Vlaerdings redenrijck-bergh
(1617)–Anoniem Vlaerdings redenrijck-bergh–
Auteursrechtvrij
[Folio Zz2r]
| |
1 Handelinge, 1 uytkomste.
Haet en nijt.
WEet ghy wel wat ick ben dat ghy my dus beziet?
My selven een gequel, end' alle Mans verdriet.
Ick ga, ick sta, ick loop, ick heb al mijn behagen,
Als ick een ander hoor in sijn benautheyt klagen.
In twedracht schep ick vreucht, in ondeucht hebbe lust,
Nochtans so ben ick meest hier door seer ongerust.
Ick knaegh mijn eygen hert, verstoor mijn eygen zinnen,
Als van mijn Naesten ick geen voordeel kan gewinnen.
Vraecht ghy nu wie ick ben, mijn naem is Haet en nijt,
En mynen boelen is te rechte Twist en strijt,
Die ick alhier verwacht, op dat hy my mach styven
in't voorgenomen werck, en stercke mijn bedryven;
Daer komt hy, ziet doch eens, ist niet een lodderlijck Quant?
| |
1 Handeling, 2 Verschoninge.
Tvvist en strijt, Haet en nijt.
Twist en strijt
TW rechter tijt mijn Caer, ick hier ter plaets u vant,
Ick heb u vryelijck wat wonders te vertrecken.
Haet en nijt
Wat isser? wat schuylter? is al het Lant vol gecken?
Willet my ontdecken, wat isser doch gedaen?
Twist en strijt
Ghy hebbet geraden, daer is al vry wat aen,
Ghy moet nu me ter baen om u gemoets verheugen,
En dat d'een d'ander nu mach helpen na vermeugen.
'tGekijf, 'tgetwist, 'tgeraes is schier by alle Man,
Men spreeckt twedrachtelick, ick wete niet waer van,
Niet alleen op de strate, maer zelfs oock inde Kercken
kanmen d'oneenigheyt licht speuren ende mercken.
De Liefde heeft geen rust, wort allesins verjaecht.
Haet en nijt
Dat is den rechten aert, dit spel my wel behaecht,
Hier na was al mijn wensch, hier na stont mijn verlangen:
Maer nu, hoe maecken wy't? wat sullen wy aenvangen,
Dat dit ontsteken vier gevoedet worden mach?
Twist en strijt
| |
[Folio Zz2v]
| |
Die Liefde die te met noch komet voor den dach,
Vervolgen, waer wy die te lande mogen vinden.
Haet en nijt.
Wat salmen met haer doen?
Twist en strijt.
Vast setten, ende binden,
So isset gantsch gedaen, so gaen ons zaken wel.
Haet en nijt
Voorwaer ghy zijt mijn vrient, dit is het rechte spel,
Daer wil ick vlytelijck seer geerne my me moeyen.
Twist en strijt
Dewijl het u behaecht, so moeten wy ons spoeyen.
| |
1 Handelinge, 3 Verschoninge.
Liefde.
O Swaer verdriet! ô druck! ô jammer groot!
Alzulcken stoot // kan ick geensins verdragen:
Geperst, gequelt, gebrocht ben ick in noot,
Ja totter doot // gequetst, gewont, geslagen!
Elendich Mensch! sult ghy tot genen dagen
bekennen dat ghy Godt doet overlast,
Met my van u so deerlick wech te jagen,
So dat tot dy sich alle boosheyt rascht?
Denckt doch op't leste, ô ghy onwaerde gast,
Op't nieu gebodt van Godes Soon gegeven,
Dat elck in liefd' op synen Naesten past,
Gelijck hy't zelf gedaen heeft in sijn leven.
Hier van heeft u Ioannes wel geschreven,
Doch met kleyn baet is u dit voor-geprint.
Och vvaer de Mensch doch eens tot my gesint!
De Mensch alhier in zware doling zweeft;
In't Landt men leeft // met kyven ende twisten,
Om 'tgene Godt den Menschen niet en geeft,
En voor sich heeft // in sijn verholen kisten,
Het welck selfs ons Voor-Ouders niet en wisten:
Maer leyder! 'tis allenelick 'tbesteck
des Satans boos, ja van sijn snootste listen,
Want selfs 'tgeloof hem dient tot teer en peck,
Om die kloeckzinnig zijn te grypen by den neck.
Hertneckich volck, den Cafions gezinde,
u zinnen breeckt, laet zuyv'ren u gebreck,
| |
[Folio Zz3r]
| |
Int duyster doch tast meer niet als de blinde:
Maer liever op dat Godt u vaerdich vinde,
Novolget hem die synen Vader mint.
Och vvaer de Mensch doch eens tot my gesint!
Och! oft de Mensch genegen waer tot Godt,
En sijn gebodt // altijt socht na te trachten,
So waer de Heer geacht als 'thoogste lodt,
En achter 'tschot // en soud' ick niet vernachten:
Maer leyder! nu zijn al des Mensch gedachten
op eygen liefd', en hy zoeckt doch oock niet
Als eygen baet, die hem met vlijt doet jachten
om 'tgrote goet te rapen hoe't geschiet,
Dies hy doorgaens van d'arme wijckt en vliet,
Die hem door noot gedwongen komen klagen,
Gelijck (Elaes!) men 'tzelve dagelicx ziet:
Hoe sou mijn hert dit sonder weenen dragen?
'tGaet my te naer, mijn wangen moet ick vagen,
Want hy hier door de helsche vieren wint.
Och vvaer de Mensch doch eens tot my gesint!
| |
Prince. Eeuwige Prins Iehova hoogste Heer,
Mijn herte teer // in angst is en vol rouwen,
Om dat ick nu verstoten ben zo seer,
Hoe langs hoe meer // mijn leden slap verflouwen.
Helpt my doch eens uyt sulcken zwaer benouwen;
Verlicht de Mensch door uwes Geestes kracht,
Op dat hy leer nijt, strijt, en boosheyt schouwen,
En niet en val in Satans sture macht,
Die hem omrant als een Leeu dach en nacht,
Om voor sijn aes den zelven te verslinden.
O Vader goet, geeft dat hy niet en tracht,
Dan om sijn hert in need'righeyt t'ontbinden,
So mach ick hem tot my genegen vinden,
En zeggen vry, ô Lucifer 'sDuyvels kint.
Och vvaer de Mensch doch eens tot my gesint!
| |
1 Handelinge, 4 Verschoninge.
Haet en nijt
VVAer blijfdy Broerken
dat ghy niet voort en trapt?
| |
[Folio Zz3v]
| |
Daer had ick dat Hoerken.
Waer blijfdy Broerken?
Sy was aen't snoerken,
Noch is sy't ontsnapt.
Waer blijfdy Broerken,
Dat ghy niet voort en trapt.
| |
1 Handelinge, 5 Verschoningh.
Tvvist en strijt.
VVAT staet ghy en snapt? wat isser te tieren?
'tSchijnt men op u sal passen en vieren,
Al oft ghy waert van Konincklijcke stam.
Haet en nijt
Niet hoger Maet, maeckt my niet wyders gram,
Ick heb alrede verdriets genoch in't herte.
Twist en strijt
Waer van doch? segt, waer inne leyt u smerte?
Ist nu weer al na uwen zinne niet?
Haet en nijt
Ghy zijt alleen d'oorzaeck van dit verdriet,
Ghy deugeniet en tragaerts als ghy zijt.
Twist en strijt
Ghy syget al behalven 'tpreutken quijt,
So ick bemerck, wat sal dees Teeve schelen?
Haet en nijt
Teve zeght ghy, dat sult ghy noch bequelen.
Hout dat en dat, dat u de Nicker hael.
Twist en strijt
Ick bens te vreen so ick't u niet en betael,
En niet en tref voor't backhuys vol gesnaters.
Ja, voelt ghy dat? sy tast vast na de gaters.
Wijckt ghy noch niet ghy sulter beter aen?
Haet en nijt
Hout op, hout op, niet meer doch, laet my gaen.
| |
Tusschen-sprake.1.
MEN mach wel zeggen, Nijt en Strijt
die heerschen door de Werelt wijt,
'tIs al met 'tis, 'ten is, te doen;
Elck een wil wesen even koen:
| |
[Folio Zz4r]
| |
Gebreket yemant aen't verstant,
So steunt hy op sijn stercke hant,
D'een wil voor d'ander niet opstaen.
2.
Men wil niet te gemoete gaen,
Gelijck een Christen toebehoort.
D'een om een nut den anderen stoort,
Al waert dat hy sich verwonnen vant,
Hy zwicht niet, hy en heeft geen schant.
De Liefd' wort over al verjaecht.
1.
D'armgeestige wordt niet beklaecht.
Elck een de wijste wesen wil:
Dus leeftmen hier in groot geschil,
Selfs de geleerd' in groot onvre,
Als hoofdelose leven me,
'tVerstant gebruycken onbeschromt,
Alwaer het niet te passe komt.
Och! leyder Godt, ten gaet niet wel!
2.
So wie doorzien wil Hemel en Hel,
Daer by begrypen Godt den Heer,
En daer beneven noch veel meer,
Ja weten sijn verholentheyt,
Die hy de Menschen heeft ontseyt,
Die maeck hem met een zeve ree,
Om putten 'twater uyt de Zee,
Of dat hy kome al op de strant
en tel der duynen kleyne zant,
Het is voorwaer onmogelijck.
1.
Alzo die Godes krachtich rijck
te kennen seyt, voorwaer hy mist,
Wy kennen daer alleen in Christ.
Men twist oock mede om 'tgrote goet,
Dat Mennich Mensche dolen doet;
Ja mennich vraegt niet hoe hy't wint,
Al waer't t'verderf van synen vrint.
Daer helpt geen zuchten inden noot.
2.
Nochtans so vintmen na de doot
van sulcke goet met allen niet,
Doch wel daer mede het geschiet,
Gelijck een die in dromen is,
Meynt in sijn zinnen, 'tzy gewis,
End' als hy wacker wordt daer naer,
| |
[Folio Zz4v]
| |
So ist al niet, ten is niet waer.
| |
2. Verschoninge, 1. uytkomst.
Haet en nijt.
HOewel ick mennich slach heb kregen van mijn boelen,
Die ick alsnoch op't hooft en d'ermen wel mach voelen,
Verlangt mijn herte doch om weer by hem te zijn,
Want zonder hem leef ick in quelling ende pijn.
Daer komt hy; wel doe dus? hout seg ick, wilt ghy voort?
| |
2. Handelinge, 2. Verschoninge.
Tvvist en strijt, Haet en nijt.
VVIE roept daer? zijt ghy't Caer? wel, zijt ghy noch gestoort?
Machmen op goet geloof wel weder by u komen?
Haet en nijt
Ja vry komt nader vrient, ghy hoeft u niet te schromen,
Want de buy over is, dat stryden heeft een gat:
Maer weet ghy nu oock wel wat inden krop my zat?
So ick't u seyde, Maet, het soud' u zelven spyten,
En duldelijck sult ghy verdragen het verwyten,
Om u traegheyt geschiet, dewijl ghy quaemt te laet.
T'is deirelick verzien; de Liefde stont op straet
als ick quam uyt den huys, en zijnde vast in't kallen,
Quam ick van achter haer schielijck op't lijf gevallen:
Mijn herte was verblijt, ick meynd' ick hadse vast,
Maer sy ontsnapte my: daer was ick weer in last,
Dies ick om hulpe riep, ghy bleeft te lange binnen.
Dit krenckte mijn gemoet, verstorende mijn zinnen,
Wat dunckt u? zegget vry, had ick geen reden Maet?
Twist en strijt
Voorwaer ick hebbe schult, mijn Caer, doch 'tis te laet,
Al watter is geschiet dat kanmen niet voorkomen:
Dan nu so dient het zelf wel weder voorgenomen;
Geen boom en valt doch niet stracx met den eersten slach.
Ick twijffel geensins niet, komt sy weer voor den dach,
Wy sullen haer met macht omringen en bestryden,
Alzo dat sy vermant sal hebben veel te lyden,
Daer toe dees ketening vast draech ick aen mijn zyden.
| |
[Folio Aaa1r]
| |
Haet en nijt
Hier mede ghy my troost, mijn hert ghy nu verblijt:
Laet zien; S'is wel gewrocht, sy wettet wel door een.
Twist en strijt
S'is nochtans licht genoech, het maecksel is gemeen,
Tweedracht de stoffe gaf daer icks van heb gemaeckt.
Haet en nijt
Ick wilde wel dat sy daer ane waer geraeckt,
So waren wy haer quijt met al haer lamme voeren.
Twist en strijt
Ey Care zijt te vreen, wy zullense beloeren,
Swijgt, hoort, hier achter komt, daer sal hy komen veur,
Ick hore so my dunckt vast open gaen haer deur.
| |
2. Handelinge, 3. Verschoninge.
Liefde.
ICK die de Liefde ben seer vriendelick en goedich,
Vreedzamich van gemoet, van zinnen oock lanckmoedich,
Die niet lichtveerdich ben, maer eerelick my draech,
Die genen pracht en soeck, want nae geen wellust vraech,
Die niemant en bedriegh, die nimant en benyde,
Die niemant en verweck door twistinge ter stryde,
Die met verlangen hoop 'tgeen strecken mach tot nut,
Die alle dinck verdraech, die waerheyt onderstut,
Die om mijn eygen baet geen quaet en kan gedencken:
Maer lydende gedult den genen die mijn krencken,
Die mynen Naesten min, den Heer hoog boven al,
Nu langer in dit Lant geen plaets meer hebben sal:
Waer ick ga, waer ick sta, in wat plaets, in wat hoecken,
Die meeste twistigh zijn, dies sy my niet en soecken;
Waer sal ick lieve Godt in't eynd' belangen noch!
| |
2 Handelinge, 4 Verschoninge.
Haet en nijt, Tvvist en strijt, Liefde.
HER uyt, her uyt, wat staet ghy langer doch?
Twist en strijt
Her, her, dan nu geboeyt aen handen ende voeten,
Hier is de ketening die't lyden sal verzoeten,
| |
[Folio Aaa1v]
| |
Siet eens hoe herelick dat aen u Lichaem past.
Voortaen, woelgeestich Wijf, sult ghy zijn ons een gast,
In twedrachts doncker hol sult ghy voortane schuylen,
En klagen daer u leet in't diepste vande kuylen,
Alwaermen u geschrey noch huylen horen mach,
Voortaen so komt ghy doch geensins meer voor den dach,
Gaet aen, gaet aen, treet voorts, geen tijt wort u vergonnen.
Liefde
Ghy haest u eer ick eens te spreken heb begonnen:
Ick klage van gewelt, 'tis my een droeve maer,
Sy weten beter niet, ô Heer vergevet haer.
| |
2 Handelinge, 5 Verschoningh.
Haet en nijt.
DE Vinck is in't net,
'tIs nu wel gezongen:
Daer was op gelet.
De Vinck is int net,
Sy was bezet,
Nu eens op ghesprongen.
De Vinck is in't net,
'tIs nu wel gezongen.
| |
Tvvede Tusschensprake.1.
VVAT batet grote rijckdom doch?
Wat batet grote wijsheyt noch?
Den armen Mensch en sijn geslacht,
In eerzucht levend' en in pracht,
Dewijl dat haren hogen moet,
Die in hun herte wort gevoet,
In hare handen niet en staet.
2.
Waer toe dient doch so groten raet,
Om hier te zijn seer hoog in acht,
Waer na Meest alle mensche tracht?
Waer toe 'tbeloven, datmen sal
in't eynde heerschen over al,
En datmen wesen wil een Heer,
Oft wel een Prins in groter eer?
| |
[Folio Aaa2r]
| |
1.
Dewijl de slapheyt van een Man
sich selven niet bedwingen kan,
Wat batet datmen sich wil spoen
Om d'een oft d'ander ding te doen?
Voor 'tleven bergen 'tgrote goet,
Dewijl men't hier al laten moet,
En niemant krijgt't al na sijn wensch?
2.
Waeromme twistet dan de Mensch?
Waeromme doch is Haet en nijt,
En daer beneven Twist en strijt
so seer in't spel door't gantsche Landt,
Dewijl de doot ons staech berant?
1.
Int dalen lopet water wel.
Die pylen vliegen wel so snel,
Die wint doorgaens vliegt rasser door:
Des werelts vreucht doch gaet noch voor:
Haer loop is snelder door den dach,
Als een van dryen wesen mach.
Wat doet de Mensch sich selven aen?
Door strijt en nijt heeft hy bestaen
de Liefd' van hem te bannen ziet,
En nu so raeckt hy in't verdriet.
De Liefde zit geketent vast,
Nu is d'Eendracht in grote last.
| |
3 Handelinge, 1 uytkomste.
Mennich vroom Man.
WAT vreselick gezicht komt ons voor oogen voort?
Wat voor een groot gehuyl wordt hier te land' gehoort?
Ben ick niet op de strant van't Phlegetonsche vere?
Sien ick Alecton niet, Tisiphone en Megere,
Die met haer voeren aen so menich grousaem dier?
O Dochters vande nacht! segt doch, wat maeckt ghy hier?
Waeromme kruypt ghy nu uyt uwe diepe gaten?
Wat doet u 'tduyster hol der Hellen nu verlaten?
Hè! meynt ghy dat de Mensch hier niet genoech en lijt,
Al ist dat ghy hem niet met u kruys en kastijt?
Wy voelen, liever Godt, al veel te harde slagen
| |
[Folio Aaa2v]
| |
ons komen op den hals, onlydelicke plagen,
Eergierigheyt, hoogmoet, onheyl, en hovaerdy,
Verwoetheyt ende twist, wreetheyt en tyranny,
Verwoesting, en verderf des Landts wordt hier bevonden,
Dewijl de Liefde zit geketent en gebonden.
D'eendracht (elaes!) is nu in eenen krancken staet,
Alzo dat alles hier te rug te gronde gaet:
Haer pylen zijn zeer los, ja byna gantsch ontbonden:
De treffelickste me gequetst en meest geschonden:
Siet hier komt sy gegaen, aenmerckt doch haer gestalt.
| |
3. Handelinge, 2 uytkomste.
Eendracht.
VVAT groot gewelt, wat last (elaes!) my overvalt,
Ontnomen is my nu het steunsel van mijn leven:
Mijn Lichaem is verzwackt, al myne leden beven:
Ick heb niet so veel machts dat ick mijn pylen bind',
En daer beneven ziet dees twe die ick bevin'
byna gebroken heel, zijn vande beste mede,
Gerustheyt des gemoets, daer by der Kercken vrede:
Hoe soude d'eendracht doch in eenich Landt bestaen,
Daer sulcke pylen twe uyt haer gebonsel gaen,
En sonder my het Landt te niete moet geraken.
| |
3 Handelinge, 3 Verschoninge.
Haet, Eendracht, Mennich vroom Man.
VVEL lieve schone Bruyt, wat meucht ghy hier doch maken?
Ick meynde dat ghy kranck al heel te bedde laecht:
Doch 'tschijnt wel dat ghy noch zijt doch overwonnen,
Alhier en salmen u geen plaetse meer vergonnen,
Ons rijck dat komt nu aen, het Lant dat is gestelt
in onse handen, ziet het is in ons gewelt:
Gaet, seg ick, gaet gezwind', flucx, of ick maeck u voeten.
Eendracht
O leyder! lieve Godt, wilt mynen druck versoeten,
Mennich vroom Man
Wel dit gaet schielick toe, dit is een vreemt verstant,
| |
[Folio Aaa3r]
| |
Wat is dit voor een Wijf? wie heeftse byde hant?
Ick moet haer vragen wie dees macht haer heeft gegeven.
Segt Vrou, waerom hebt ghy d'Eendracht van ons verdreven?
Wat ist voor een die u dees macht gegeven heeft?
Haet
Dees macht, ô lieve vrient, in't Landt so menich leeft,
Die my in't wercken stijft, ja zelfs van uwe vrinden
seer dickwils over al by my haer laten vinden,
Kent ghy oock desen niet?
Mennich vroom Man
Neen.
Haet
'tIs Meest alle Man
die my heeft byde hant, en mede stercken kan,
Daeromme rust u hooft, en latet daer by blyven.
| |
3 Handelingh, 4 Verschoninge.
Mennich vroom Man.
O Wee! ô wee mijn Godt! wat is dit voor een dryven?
Is dan Meest alle Man so wijt van u verdwaelt,
Dat hy in stee van vree den Haet en nijt ophaelt?
Dat hy d'eendracht verjaecht, en twedracht helpet stercken,
En kan hy dan (elaes!) sijn eygen scha niet mercken?
So hy hier in volhard't, komt hy niet gants te schandt?
So hy hier in volhaerdt, ist niet 'tverderf van't Landt?
'tSchijnt sijn eergierigheyt en eygen duncken mede
innemen willen en bezitten d'Overheyts stede,
Is hy dan met den twist der Kercken mee besmet?
Wilt hy nu weten 'tgeen hem geensins niet en let?
Gerustheyt des gemoets, wil hy die me verdryven?
En so d'oneenigheyt ophelpen ende styven,
So ist met hem gedaen; so komen wy ten endt,
En d'heerschinge des Landts wordt heel end' al geschent:
So salm' in korter tijdt, so salm' in korte dagen
noch veel meer onheyls zien, noch veel meer horen klagen:
Want eendracht die nu kranck en heel onmachtich is,
Alhier te niet sal gaen, en sterven voor gewis.
Ons vyanden sal hy int landt selfs helpen voeren,
Die dach en nacht op zulcke twist en twedracht loeren;
'tWaer beter dat hy hulp de Liefd' uyt haer benouwen,
Die daer geketent zit, en heel is in't verkouwen,
Op dat sy wederom d'Eendracht te hulpe quaem,
Alzulcke dienst die waer de Landen aengenaem.
| |
[Folio Aaa3v]
| |
Aensiet de Liefde doch, ô ghy Gemeyne Man,
Die d'Eendracht over al ophelpt en styven kan,
En d'Eendracht is de macht van Landen ende Steden:
Eendracht in alles hout het Landt in voller vreden.
| |
Derde Tusschensprake.1.
DAT nu de Liefd' is overlast,
Datm' op haer niet veel en past,
Hier menich vrome goede Man
wel mercken en gevoelen kan,
Dit is voor hem een pijn en smert,
Dit een groot kruys is in sijn hert,
Hy ziet wel watter volgen wil.
2.
Daer nimmer twist kan wesen stil,
Tot dat de Liefd' gantsch is verjaecht,
Daer wordt 'tGemeyn te recht beklaecht,
Want Eendracht sonder haer niet staet,
Maer eyndelick te gronde gaet:
En Eendracht 'tnodigst is voor 'tLandt,
Want Twedracht maket al tot schant.
1.
Meest alle Man dit niet en merckt:
Maer door hem werdt den twist versterckt,
Hy weet noch gants niet vande leus;
Hy ziet niet wyder als sijn neus,
Ja blijft vast al in een gestalt,
Tot dat den slach hem overvalt,
En dan so ist te laet gehuylt.
2.
De vrome merckt wel watter schuylt,
En wat alrede hier is geschiet:
Want sonder Liefd' is Eendracht niet,
Door Haet en nijt, Twist ende strijt,
Twe pylen is sy byna quijt,
Den besten zijnde Kercken vree,
Gerustheyt des gemoets oock mee:
Elaes! t'is zwarelick gewont.
1.
Waerm' oyt in sulcken staet haer vont,
Daer is het Landt in groot gevaer,
Want groot elende volcht daer naer.
| |
[Folio Aaa4r]
| |
4 Handelinge, 1 uytkomste.
Meest alle Man.
O Wat een groot verdriet! ô wat een groot elende!
Waer ick gae, waer ick stae, waer ik my keer of wende,
Men hoort niet als gekerm, de Vyandt is in't Landt,
Hy gaet al rasend' voort, hy slaet, hy moort, hy brandt,
Hy rooft, hy plondert, schent de Maegden ende Vrouwen.
Och wat is menich hert daer buyten in benouwen!
Gelijck de Schapen die den Wolf voor oogen zien,
Sich spreyende van een, sijn wreede keele vlien,
So vluchtet hier en daer de Landtman met den synen,
Sy zijn in duysent last, sy zijn in duysent pynen.
De Herder zeer verbaest denckt op sijn Schapen niet,
Maer vrezende sijn doot om wech te komen ziet.
Die Edellieden hun begeven inde kuylen,
Verlatende hun huys, om zeeckerder te schuylen.
De vrese vande doot doet d'oude Lieden zwack,
Het steyle hooch gebercht opklimmen met gemack.
Die Moeders door de vrees' in't lopen, schynen vliegen,
Al dragend' op haer hooft die kinders inde wiegen.
O derelicke zaeck! ô vreeselick getier!
| |
4 Handeling, 2 Verschoninge.
Mennich vroom Man, Meest alle Man.
WEL doch Meest alle Man, vind' ick u ledich hier?
Ist noch geen tijt te zien? ist noch geen tijt te dencken,
Hoemen den Vyant nu sal wederstaen en krencken?
Hoemen de Liefde mocht weerhalen byde handt,
Dat sy der pylen bont van d'Eendracht weder bant:
Siet ghy nu wat het is die Twedracht op te voeden?
Wordt ghy nu niet gewaer de straf, de plaeg, de roeden?
Dit doet d'Inlandtsch' onvre, dit doet den Haet en nijt,
Dit eygen eerzucht doet, en borger Twist en strijt:
En zijt ghy nu oock niet van mijn gevoelen mede?
Meest alle Man
Och ja! het rout my dat ick oyt mijn tijt bestede
int onnut twisten, daer het niet van node was.
Ick kenn', ick hebbe schult, 'tquam nergens toe te pas:
Maer liever secht wat raet?
| |
[Folio Aaa4v]
| |
Mennich vroom Man
De Heer moet zijn gebeden
dat hy vergeven wil het geen wy oyt misdeden,
Dat hy ons inden noot als Vader wil bystaen:
Dan moet d'Ov'righeyt ons klacht oock zijn gedaen,
Siet waer die tot ons komt, met Wijsheyt aen d'een zyde,
Daer by gerechtigheyt, hier in ick my verblyde:
Kom laet ons naerder gaen, dat wy haer eere bien.
Meest alle Man
Ick bidde doet het woort.
Mennich vroom Man
Het sal alzo gheschien.
| |
4 Handelinge, 3 Verschoninge.
Mennich vroom Man, Overheyt. 1. 2.
MYN Heeren, soo't out vier van d'ongeveynsden ijver,
(Dat in u herten plach te wesen een voortdryver)
Noch niet is uytgeblust, so ghy noch draegt verborgen
voor d'Ingezet'ne 'sLants de Vaderlijcke zorgen,
So ghy noch 'tmanlick hert in uwen boesem draegt,
Laet ons dat mercken, nu met ons u leven waegt:
Want zonder Godes hulp, en uw's wijsheyts bestieren,
So ist met ons gedaen, so zijn wy arme dieren.
Dewyle dat de locht in stilt is over al,
So dat schier op een boom geen blat verroeren sal.
Dewyle dat de zee gestuymich is van baren,
Alzo dat sonder vrees veel Schepen daer door varen.
So lang de Winden zijn in AEolus geban,
Men geen recht oordeel van de Stuerman geven kan:
Doch als sich eenen storm verheft met groot onweder,
So dat de Schepen nu om hoog dan weer ter neder
gedreven worden schier int diepste van den gront,
Dan wordt des Stuermans deucht door syne daden kont.
Het is nu tijt, 'tis tijt, d'onweder is voor handen,
Het is nu meer als tijt te zorgen voor de Landen.
Thoont Heeren, als ghy placht, dat ghy d'eedt vanden Heer,
En 'tVaderlandt bemint verd' boven eygen eer.
Overigheyt. 1.
Mebroeders zijt te vreen, laet uwen moet niet dalen,
Al is de Vyant schoon sterck binnen onse palen,
Men sal daer in voorzien so veel men konnen sal,
En zijt ghy midd'ler tijt in onrust over al,
| |
[Folio Bbb1r]
| |
De Borger noch de Boer en isset niet allene,
Wy mede zijn in noot, het lyden is gemeene,
Wy zijn al in een Schip, te samen moeten wy
'tgewelt nu wederstaen, of liggen inde ly.
Ons droefheyt is gemeen, ons vreucht sal mede wesen
gemeen voor alle Man. Als onse Godt gepresen
van boven neer op ons sal zien genadichlijck,
Dan wert de vyant weer verdreven uyt het Rijck,
Het welck haest sal geschien, so wy ons schult bekennen,
De herten en 'tgemoet tot Godt de Here wennen,
Twist en nijt wederstaen, en helpen uyt het slot
de Liefde, die daer zit in twedrachts duyster kot,
Op dat sy kom' en help ons Eendracht weder styven,
So dat die t'aller tijt in rust by ons mach blyven.
Meebroeders grijpt dan moet, elck zuyvere sijn hert,
Dat onder u voortaen geen twist gevonden wert:
Gaet henen en verlost de zuyverste der Vrouwen;
Gaet henen en verlost de Liefd' uyt haer benouwen:
Hier toe de Wijsheyt u in alles helpen wil,
Gerechtigheyt oock mee sal sturen het geschil;
Gaet in des Heren naem, de Heer wil u geleyden.
| |
4 Handelinge, 4 Verschoninge.
Mennich vroom Man, Wijsheyt, Gherechtigheyt, Meest alle Man.
Mennich vroom Man
VVEL Broeders laet ons gaen, waer toe doch langer beyden?
Haet nijt, Twist ende strijt lang binnens lants te voeden,
Dat maeckt de Vyandt stout, dat doet hen nu dus woeden.
Meest alle Man
Kom, kom, niet lang vertoeft, dat is u lustich veur.
Mennich vroom Man
Maer holla, blijft wat staen, wy zijn hier voor de deur:
En waer is u geweer? waer me wilt ghys' aenranden?
Meest alle Man
'tIs waer, ick hebbe gants met allen niet in handen,
Ick wilse, so ick kan, verscheuren met mijn tanden.
Wijsheyt
Neen, holla, dit geweer neemt in u handen vast,
Met namen Lijdtsaemheyt, daer mede vry toe tast,
So ghy op Haet en nijt het voordeel wilt gewinnen:
Ghy mede Mennich Man, die vroom zijt, sult beginnen
| |
[Folio Bbb1v]
| |
met Ootmoet, daer, neemt die, nu treet vrymoedich aen.
Tsa, tsa, elck op sijn hoed', die deur wort op gedaen,
Verflout niet, slaet vry toe, den strijt is wel begonnen
Wijsheyt
Hout op, 'tis al genoch, sy zijn al overwonnen.
Nu is de Liefd' verlost, ontslagen vanden druck.
| |
4 Handeling, 5 Verschoninge.
ICK wensch u, Suster, weer te Land hier veel geluck.
Gerechtigheyt
Na u so hadden wy een overgroot verlangen.
Mennich vroom Man
Laet my u, waerde Vrou, in mynen arm ontfangen.
Meest alle Man.
Het herte my verheucht dat ick u weder ken.
Liefde
Van herten, Vrienden, ick oock seer verheuget ben,
Dewyl' ick van dit jock en banden ben ontslagen:
Dat d'een den and'ren nu voortane leer verdragen,
Op dat mijn vier niet meer by u werd' uytgebluscht,
So sult ghy door Gods hulp weer leven heel gerust,
En genen Vyandt sal u lange weder-streven.
Mennich vroom Man
Amen.
Meest alle Man
Het zy alzo.
Wijsheyt
Dat wil die Here geven.
| |
De vierde hertalinge.1.
D'Elende daer van is gheseyt,
Is nu gants door dit Landt verspreyt,
Het wordt nu over al geschent,
Men kermt, men schreyt nu sonder ent,
Men stoot, men slaet, men brant, men moort,
Noyt meerder drucx en is gehoort:
Alsnu voelt eerst Meest alle Man
wat Twist en Twedracht al doen kan:
Nu ist help Godt, help lieve Heer.
2.
Dewijl doch dat hy neemt den keer,
Navolgende sijn Ov'righeyt,
En Mennich vromer Mans beleyt,
| |
[Folio Bbb2r]
| |
Tot hem die't alles kan en mach,
En meer niet wil gelijck hy plach,
Bystaen den Twist noch Haet en nijt:
Maer daerentegen wil met vlijt
die helpen dryven uyt het Lant,
En nemen Liefd' weer byde hant,
So wil hem Godt genadich zijn,
1.
Op dat hy raeck uyt smert en pijn,
Geeft hy hem wijsheyt en verstant,
Dat hy Nijt, Twist en strijt vermant,
Gerechticheyt hem me bystaet,
So dat het hem te beter gaet.
O wel geluckich is de Mensch,
Die't noch so krygen kan na wensch,
Dat Godt hem weer genade geeft,
2.
Daer hy hem so verlopen heeft.
Ghy Menschen doch wie dat ghy zijt,
Aenmerckt die goetheyt Godts met vlijt
Doch wat ghy doet, oft hoe't geschiet,
Op sijn genade sondicht niet:
1.
Maer tracht nae 'tgoede altijt met lust
De reyne Liefd' omhelst en kust,
Staet na Gerechtigheyt altijt.
Vangt aen met Wijsheyt uwen strijt,
Die u tot Ootmoet wysen sal;
De Lijdsaemheyt dient over al.
| |
5 Handelinge, 1 uytkomste.
VVijsheyt, Overigheyt. 2.
IST waer, mijn waerde Vrou, dat ghy ons daer vertaelt?
Is dan die Liefde weer hier voor den dach gehaelt?
Wijsheyt
Mijn Heren 'tis also, elck een sijn beste dede,
En Meest oock alle Man selfs bezich was daer mede:
Men heeft Nijt ende Strijt vast onde voet gedruckt,
En is de Liefde so uyt hun gewelt geruckt;
Wy komen so van haer.
Overigheyt. 1.
'tIs een gewenschte tydinghe,
| |
[Folio Bbb2v]
| |
Dit hopen wy sal ons noch brengen meer verblydinge.
Daer komt sy, so my dunckt, zeer wel te pas gegaen.
Overigheyt. 2.
Laet ons haer g'lijcker hant met groet'nis spreken aen.
Gegroet zijt waerde Vrou, ghy zijt ons wel gekomen.
Overigheyt. 1.
Mijn Vrou, met vreucht wordt ghy hier weder aengenomen,
V wach-zijn ons gedijt tot smert', schade en schanden.
| |
5 Handelinge, 2 Verschoninge.
Liefde.
ICK was nu voor wat tijdts gebannen uyt dit landt,
Door Twist, Haet en nijt, die my geketent hielen,
En so Meest alle Man zeer lichtlick overvielen,
Waer over d'Eendracht is zeer derelick gewont,
En zonder twijfeling waer gants gegaen te gront,
Had my Gerechtigheyt en Wijsheyt niet by komen,
En myne boeyen van de handen af genomen,
Alzo dat ick alsnu ben wederom in't werck,
Op dat ick d'Eendracht help, en hare zwackheyt sterck:
Voor d'oude heb ick hier gemaeckt twe nieuwe pylen,
Daer mede, Heren ziet, so wil ick tot haer ijlen,
Het zijn de beste diem' in haer gebonsel vant,
Daer mede wil ick weer verstyven haren bant,
Dees mijn Gezusters laet met my na binnen treden.
Overigheyt
Gaet waerde Vrouwen, gaet te samen, gaet in vreden.
| |
5 Handelinge, 3 Verschoninge.
VVijsheyt, Gerechtigheyt, Liefde, Eendracht.
GEsusters hier zijn wy nu voor des Eendrachts huys.
Gerechtigheyt
De deur geopent wert; Heer ziet doch wat een kruys,
Hoe zit dees arme Maecht met haer bebloede wonden?
Hoe zijn dees pylen, ziet, gequetst en heel ontbonden!
Liefde
Godt hoedt u waerde Maecht, Godt help u uyt verstrangen.
Eendracht
| |
[Folio Bbb3r]
| |
O Liefde! zijt ghy daer? na u stont mijn verlangen,
al over langen tijt: nu is mijn hert verheucht,
Want ghy, ô waerde Vrou, alleen my helpen meucht.
Help, help, wacht niet langer niet, helpt my doch uyt d'elende.
Liefde
Tot uwer hulpen oock ick my tot uwaerts wende,
Met dees mijn Susters twe, langt ons u Pylen hier.
Wijsheyt.
Siet desen is gequetst, en dien gebroken schier.
Liefde
Verwerpt die uyt 'tgebont, dees twe daer voor sult steken,
Die nieu zijn ende sterck, die zullen niet haest breken,
Nu altesamen weer gebonden sijt en vast.
Wijsheyt
Siet hoe 'tgebousel nu wel in den and'ren past,
Nu krijgt sy weder verruw, nu sal sy haer verkloecken.
Gerechtigheyt
Wech met dit hulsel, wech met dees bebloeyde doecken,
Het kermen heeft een eynd', het treuren is gedaen.
Wijsheyt
Nu machmen vryelick weer op de strate gaen,
Wy moeten wederom ons hier te land' verthonen.
| |
5 Handelingh, 4 Verschoninge.
Overigheyt. 1. 2.
IST niet alhier omtrent dat d'Eendracht plach te wonen?
Overigheyt. 2.
Siet gunder waer sy komt in't vorige gestalt.
Overigheyt. 1.
De Heer zy lof, als nu sy beter my bevalt,
Verbetert is den staet, die vyandt sal vertsagen.
Overigheyt. 2.
Nu hebben wy voortaen gerustheyt in ons dagen,
Nu zijn wy buyten sorgh, want Eendracht maeckt ons macht.
Overigheyt. 1.
So wy eendrachtig zijn, ick genen vyant acht,
Dies moeten wy dees Maecht seer hertelijcken groeten.
Overigheyt. 2.
Sijt welgekomen, die den druck ons kan verzoeten:
De Here zegen u, behoed' u lang gesont.
Overigheyt. 1.
Gebenedijt zy Godt die ons u weder gont.
| |
[Folio Bbb3v]
| |
Wy bidden u dat ghy voortaen by ons wilt blyven.
Eendracht
Dit sal geschieden, so de Liefd' my helpet styven
met haer Gezusters, die daer vele komen me.
| |
5 Handelinge, 5. Verschoninge.
Meest alle Man
AL vreucht, vreucht, vreucht,
Al vree, vree, vree,
Wat groter geneucht!
Al vreucht, vreucht, vreucht.
Hoe ben ick verheucht!
Het gaet ons al me.
Al vreucht, vreucht, vreucht,
Al vree, vree, vree.
Waer vind' ick ter stee
yemanden van mijn wel-bekende gasten,
Dat ick my mach van't soet zwaer pack ontlasten,
Alleen kan ick die blyschap dragen niet.
Overigheyt. 1.
Wat isser? segt ons doch, wat isser dan gheschiet?
Hebt ghy so vele nieus dat goet is te verhalen?
Mennich vroom Man
De Vyant weder is wijt buyten onse palen
getrocken, oft hy waer geslagen inde vlucht,
Dewijl hy had gehoort ick weet niet wat gerucht
van Eendracht, heeft oock meest den roof hier laten blyven,
So datmen op het Landt ziet grote vreucht bedryven.
Mijn Heren daer is nu daer buyten geen gevaer.
Overigheyt. 2.
De Here zy gedanckt, dit is een blyde maer.
Dit Liefdes wercken zijn, dit zijn des Eendrachts vruchten.
Overigheyt. 1.
So lang die by ons is, wy niet en zullen duchten,
Dat Liefde d'Eendracht stut en styve met verstant,
tGemene nodichst is, en 'tvorderlickst voor 'tLant.
Och wat een grote vreucht ist sulcke staet t'aenschouwen?
Liefde
Daeromme brengt u zelfs door twist niet meer in rouwen:
Maer so bey d'ogen t'saem aenzien een zelvigh ding,
Elck een van u den vre sich zelfs in't herte bring.
Ghy Heren brengt doch niet in twisting en onvreden
| |
[Folio Bbb4r]
| |
(Door eenen lichten raet) u algemeyne Steden.
Ghy Rechters, Herders en Hoplieden in u staet,
Vervalscht de wetten niet, de Predick noch Krijgs-raet,
Op dat dit boos fenijn ov'ral niet kom' te vaten,
En zo bezwaer u volck, u Kind'ren, u Soldaten,
Siet toe dat u misbruyck meer and're niet ontstelt.
De Hoofden zijnde kranck, de Leden zijn gequelt,
Dit onderwijs en dient u geensins niet verholen,
De wijl 'tGemene volck van Godt u is bevolen.
Ghy Onderzaten goet, ghy Meest oock alle Man,
Geen beter voorbeelt u van d'Eendracht geven kan,
Dan 'twel gevoecht gestalt van al des Menschen leden,
Die t'allen tyden zijn vry van onenigheden.
D'een lidt heeft so haest niet het minste leet ontfaen,
Oft alle d'ander zijn daer mede zeer belaen.
Den Neuse wilt niet gaen, den Voet geen reuck ontfangen,
De handt niet spreken wil, noch 'thooft geen werck aenvangen:
Maer zonder enichsins den algemeynen haet
te storen, door't geschil, elck een gewillich gaet
naer d'ampt daer toe sy zijn geroepen vanden Heere,
'tSy 'tselve strecken mach ter eeren oft oneere.
Als 'tsnydende geweer schielijcken dreygen sal
de Borst, de Keel, het Hooft, oft eenich deel van al,
De hant sich stelt daer voor, ontfanget te dier stonden
voor hare mede-broers de slagen ende wonden:
Eendrachtelick also d'een d'ander help altijt,
V hert sal zijn gerust, en u gemoet verblijt.
| |
Vijfde Tusschensprake, ende Slot-reden.1.
SIet hoe fijn ende vriendlick istGa naar margenoot+
dat Broeders leven sonder twist,
En so eendrachtelick by een
te zamen wonen in't gemeen,
Als sy dan by haer zelven nietGa naar margenoot+
kloeckzinnig zijn met groot verdriet,
Maer met elckand'ren eens gezint,
'tWelck 'thoogh gevoelen overwint.
Ick bid u Broeders (Paulus seyt)Ga naar margenoot+
door Christi naem in ned'righeyt,
Dat ghy doch alle eensins blijft,
En genen Twedracht stut ofte stijft,
Maer wel verenigt uwen zin,
En u gevoelen niet te min:
Mijn blyschap word' alzo vervult,Ga naar margenoot+
| |
[Folio Bbb4v]
| |
D'wijl ghy tot Twedracht hebt geen schult.
2.
Siet Twedracht (als ghy hebt gehoort)
de Landen ende Steden stoort,
Al waer sy komen mach ontrent,
En laet sy gants niet ongeschent,
Want alle Rijck in sich verdeelt,
Wort tot verstoring opgeteelt:
Daer tegens d'Eendracht over al,
(So mennich Schryver tuygen sal)
De Landen ende Steden bout,
D'Inwoonders oock in vreden hout:
Daeromme schout altijt den Twist,
Siet toe dat ghy geen Liefde mist,
Maer Aensiet Liefd' die ons verweckt,
aensiet de Ionckheyt dies' hier treckt:
De Heer versterck en maeck u groot
in Enigheyt, tot inder doot.
Aensiet de Ionckheyt. S. Heyns. |