstrijd 52 waren behouden gebleven. Jeanine Kinet had immers zo jammerlijk op de vleugel gehuild, dat geen mens nog begrijpen wilde hoe zij tussen de 12 finalisten was doorgeslibberd.

En Frans Brouw was een volslagen onbekende voor de overgrote meerderheid van het publiek.

Het programma vertelde ons dat hij in 1929 te Veurne geboren was en in 1945 overstak naar Izegem. Dat hij de eerste lessen kreeg van zijn vader, en dat Juffr. Coussement (over wie hij ons later met de hartelijkste eerbied sprak) hem de eerste dragende stoot gaf naar een bewust totaal muzikale bedrijvigheid. Ten slotte nog, dat de grote pianist Marcel Maes zich over de jonge man ontfermde en Jenny Solheid hem, nadat hij de eerste Prijs van piano aan het Brussels Konservatorium had behaald, verder artistiek polijste. We hadden ondertussen opgevist dat Frans Brouw niet in aanmerking gekomen was voor de ‘Kapel Elisabeth’, en zovele andere landgenoten wél, en dat hij nog nooit in orkest-verband had gemusiceerd. Het toeval wilde dat Frans Brouw op de bewuste avond in een kokende, dampende en onmogelijk-gevulde zaal, de laatste aan de beurt kwam. Een onvergetelijke atmosfeer in het Paleis voor Schone Kunsten. En benauwelijk voor de arme Belgen die zich met twee landgenoten hadden willen meten met een autoritaire Fleisher, een donkere Graff, een zelfzekere Engel, een volumineuze Maria Tipo, een atleet Boukoff... En toen kwam de eenvoudige West-Vlaamse jongen uit het deurtje. De spanning werd zo ondraaglijk dat we ons met een lichte hartaandoening gelukkig hadden geacht. Frans Brouw speelde het Concerto van Chevreuille dat we, na elf keer danig begonnen te waarderen. De krakend-volle zaal boog zich letterlijk voorover. De duizende mensen luisterden.

En na het Concerto in Sol Gr. van Beethoven barstten de bazuinen van Jericho los! Dat moet men meegemaakt hebben. Frans Brouw wankelde over het podium. Hij had de vierde Prijs in de wacht gesleurd met een eerste, maar prachtig koncert. Volgden bloemen en kronen en hartstochtelijke pers-kommentaar.

Nadien hebben wij Frans Brouw op de voet gevolgd. Wij hebben een belangrijk aantal koncerten bijgewoond en langs de radio beluisterd. Recitals voor groot publiek, voor universitairen, voor Jeugd en Muziek.

Na de eerste felle vreugderoes die - we moeten dat toegeven - een heel stukje met vaderlandse en... provinciale kontoeren was bijgewerkt geworden -, kon men zich in gemoede afvragen welke evolutie deze nog zeer jonge virtuoos zou doormaken. Of hij een grondslag van allernoodzakelijkste algemene kultuur bezat waarop hij zijn artisticiteit voor komende zeer harde dagen zou kunnen opbrengen. Een koncerterende kunstenaar heeft behoefte aan zoveel substantiële dingen. Zovele eerste prijzen en laureaten en grote namen zijn even plots als ze opdoken weggevaagd. Anderen die dat eerlijk niet hadden verdiend, zijn door het tragisch eenzijdig-kommercieel koncertwezen in ons land losgelaten en spoorloos verdwenen.

De schitterende uitslag in de Koningin Elisabethwedstrijd heeft Frans Brouw voor een en ander behoed.

Tientallen koncerten en recitals hebben nadien afdoende bewezen dat Frans Brouw werkelijk dat laureaatschap waardig was. Dat hij niet alleen een uitstekende techniek onder de knie had; dat hij de nimmer te onderschatten stoere kracht bezat om het zware, wispelturige en meteen zo broze koncertleven zonder kwade weerslag door te bijten; dat hij bescheiden en filosofisch genoeg was om de lawaaierige geluiden rond zijn persoon te temperen. Doch dat hij vooral met zijn diepe muzikaliteit bekwaam was om een persoonlijke en alleszins innerlijk bewogen taal te spreken.

Dat alles bezit Frans Brouw in volle waarachtigheid. Dat heeft hem gekneed tot een waarachtig kunstenaar die Scarlatti en Bach, Brahms en Chopin, Debussy en Ravel erkent in hun oer-wezen. Zelfs dat éne koncert van 2 december 53, dat de Kunsthistorische Kring van de Gentse Universiteit voor hem had ingericht, zou volstaan hebben, om daarvan rustig overtuigd te zijn. Toen men bepaalde interpretaties - o.m. die van het Aria op basso continuo van Purcell in de vormschone en zuivere stijl van Walter Gieseking onderbracht, was dat volstrekt juist beoordeeld.

Frans Brouw is ondertussen de wereld ingetrokken. Vlaanderen zendt zijn zonen uit. Hij concerteerde in de Skandinaafse landen, in Kongo, Zuid- en Noord-Ameri-

[p. 342]

ka, Kanada, Italië, Frankrijk, Nederland, Engeland, enz. Het is een harde, moeilijke, soms smartelijke taak de kunst en de mens te dienen aan de vleugel in de talloze zalen van de wereld, en wij durven niet breedvoets voor zijn toekomst als koncertant instaan. We moeten hem opniew zien en horen. We moeten zijn volwaardigheid weer ophalen uit Bach en Beethoven en Ravel. Maar we hebben vertrouwen in hem door wat hij zo rijk en zo krachtig en zo diep begonnen is.

Dat Vlaanderen vooral hem niet loslate.

Carlo van Neste

Weinig artiesten dragen in hun uiterlijk optreden zo raak en zo scherp de karakteristieken van hun kunst als Carlo Van Neste.

Groot, rechtop, trots zelfs, schoon, met rustige blik op de volle koncertzaal en een zelfzekerheid die op ieder toeschouwer een diepe indruk laat. In alle dergelijke omstandigheden is hij dezelfde. Het lijkt zelfs soms alsof hij, misschien zelf helemaal niet bewust, mede het orkest dirigeert en de dirigent overbodig is. Voor wie Carlo Van Neste niet uitstekend kent kan dat aanleiding geven tot een bepaald misverstand. En toch is hij allerminst zo autoritair. Het enige wat men hem zou kunnen ten kwade duiden - o paradoks! - het is zijn eeuwig, oersterk en totaal opgaan in de muziek. En hoe zouden wij hem daarvan een verwijt kunnen maken!

Want wanneer wij voor Frans Brouw wel de vraag op de toekomst, althans in zekere mate hebben opengelaten, kan daarvan hier geen sprake meer zijn. Carlo Van Neste is een artiest in de volle betekenis van het woord, gevestigd, gevierd, gekroond en met goede redenen.

In het raam van dit vluchtig portret wensen we geen parallel te trekken tussen hem en andere, of een andere vioolvirtuoos in dit land. Het is trouwens veelal een subjektieve kwestie met speling rondom grote of kleine nuances die virtuozen, te allen tijde typeren. Het is er dan om te doen hoe virtuoos men wel speelt en hoe muzikaal men interpreteert. Daar ligt veel tussenin. Toch lijkt het ons volstrekt noodzakelijk, om tot een wel vluchtig doch alleszins gaaf portret van Carlo Van Neste te komen, een kompleks van gaven te noteren die bij de doorsnee-eksekutant waarachtig zeldzaam kunnen onderschept worden en die zijn vertolking verrassend hoog hebben opgevoerd in de niet meer totaal te volgen pleiade van vioolkoncertanten.

Reeds tijdens het eerste koncert dat wij van hem meemaakten - het Concerto van Beethoven met het Simfonisch orkest van het N.I.R. onder Franz André - hebben wij de overtuiging opgedaan dat hier een groot violist aan het woord was; dus een fel technieker met o.m. een verbazend krachtige en soepele linkerhand, en de sonoriteit en de boogstreek van een diep gevoelig en schoon mens.

Maar, die over dit alles (alsof het nog niet genoeg zou zijn!) met een onversaagde en nimmer falende beheersing de wacht houdt. Het is geen gemeenplaats of geen kleed dat wij over zijn hoge gestalte willen hangen. Het is het werkelijk onverbloemd verbond tussen hart en geest waaruit zijn scheppingen openbarsten, zo heftig soms en zo hardnekkig getemperd meteen, wat wij wellicht vergeefs een gelijkaardig geval in het koncertwezen van deze tijd terugzoeken.

En dat kan niet storend zijn. Er kan geen sprake zijn van overdrijving naar de ene of andere zijde, omdat precies het hart en de geest, onverpoosd samen, het volst indringen in de biezondere stijl van de komponist en volstrekte leiding geven aan zijn persoonlijke interpretatie. In die zin, dat de geest waakt over het hart, maar het hart niet wegcijfert.

Onze tijd heeft lang nog niet volledig afgebroken met de buitenissigheden van het zogenaamd virtuozendom dat met Paganini en Liszt en Stokowski naar het historisch fenomeen is opgelopen. Nog beleven wij - en niet zo weinig - de groteske welbespraaktheid van zelfgenoegzame grootheden die Beethoven in hemdsmouwen (figuurlijk althans) vertolken en Chopin aan de lopende band afdraaien. Er zijn een groot aantal interessante, grote, stijlvolle en uitnemende anderen, die in om het even welke zaal en welk midden spelen in volle overgave, in de volle intensiteit van hun vaardigheid en menselijkheid. Eén onder hen is Carlo Van Neste.

Trouwens zijn talloze leerlingen dragen de stempel van zijn dubbele begaafdheid die z'n grootheid uitmaakt. Ze leren van hem en ze houden van hem, zelfs nadat vele jaren er tussenuit zijn gegaan. Méér dan tien jaar geleden heeft hij het Gents Konservatorium voor dit van Brussel verlaten en nog leven in de eerste stad talrijke jongeren en ouderen die zweren op het hoofd van Carlo Van Neste, omdat zij, evenals wij die tientallen van zijn koncerten hebben bijgewoond, beseffen hoe groot en hoe schoon hij is. En wat een verbijsterend werker hij is.

Toen hij twaalf jaar was liep hij reeds het podium

[p. 343]

op. Zijn moeder had hem de eerste noties van muziek bijgebracht en z'n vader, Professor van viool aan het Antwerps Konservatorium, stak hem de strijkstok in de hand. Hij is niet de hopeloze weg opgegaan van de vele wonderkinderen die neerstorten in hun eigen sukses en verloren lopen in het applaus van het groot publiek. Carlo Van Neste stopte dat jachtig leven tussen Frankrijk, Engeland, Nederland en het eigen land, toen hij 16 jaar geworden was. En hij werkte vijf volle jaren in de school van Georges Enesco. Meteen volgde hij de kursussen van harmonie, contrapunt en fuga aan het Konservatorium te Brussel. Hij vormde de noodzakelijke basis tot de grote aanloop van het leven.

En dan kwam de volle gloed over zijn werk, z'n leven, z'n kunst. Korte rukken naar internationale wedstrijden: de Kreislerprijs, de Vieuxtemps-prijs, de Gouden medaille te Wenen; wedstrijden waar hij als zeer gewaardeerd jurylid zou terugkeren. Carlo Van Neste had zijn weg uitgesneden, uitgevochten, rusteloos en stoer. Ondertussen is veel gebeurd. We weten het allen, met duizende en duizende hebben wij hem gevolgd en doen dat nog met onverminderde belangstelling en bewondering. Zijn koncerten in alle landen van West-Europa, in Zuid-Afrika, in Kongo, met de grote orkesten van onze tijd en de grote dirigenten. ‘His Masters Voice’ en ‘Decca’ lanceren opnamen op zijn naam: met onder meer een reeks vertolkingen van eigen meesters, De Vocht, de Bourguignon, Flor Alpaerts; met Huybrechts en Mozart, met Stravinsky en Locatelli.

Toen hij in april 1914 te Kortrijk het levenslicht zag kwam een voor Vlaanderen en voor de kunst groot mens op de wereld. Zo noemen wij hem graag, want hij is het in alle opzichten. En we hopen vurig dat hij het nog lange jaren blijven moge tot trots voor West-Vlaanderen en tot vreugde van ons allen.

berten de keyzer