West-Vlaanderen. Jaargang 6

[p. 78]

De oude Limburgse muziek

De oude Limburgse muziek evokeren, wil zeggen een glorieus verleden oproepen, maar een verleden dat nog een eind verder van ons verwijderd ligt dan de klassieke glorietijd der Vlaamse Polyfonisten. Toen de Fiamminghi begin 15^de eeuw aan alle Europese hoven en kathedralen de toon gingen aangeven in muzikale aangelegenheden, neigde de splendor der Limburgse muziek wel niet naar haar einde, maar had zij toch haar karakter van alleenstaande ster verloren.

Deze evokatie houdt echter ook in dat wij aan de uitzet de grenzen van het toenmalige Limburg met een breed gebaar moeten openwerpen om een levenwekkende Zuiderse wind binnen te laten. Gedrenkt in eigenheemse geuren van bloeiende kerselaren en rijpende hei, zal deze wind dan andere, meer Noordelijke horizonten najagen. Groter dan de bakermat van de muziek in Vlaanderen en in België te zijn geweest, was wellicht de betekenis van Limburg als schakel tussen de Latijnse en Germaanse wereld op het ogenblik toen het er op aankwam de muzikale verworvenheden van het Zuiden naar het Noorden over te planten. Deze rol speelt in eerste instantie de Limburgse minnezang.

*

In Haspengouw, geboortegrond van de Grote Keizer Karel - en van de H. Trudo, stichter van de Abdij aan de boorden van de Cicindria - heeft de muziek haar eerste vlucht genomen. Ja, het oudste muziekdokument der Nederlanden stamt van de hand van een 9^de eeuwse abt der aloude abdij, Colombanus, die (in helaas niet te ontcijferen neumen) een klaaglied aanhief op de dood van de Keizer. Binnen de muren der abdij dus, ontspringen, bij de dageraad, onze levende bronnen, vóór de oprichting der gemeenten, zegt Eugène Baie in deel VI van zijn Siècle des Gueux, als aanhef tot het hoofdstuk dat voor Limburg de betekenisvolle titel Le Chant des Sources draagt.

Het illustere huis is een haard van esthetische cultuur; men onderwijst er de damasceense of byzantijnse snijkunst, de verluchting op velijn, het schrift der unicaalletters, het weven van liturgische gewaden, alle disciplines der schone kunsten. Men gaat er prat op de Schola Cantorum: als alle grote abdijen en kathedralen heeft zij de hare... In 795 veralgemeende Karel de Grote het gebruik van de gregoriaans-romeinse ritus; hij had twee klerken naar Rome gezonden, Benedictus en Theodorus, om zich in de nieuwe zangleer te bekwamen en bij hun terugkeer stuurde hij de éne naar Metz, de andere behield hij in zijn Paleisschool te Aken.

Nu was de abdij die St. Trudo in 756 gesticht had in opdracht van Clodulphus, bisschop van Metz, van dit Bisdom afhankelijk tot in de 13^de eeuw. Zo Karel Metz met een van zijn zanggeleerden vereerde was dat omdat de stad reeds lang te voren een wijde roep als muziekstad genoot: zij was de haard van de gallicaanse kerkzang, en van daar uit is de zangcultuur in Haspengouw overgeplant. Toch moest St. Trudo wachten tot in de 12^de eeuw om zijn eigen officie te krijgen. Maar dit werd dan, onder de geoefende hand van abt Rodulphus (abt van 1108 tot 1138) een juweeltje van laat-gregoriaans, door hem zelf opgetekend in 'n prachtig handschrift, bewaard in de Universiteitsbibliotheek te Luik.

Rodulphus is ongetwijfeld de bijzonderste figuur der oude kerkelijke muziek in Limburg. Hij was geen geboren Haspengouwer, maar kwam uit het land van tussen-Samber-en-Maas, na de Luikse scholen te hebben doorlopen. Hij liet een omvangrijke literaire bagage na, waaronder de belangrijke Kroniek van de Abdij van St. Trudo, en vijf muzikale composities. Nog om een andere reden verdient hij onze belangstelling: hij was het die uit Metz de methode die Guido van Arezzo omstreeks 1025 had uitgevonden om muziek te noteren, in de Luikse provincies introduceerde. Volgens deze methode leerde hij de koralen in een rekord-tijd muziek op zicht lezen, hetgeen - zo bericht de kroniek - de oudere monniken die zich sedert onheuglijke tijden van de mondelinge overlevering hadden bediend, letterlijk met verstomming sloeg.

Rodulphus was nochtans niet de enige muzikanten-figuur uit de bloeitijd van de abdij (1000-1180) volgend op de terugtocht der Noormannen die haar hadden verwoest. Monnik Guntram († 1055) verrukte de paters in het klooster van Stavelot bij zijn aankomst aldaar met zijn prachtig-geschoolde stem. Te Cremona in Italië was het Wiric († 1180) die door zijn kundige leiding van de zang ieders bewondering afdwong.

De hoge vlucht van deze jaren werd later niet meer geëvenaard. Wel ontmoeten wij sporadisch nog een musicus te St. Truiden: Nikolaas Trudo, afkomstig van Gembloers, en één enkele abt wiens hart warm voor de muziek klopte: Georges Sarens (1532-58), die het orgel, door zijn voorganger, Willem van Brussel, als tuchtmaatregel uit het officie verbannen, in ere herstelde. Ten slotte is ons een motet bewaard gebleven van een 16^de eeuwse monnik, Johannes Vrancken, pastoor aan de van de abdij afhangende Ste. Catharina-kerk, dat diende om het Spel van de H. Trudo van Christiaen Fastraets (in de latijnse vertaling van Pieter Cruels van

[p. 79]

1565) op te luisteren. Het betreft hier een engelenkoor dat de hemelvaart van de Heilige begeleidt, zoals drie eeuwen later Gounod een engelenzang zal componeren om Marguerite in Faust naar het Paradijs te begeleiden!

*

Maar St. Truiden was niet het enige abdij-centrum in Zuid-Limburg. Meer naar het Oosten toe - en langs het Huis van Loon om eng met de Trudo-abdij verwant - bloeide een klooster van Heilige vrouwen te Munsterbilzen, waarvan het ontstaan teruggaat op de tijd van de Tongers-Maastrichtse Lambertus. Een 10^de eeuws handschrift uit deze abdij bevat een der oudste zg. liturgische drama's van ons land. Het is een Kerstspel dat eeuwenlang rond Kerstmis in de abdijkerk moet zijn opgevoerd door priesters en koorknapen, en dat een ruime uitstraling heeft gekend in het Maasland; getuige daarvan de Nativité liégeoise, een Kerstspel in het Waals (telkenjare opgevoerd in het Klooster der Witzusters te Hoei) dat klaarblijkelijk onder de invloed van het Munsterbilzense spel werd geschreven. Het moeilijk te ontcijferen neumenschrift dat de daarin gegezongen (gregoriaanse) partijen voorstelt, bemoeilijkt jammer genoeg een betrouwbare transcriptie ten zeerste.

Heel wat beter te ontcijferen daarentegen - want minstens een tweetal eeuwen jonger - is de muziek van het door Dr. Smits van Waesberghe bestudeerd en Maastrichts Paasspel betiteld liturgisch drama, dat reeds vóór 1300 jaarlijks in de Goede Week in de Maastrichtse O.L. Vrouwe Basiliek moet zijn opgevoerd. De Latijnse Paas- en Kerstspelen zijn rechtstreeks ontsproten aan de bijbeltekst, via de interpolaties (tropen) die de zangmeesters daarin aanbrachten om deze tekst dramatischer te gestalten, en vormen de kern van ons middeleeuws toneel - kern die dus zowel muzikaal als literair is. Dr. Endepols, die het Kerstspel van Munsterbilzen uitgaf, aarzelt niet dit spel - om wille van de muziek en de uitgebreide spel-aanwijzingen - tot een soort opera te betitelen. De O.L. Vrouwe Kerk was het centrum van een Luikse parochie te Maastricht en de conclusie van Dr. Smits van Waesberghe uit een minutieus onderzoek van het notenschrift is dat het niet in Maastricht zelf, dan in ieder geval in het Noordelijk gedeelte van het Luiks diocees moet zijn geschreven.

*

Wat wij totnogtoe bespraken betreft alleen muziek gecomponeerd op latijnse, liturgische teksten, t.t.z. een muziek die voor het huidig gebruik praktisch niet meer in aanmerking komt. Toch ging dit repertoire voor de moderne toehoorder niet helemaal verloren: de Schola Cantorum van het Minderbroedersklooster te St. Truiden - die o.l.v. Pater Albert van de Walle een nationale bekendheid geniet - maakte zich verdienstelijk met het uitvoeren van enkele gezangen zowel uit het Officie van St. Trudo als uit de Maastrichtse en Munsterbilzense

Bladzijde uit het Officie van de hl. Trudo, handschrift in de Universiteitsbibliotheek te Luik.

drama's, voor de Gewestelijke Omroep Limburg.

Alvorens dit latijns repertoire te verlaten, moeten wij nog een ander Z. Limburgse muziekcentrum in beschouwing nemen: Tongeren, de oudste stad van het Bisdom, de eerste Limburgse plaats waar de muziek in het kader van een kapittel-kerk werd beoefend. Wij bezitten de lijst, van de 12^de eeuw tot aan de Franse Revolutie, van de Tongerse kapittel-kannuniken die als Cantor aan de O.L. Vrouwe Basiliek fungeerden. De taak van de Cantor bestond er aanvankelijk in de zang te leiden en het gregoriaans aan te leren aan begaafde mede-kanunniken en leerlingen. Van de 13^de eeuw af krijgt de cantor een adjunct, succentor genoemd, die hem in de praktische uitoefening van zijn functie zal vervangen. Van de 14^de eeuw af omvatte de kapel van het Tongers kapittel zowel instrumentisten als zangers; zij bleef tot aan de Franse Revolutie gehandhaafd.

Welke muziek werd in Tongeren uitgevoerd? Ch. Thys die een korte studie aan de cantores wijdt, rept er geen woord over. Eerst en vooral uiteraard het gregoriaanse repertorium; rond 1200 zou in onze gewesten de discantus zijn ingevoerd. Van 1387 af stelde het kapittel verschillende personen te werk om zangboeken te copiëren. Een groot aantal daaronder werd van 1450 af, gecopiëerd door de reguliere Kannuniken van het klooster Ter Noot Gods. Deze gingen mettertijd verloren; in het begin der 18^de eeuw werden opnieuw een aantal boeken gecopiëerd waaruit blijkt dat in die tijd vooral de Italiaanse componisten der 17^de en 18^de eeuw te Tongeren in trek waren.

*

Intussen hebben wij aan de copiëerkunst der Tongerse kanunniken een verzameling Vlaamse volksliederen te danken, die een paar jaar geleden door de zorgen van de Kon. Vlaamse Academie in modern notenschrift toegankelijk werd gemaakt.

[p. 80]

Het was zuiver toeval dat Pater G. Remans, uit het Hasselts Minderbroederklooster, de hand deed leggen op een der oudste handschriften uit het Tongers Klooster; volgens deskundig onderzoek dagtekent het uit de laatste jaren der 15^de eeuw en het houdt, voor wat het muzikaal gedeelte betreft, naast een aantal (nog niet gepubliceerde) latijnse gezangen, de tien Middelnederlandse liederen in, die de Nederlandse Pater Brunning o.f.m. tegelijk in fac-simile en in modern notenschrift uitgaf.

Niet alleen het feit dat vijf van deze tien liederen op totnogtoe onbekende (en dus Limburgse?) melodieën werden getoonzet is hier belangrijk. Ook de vaststelling dat het merendeel staat opgetekend in een zuiver type van het notenschrift dat aan het einde der Middeleeuwen algemeen in onze gewesten verspreid was (ook het schrift van het Maastrichts Paasspel was van dit type). Het leunt aan bij het Duitse hoefnagelschrift, maar omwille van lokale eigenaardigheden, stelde Prof. Smits van Waesberghe er voor de benaming Maas-en-Rijn-schrift voor. P. Brunning ziet dit schrift evenwel in ruimer verband en proposeert de naam Boergondisch.

Ten slotte is het ontdekken van deze liederenbundel ten minste een aanduiding voor de rol die ook het Tongers Windesheimer Klooster in de muziek gespeeld heeft. De Leuvense musicoloog Prof. Lenaerts was het die van de beduidende invloed gewaagde die deze Kloosters in de steden op de muziek uitoefenden, door het nauwe kontakt dat zij (als copieër-instellingen) onderhielden met vooraanstaande componisten van hun tijd.

*

Overigens ware het niet van belang ontbloot de geschiedenis van het Limburgse volkslied verder te vervolgen. Wie ooit een Limburgs koor hoorde zingen, zal voorzeker getroffen geweest zijn - en dat ondanks het vaak onafgewerkte van de uitvoering - door het zuivere timbre der stemmen. Het Limburgse volk is een zingend volk! Het is weer een Zuid-Limburger, de bekende folklorist Lambrecht Lambrechts (1865-1932) te danken dat vele tientallen Limburgse liederen voor volledig verlies gered werden: in de eerste jaren van deze eeuw, vooraleer ze volledig uit de volksmond verdwenen tekende hij er een groot aantal van op, die grotendeels thans in gepubliceerde collecties voorliggen.

De geschiedenis van het Limburgse verenigingslied is nog onvoldoende gekend. Elke gilde had destijds haar lied. De onderscheidelijke Rederijkerskamers hielden sterk aan het hunne, maar niet minder deed bijv. de Hasseltse Jonckmanskamer, die met haar lied op de lippen ten strijde trok tegen de troepen van de Prins-Bisschoppen, in 1682. De Tongerse archivaris H. Baillien schreef de summiere geschiedenis van het Tongerse Rederijkersliedje. Met het Hasseltse Rederijkersliedje - het bekende Meilied, dat Marnix Gijsen omwille van zijn letterkundige waarde, niet aarzelde op te nemen in zijn Breviarium der Vlaamse Lyriek - ging dit niet zo gemakkelijk. De meningen over de toondichter er van lopen wijd uiteen: de enen zien er een fragment uit een (verloren geraakt) oratorio van Händel in, anderen schrijven het toe aan een vrome zuster uit een Hasselts klooster! 'n Feit is echter dat het onafgebroken drie eeuwen lang - en steeds nog - op de vooravond van 1 mei op de Hasseltse Markt wordt uitgevoerd, bij het dansend fakkelllicht van de Hasseltse volksorkesten.

*

Om het ontluiken van de wereldse muziek in Limburg bij te wonen, moeten wij nog eenmaal terug naar de St. Truidense abdij, waar trouvères gastvrij worden ontvangen, geïnitiëerd en zelfs, zoals in het geval van Renault de Saint-Trond, een bescheiden investituur ontvangen. Van Veldeke, Vader der dietsce dichtren algaeder, werd er gevormd. Met evenveel recht zou men hem de vader der wereldse muziek (op teksten in de volkstaal) in Limburg - en in België - kunnen noemen.

De minnelyriek - en de minnezang - kwam van de zongebrande boorden der Middellandse Zee, waar zij door de troubadours beoefend werden, naar het Noorden overgewaaid, waar ze een gretig afzetgebied vonden bij de trouvères, hun Noord-Franse collega's, die ze op hun beurt naar de Germaanse gewesten exporteerden, waar ze dan de minnezangers bedreven. In die laatste ontwikkelingsfase, van latijns naar germaans, hebben onze gewesten een doorslaggevende rol gespeeld. Troubadours en trouvères waren in eerste instantie scheppende kunstenaars. Hun liederen werden door menestrelen uitgevoerd die hen op hun zwerftochten van kasteel tot kasteel vergezelden. Evenals zij is de minnezanger edelman, hij is echter niet alleen dichter, maar tevens componist én uitvoerder van zijn eigen werken.

Uit adellijke Loonse stam gesproten, en na zijn opleiding te hebben ontvangen in de abdij van St. Truiden, wijkt Heer Heinric uit naar Tricht, dan over de Maas en over de Rijn. waar hij tijdgenoot is van de grote Duitse zangers Wolfram von Eschenbach en Gottfried van Straatsburg, op wie zijn kunst, rechtstreeks aan de Zuidelijke bronnen ontsproten, niet zonder invloed blijft. Met recht zou men hem mogen verwachten als een der favorieten van de beroemde zangerswedstrijd op de Wartburg boven Eisenach, die in 1206 tussen de vedetten van het ogenblik werd gehouden, maar zijn afwezigheid aldaar valt alleen te verklaren uit zijn overlijden dat korte tijd voordien moet hebben plaats gehad.

Schilders en beeldhouwers kunnen ook ‘muzikanten’ zijn. De Limburgse schilders Van Eyck waren het voorzeker, voor wie nauwkeurig hun Zingende en Spelende Engelen wil bekijken. Ziehier een musicerende herder, uit de groep ‘De Aanbidding der Herders’ van het retabel in de O.L. Vrouwe Basiliek te Tongeren (1500). van een onbekende beeldsnijder.

[p. 81]

[p. 82]

Genoteerde muziek werd ons van Meester Heinric niet overgeleverd. Maar ademt niet elk vers van zijn dertig Minneliederen reine melodie? Wie zal in het volgende vers het frisse ritme niet voelen trillen en de majeur-melodie niet horen zingen?

In den aberillen

sô die blumen springen,

sô loven die linden

ende grûnen die bûken,

sô hebben her willen

die vogele singen,

want si minne vinden

aldâr si si sûken,

an her genôt...

*

Wanneer deed de meerstemmige muziek haar intrede in Limburg? Thys, sprekende over de Basiliek-kapel van Tongeren, zet het jaartal 1200 vooruit. Een feit is nochtans dat van de 14^de eeuw af, de Limburgse polyfonisten voornamelijk gekend zijn omdat hun namen in vreemde landen opduiken, om wille van de werkkring die zij daar gevonden hadden - een lot dat zij delen met de Luikse en Vlaamse contrapuntisten uit de late Middeleeuwen en de Renaissance.

Overigens heeft er steeds een sterke wisselwerking bestaan tussen Limburg en het naburige Luik, waarvan het, als Land van Loon, tot aan het einde van het Ancien Régime zou afhankelijk blijven. Rodulphus van St. Truiden studeerde te Luik alvorens naar de Limburgse abdij te worden verplaatst. Het kapittel van Tongeren kent beurzen toe aan begaafde chorales om aan een der zeven beroemde kapittel-scholen van Luik een soliede muzikale opvoeding te ontvangen, en roept vaak 'n bekend Luiks musicus als cantor naar Tongeren.

Andere Limburgse musici, als Johannes Stockem, zullen in Luik een eerste muzikale opleiding ontvangen, alvorens in den vreemde fortuin te zoeken. Onder deze zijn velen waarvan alleen de naam bewaard gebleven is - o.m. als zangers van de Pauselijke kapel - maar toch ook enkelen wie wij heel wat verschuldigd zijn.

Noemen wij Lodewijk van Montenaken, geboren in het Zuid-Oostelijke punt der huidige provincie, die later kanunnik werd aan de St. Lambertus-kathedraal te Luik en van wie een officie van de Hl. Barbara gekend is, de thans zo populaire patrones der Limburgse mijnwerkers.

Noemen wij ook Denijs van Rijckel (uit Rijkel, een dorpje tussen Loon en St. Truiden), geb. in 1394, aan 21 jaar doctor aan de Universiteit van Keulen, bekend in Duitsland, Frankrijk en Italië om zijn ascetische werken. Hij bezat de gave der profetie en voorspelde o.m. de verwoesting van Luik door Karel de Stoute. Het eerste boek dat bij de eerste Belgische drukker, Diederik Martens, van de pers kwam, is van zijn hand (1473). Hij was muziektheoreticus.

Vergeten wij niet Lodewijk Heiligen, geb. 1304 te Beringen, en dus de eerste Kempenaar uit de geschiedenis der Limburgse muziek, die werkzaam was aan het Hof der Pausen te Avignon. Daar leerde hij de grote Italiaanse dichter Petrarca kennen, wiens boezemvriend hij werd. Zo wij niets over zijn composities of muzikale werking afweten, blijft ons niettemin de vleiende brief van Paus Johannes XXII, waarin deze hem zijn geliefde zoon, magister in musica noemt. Hij stierf te Avignon in 1361.

Een andere Kempenaar, maar dan uit de volgende eeuw, is Jean Copis van Lummen, zanger in de pauselijke kapel, die reeds in 1476 (hij stierf in 1527 als bisschop van Terracine) de eretitel familiaris papae draagt.

Aan deze selectie willen wij nog de naam van Johannes Stockem toevoegen (geb. 1448), niet alleen omdat wij hier voor de eerste Maaslandse musicus staan, maar vooral omdat hij een der enige figuren is, van wie een aantal composities zijn overgeleverd. Waarschijnlijk stammende uit het Maaslandse dorp Stokkem, kreeg hij zijn opleiding te Luik. Van daar trok hij naar Hongarije waar hij dienst nam in de koninklijke kapel. Later vinden wij hem geciteerd als zanger van de pauselijke kapel. Petrucci, de grote Italiaanse muziekdrukker van de Renaissance publiceerde verscheidene van zijn chansons in zijn verzameling van 1501. Andere bevinden zich in een handschrift van de Lyceumbibliotheek van Bologna.

*

Een apart geval vormt de musicus Herman vander Rijst, een Diestenaar die na elders zijn sporen te hebben verdiend, zijn kunst ten dienste kwam stellen van zijn volk, niet in het kader van een beroepskapel zoals totnogtoe het geval was, maar van de amateursmuziek.

Den eersten die de liefde ende oeffeninge van 't musieck te Hasselt gebraght heeft, is geweest Herman vander Rijst, bortigh van Diest en borger van Hasselt, schrijft de Hasseltse chronist Mantelius, als hem hebbende daer ten hauwelijck gegeven, den welcken in zijn Jonckheijt chorael geweest was in 't hof van Baieren, onder den vermaerden capelmeester Orlando en eenighen tijdt sijn plaets bedient. Maer also den eersten iever ende liefde tot d'edel const verflaut was, heeft die omtrent desen tijdt (Mantelius bedoelt hier het jaar 1615) verweckt Heer Robert Prijs, priester, en na hem Wauter Wijnrox, twaalfman. Also datter vande liefhebbers een formeelgilde of camer is opgericht en is de const soo vermeerdert en vergroot, datse den Godtsdienst met haer musieck en allerhanden instrumenten vercieren.

Herman vander Rijst is de muzikale glorie van de tegenwoordige hoofdstad van Limburg. Zijn eerste muziekopleiding kreeg hij in zijn vaderstad Diest, aan de zangschool van St. Sulpitius, maar al vroeg trok hij naar München, waar hij dienst nam in de hertogelijke kapel: want de Orlando uit Mantelius is niemand anders dan de grote Henegouwse musicus Roland de Lassus,

[p. 83]

die de leiding over deze kapel had waarvan Herman vander Rijst een tijdlang het onderkapelmeesterschap waarnam. Geboren Dienstenaar had hem in München voorzeker de studie van nog een andere Beierse specialiteit aangetrokken, want als hij zich in 1581, op aandringen van zijn vrouw in Hasselt komt vestigen, zal het als bierbrouwer zijn dat hij eerst en vooral zijn nieuwe medeburgers zal dienen.

Het Collegium Musicum Sanctae Caeciliae van Hasselt was een der eerste in het Avondland: vergeten wij niet dat de bloeitijd deze Collegium's pas in de volgende eeuw valt. Het bleef voortbestaan tot aan de Franse Revolutie, met perioden van meer of mindere ijver, zoals de nota van Mantelius laat doorschemeren.

De laatste woorden van deze nota, met de verwijzing naar allerhanden instrumenten, zijn evenwel nog van belang voor de geschiedenis der oude Limburgse muziek. In zijn hoofdwerk, het Latijnse Hasseletum, is de Hasseltse muziekschrijver expliciet: daar somt hij een aantal van deze instrumenten op. Meer dan deze getuigenis hebben wij er echter niet van, daar ook geen enkele partituur uit die tijd is teruggevonden.

*

Zo we omtrent de vroegste instrumentale muziek in Limburg in het duister tasten, bestaat er evenwel een lichtende uitzondering: de Limburgse orgels. Tientallen Limburgse steden en dorpen bezitten een orgel dat ten minste gedeeltelijk muziekhistorische waarde bezit.

Maar ook dit lichtpunt in de geschiedenis heeft zijn schaduwzijde: herhaalde malen heeft de Nederlandse orgelkundige Dr. Vente op de deskundige restauratie van deze orgels aangedrongen. Deze Utrechtse historicus maakte een speciale studie van de orgels in het Rijn- en Maasland en onderzocht practisch alle waardevolle kerkinstrumenten in de provincie. Mede door een gebrekkige reglementering van de Monumentencommissie (die een orgel klasseert met volgens

Paul Hermans: Winter te Godsheide.
(Verz. Gouverneur L. Roppe).

de waarde van het instrument als dusdanig, maar naar de oudheidkundige waarde van het kaswerk), staan vele van deze onvervangbare instrumenten bloot aan het gesjacher van handige kooplui die van de onwetendheid van het Kerkbestuur gebruik maken om oude pijpen te vervangen door serie-gereproduceerde nieuwe...

De vroegste getuigenissen wijzen op de aanwezigheid van een orgel in de Tongerse kapittelkerk vóór 1383. Op het gebied der orgelcultuur heeft deze stad dus een weldra 600-jarige traditie te verdedigen. Het huidig orgel werd gebouwd uit het bestaande 17^de eeuwse, door een Nederlandse firma, die een bijhuis heeft in de Ambiorixstad. Sinds een jaar bezit ook St. Truiden een prachtig gerestaureerd orgel in de abdijkerk (het instrument is 125 jaar oud). De beste manier om de aandacht op de Limburgse orgels te vestigen ware wellicht het inrichten van wekelijkse orgelstonden 's zondags namiddags in het toeristenseizoen, naar het voorbeeld van talrijke kathedralen in Duitsland en Zwitserland. Te meer daar Tongeren en St. Truiden de twee enige Limburgse steden zijn die op een nationale en internationale toeristenbelangstelling kunnen bogen.

*

Wij hebben de ontwikkeling van de Limburgse muziek gevolgd tot in de 17^de eeuw. In Tongeren bleef de kapel van O.L. Vrouw actief tot aan de ineenstorting van het Oude Régime; in 1750 verkreeg de stad overigens van de Luikse Prinsbisschop de toelating om een amateursmuziekvereniging op te richten onder het patroonschap van de Heilige Cecilia, naar het model van het Hasseltse Collegium. Beide verenigingen zijn overigens (zij het onder verschillende benamingen) heropgericht na 1800 en zetten nog steeds hun muzikale bedrijvigheid verder.

De geschiedenis der Limburgse muziek moet nog geschreven worden. Een aanzienlijk arbeidsveld ligt hier nog braak voor de muziekwetenschap, zo voor de historicus als voor de instrumentkundige. Wat totnogtoe bestudeerd werd, geschiedde hoofzakelijk uit het enige gezichtspunt van de regionalistische geschiedkundige vorsing. Met de interpretatie van de hieruit verworven resultaten moet dringend een begin gemaakt worden.

lic. camille swinnen