West-Vlaanderen. Jaargang 6

Jan van der Hoeven

In Jan van der Hoeven zijn we een jong dichter rijker. Zijn debuutbundel Projectieschrijven die zopas van de pers kwam bij de Bladen voor de Poëzie te Lier getuigt van een talentvol en eerlijk kunstenaarschap dat we met volle sympathie begroeten.

Niet alleen omwille van hun volstrekt authentieke klank zijn deze verzen een nadere beschouwing overwaard. Ze zijn eveneens merkwaardig als tijdsverschijnsel. Tegenover



een jongere die thans met traditionele poëzie debuteert, d.w.z. met mededelings-poëzie in welke vorm dan ook waarin woord, ritme en beeld een openstaande communicatieve functie hebben, is men onmiddellijk gewapend. Het arsenaal van een reeds beproefde kritiek ligt vol. Tegenover een jongere die daarentegen het steeds min of meer cryptisch experimentele vers hanteert, tast men nog gemakkelijk in het onzekere. De poëzie in Projectieschrijven verenigt echter de gelukkigste kwaliteiten van beide. Daarover een woord meer.

Jan van der Hoeven werd artistiek grondig gevormd bij de grote traditionelers. Dit brengt het enorme voordeel mee dat hij hun poëtisch-expressieve mogelijkheden door en door kent en dus niet zoals de meeste andere jongeren komt aandraven met het - trouwens reeds bijna een halve eeuw oude - spottend dooddoenertje van de aftelrijmpjes en de syllabencijferaars. Hij erkent daarbij de existentiële echtheid van het werk van deze grote traditionelers en twijfelt waarschijnlijk terecht aan deze oprechtheid bij veel huidige experimentelen waarvan nog niemand bij benadering de wezenlijke grootheid kan bepalen. Maar hij begrijpt volkomen wat in de verstechniek van deze laatsten de poëzievernieuwende vondst is: de spanningsvolle metafoor en de verdichtende woord- en beeldassociaties. Anderzijds is hij van nature bedachtzaam en eerlijk: hij zweert liever bij Gerrit Achterberg dan bij de atonalen. Hij is geen pin-up dichter, zwaait niet met zijn foto, hij probeert alleen poëzie te schrijven die hij volkomen kan verantwoorden.

Zo bestaan van der Hoevens beste verzen uit een zelfstandige en originele synthese van beproefde en nieuwe expressieve schoonheid. Ik gebruik met opzet het woord ‘schoonheid’. Hij eist inderdaad van zijn poëzie dat ze schoon zou zijn in de zintuigelijke betekenis van het woord. Het louter experimentele gedicht is onmelodisch en ritmeloos, het is in hoge mate amorf en dit is wel het grootste gevaar waardoor het artistiek bestendig bedreigd wordt. Het vers van Jan van der Hoeven

[p. 261]

daarentegen beweegt op ritme en is klankvol. Maar toch ligt in deze elementen weer niet de expressieve kern ervan. Die kern ligt in het nieuwe: in de geheime alchemie van het woordenspel, in de in elkaar geankerde metaforen, in de evocatieve beeld-associaties. Door deze veelsoortige verbinding bekomt zijn vers een evenwicht van onmiddellijk tastbare schoonheid en zich pas geleidelijk onthullende expressiviteit, een zinrijke harmonie van vertrouwdheid en verrassing.

In het spoor der modernen is van der Hoeven er zich van bewust dat voor de kunst het gedicht belangrijker is dan de dichter. Maar ook hier staan de meeste verzen uit zijn eerste bundel nog op de tweesprong. De creatieve kern ervan is meestal de behoefte aan een zelfconfrontatie en een mededeling die hun wortels in een onmiddellijke en subjectieve zielservaring hebben. De bundel is opgebouwd in een drieluik vanuit het centraal motief van het liefdegeluk: de verrukkelijke ervaring, de pijn om de leugen en de ontgoocheling, de hoop op redding vanuit het creatieve woord, het dichterschap. Maar in bijna elk gedicht is de confessie dan weer zodanig opgenomen in het boeiend scheppingsspel der woorden en der beelden, dat de dichter er achter verdwijnt. Waar dit nog onvoldoende zo is rekenen wij op de volgende bundel die reeds in volle wording is en die dit jong kunstenaarschap op verheugende wijze zal bevestigen.

Een witte pagina waarin
gij gaat verschijnen
verandahelder in dit glazen vers,
waaruit ik wijn
zal drinken van uw daken
en de triangel horen
waar de witte driehoek
van uw huizen zingt.

Een hoge pagina vanuit uw
toren vol gaan schrijven met de wind
die door de woorden waait
als in de was
die kleuren schrijft
boven uw liggend gras.

Vauit de hoeken van dit blad
naar alle wind-
naar alle woordstreken uw
molen schrijven als een schroef
vooraan,
die u zal heffen naar de hoogte
van de witte pagina waar gij
nog slechts uit woorden kunt
bestaan.

P. D W.