Vlaerdings redenrijck-bergh
(1617)–Anoniem Vlaerdings redenrijck-bergh–
Auteursrechtvrij
[Folio K2r]
| |
Eerste uytcomen.
Vaderlijcke sorch.
TErwijl ons levens eynd na by is.
Tydelijcke toesicht
Ons bysonder,
Wiens droge ouderdom geen ander tijt wacht, onder
Den snellen sonneloop, en nootdruftige lucht.
Vaderlijcke sorch.
Zijn wy met u ô Soon, en niet om u beducht,
Dat's niet om 'tgeen ghy bent, maer om 'tgheen ghy bedient.
Tydelijcke toesicht.
V in u self heeft Godt genoechsaem veel verlient;
Och of oock die Gemient van hem so was gezegent,
Wiens opgeleyde sorch u van sijn hant bejegent,
Neffens andere meer in dit u Vaderlandt.
Gebiedende Mensch.
Drie-eenich eewich Godt het rijpradich verstant,
Dat u Majesteyt plant in dees' getrouwe grysen,
Wil ick om u, om haer, en om mijn eer bewysen:
En vresen u die zijt van als een eenich Heer.
Achtbare ouderdom hoe schoon staet na de leer
Van d'alderwijste wijs, 'toordel den grysen haaren,
En d'Ouderen den raet te kennen? lange jaaren
Leeren u langs hoe meer. So veel u leven strijt,
So veel de zoete vrucht van u oeff'ning haer wijt.
Die wel leeft, en jonck sijt, wel wat gelucx omzweeft
Maer d'oude ongelijck meer, die wel heeft geleeft:
Want dat de jonge hoopt, heeft d'oude al vercregen.
Dat d'oude is geweest, is de jong' toe genegen
Te werden na sijn hert. Heerlijcker ist bezit
Van 'tgeen men eygen heeft, als daermen noch om spit.
Eer dan zy d'ouderdom verdienstich aen't gemeen.
Maer op dat ick u mach gelieven met u tween,
Daer toe ick hel met Ziel en Lijf, beminde Ouders,
Legt wat u wel gevalt op mijn willige schouders,
'Kgehoorsaem u als Kint, 'kdien als knecht, 'kvolch als minder.
Vaderlijcke sorch.
Alzoo't de schicking Godts (die als doet zonder hinder,
Dat daedlick hinder is, en geen hinder in schijn)
Gelieft heeft, dat hier op der aerde soude zijn
Een vreedsaem ommegang der menschen met malcander,
Tot onderlinge nut, so wel van d'een als d'ander.
Met seek're maet, zo int gebien als 'tgehoorzamen,
En ghy die plaets bekleet, neffens ander bequamen,
| |
[Folio K2v]
| |
In wien men meer gebiet als geboden verwacht:
So wil ick ernst'lijck, dat ghy u vernuft en macht
Hangt aen 'tgemene best, en dat dient voor u zelven.
Tyelijcke toesicht.
Dat het woort zy alst hert, 'ksach u liever bedelven
Onder de zwarte aerd, dan ghy tot scha en schant
Zout leeren van dit wijtberuchte Nederlandt.
Heeft Agrippina oyt uyt moederlijcke liefde
Neroni 'tRijck gejont, oock als haer wert verbrieft
Hy sou haer Moorder zijn: soo'n met geen minder ijver
Stry ick hier voor u ampt. Maer om mijn mening styver
T'uytdrucken, ist my niet genoech dat ghy gebiet,
Wanneert met yemants last oft ongelijck geschiet,
'kWenschten u liever niet, al so te zijn geboren.
Vaderlijcke sorch.
Geeft u zelf na ons wil dan 'tgemeen best te voren
Met raet, daet, gelt, goet, bloet, en matich heerschappy.
Tyelijcke toesicht.
Doet dat ghy schuldich bent.
Vaderlijcke sorch.
Hout het Schip uyt de ly,
Wiens nau luysterich roer u handen wert bevolen.
Tyelijcke toesicht.
'tEynd van u staet ercauwt, dat alle hoge Scholen
Kennen gheen aar te zijn, als dat de Onderzaten
Veyligheyt, heyl, en nut van haer Wethouders vaten,
Wien 'tburger leven voor gestelt wert gelucksalich.
Vaderlijcke sorch.
Op dat het door Rijckdom in sterckte zy anhalich,
In schatten stout, in glory trots: eerlijck in deucht.
Tyelijcke toesicht.
Siet ghy op u, ghy doolt, vraecht ghy waerom? men veucht
By niemant het gebiet, om sacht onder te duycken;
Niet die verkoren is, die verkiest macht gebruycken,
Behoudens dat hy wel, en eerlijck t'samen doet.
Vaderlijcke sorch.
In dese saeck alleen wijckt hy (meest vroom van moet)
Van een Tyran, die sich self zoeckt, niet d'Onderzaten.
Tyelijcke toesicht.
Comt als een Herder trou de schaar uw's volcx te baten,
Weest haer beschermer, maer wort haer verdrucker niet.
Vaderlijcke sorch.
'tGhemeen is buyten u. Onder t'ghemeen bespiet.
men u, en ijder een. Draecht ghy u als een Vader,
En Borger overhooft. Sijt een gemeen berader.
Segent u zelven niet met vuyle eygen baet.
| |
[Folio K3r]
| |
Ontset u niet int geen u, maer veel and're schaet.
Wel te recht is hy quaet, die met uytheems geluck
Van den Hemel verrijckt, blijft onder 'tkneusend' juck
Van ongetoomde wil, en ongh'oorlofde lust.
Tyelijcke toesicht.
Die door onkuysse min en geyle Liefd versust
Dapp're sorchvuldigheyt bemint oock vanden Goden.
Vaderlijcke sorch.
'tAldergrootste gebiet heeft immermeer omvloden
De aldergrootste sorch. O overwinster Romen!
Hoe dickwils heeft de slaep u Burgers ingenomen,
Onder eens scherpe wacht, en bewaert vast en veylich.
Hoe troeteld' u eertijts in rust sijn arbeyt heylich?
Hoe overvloeyde gy in weeld' door sijn vernuft?
Hoe luttel waert ghy voor de gantsche Werldt versuft,
Als hy voor als besorcht, u sorgeloos vermeerde.
Om te besluyten dan, so wy oyt yets begeerde
Aen u persoon, dat ons toecomt met alle recht,
Willen wy, en gebien, dat daer aen wert gehecht
u ijver, om 'tGemeen best in als te besorgen.
Tyelijcke toesicht.
Dat ghy int binnenst' van u hert, heden en morgen
Haer draecht, als ick eertijts u negen maenden droech.
Gebiedende Mensch.
Mijn Ouders troost u dies. Ick hoop met vlijt dees' ploech
Sonder yemants gewroegh, om Godt en u ten deel,
Ten deelen om mijn zelfs, en om't gemeen geheel
Te mennen, tot profijt van als ons Ingeseten.
Om Godt, by wien 'tgebiet den Mensch wert uytgemeten.
Om u, dat Sparta rieckt, so niet heel is verast,
Dat het den Bataviers oock out te worden past.
Om 'tgemeen dat daer voor Goden en geesten waecken.
Om mijn: datmen in mijn u nimmermeer sou laecken.
| |
Tvvede uytkomen.
Gebiedende Mensch.
REeden, die met bescheyt vernieut der Menschen krachten,
Berecht mijn, hoe'ck mijn Ampt genoechsaem sal betrachten;
Ick onderwerp mijn u, en u gezonde leer.
Reeden.
De wyze Plato, van die van Cyrenen seer
Ootmoedelijck versocht, om sijn geschreven wetten
Haer na te laten, om dat dies min sou verpletten
| |
[Folio K3v]
| |
Haer bloeyende gemeent, weygerde 'tselfd' stantvastich,
Seggende, 'twas voor hen so ondoenlick als lastich,
In so weligen staet de selfde t'onderhouwen.
Heeft hem dit tot onschult verstreckt, onschuldich trouwen
Ben ick, op u versoeck voorder behulp te doen.
Gebiedende Mensch.
Ick bid en prang u niet. Maer waer dwingt u de schoen,
Dat ghy zo spits en koen, mijn die u smeeckt, of slaet?
Reeden.
Noch d'hoge Hemel, noch de diepe Hel, omvaet
yets, dat so dertel zy, zo wreet, zo ongetemt,
Als d'onbeschade mensch, die noyt en is beklemt
Vant herde ongeval. Hoe soud' ick u dan raden?
Gebiedende Mensch.
Is u mijn welvaert leet? Kunt ghy u niet versaden
Mits ick wel werdt gespijst? so wert Reden onreen.
Reeden.
Ghy meent uyt misverstant ick tree u op u teen,
En ben jaloers van u hooch gedachste gebiet;
'kMin u nochtans om u self; wed'rom min ick u niet
Om d'angenomen staet; uyt vrees, ghy sijt t'eersuchtich.
En is daer yet wat aen, noch raet, noch lessen tuchtich
Versetten u gemoet, dus laet ons vrunden scheyen.
Gebiedende Mensch.
Verandert Vrouw u zin, ick wil my laten leyen,
En luysteren na 'tgeen u rype mont ontsnoert.
Reeden.
Of ick ben noyt, of ick ben met mijn wil geloert,
So ghy mijn voortaen hoont aen u beklijft het schennis.
Gebiedende Mensch.
Mijn woorden en mijn hert verdragen; stort u kennis
In mijn leersiecke Ziel. Waant niet dat ick het rijck,
Om dat ghy mijn tot nut van't selfd' raet geeft, bezwijck,
Die't best weet, haecht mijn meest. Mijn macht schiet niet te kort
Aen u welwetenheyt. Wort sy daer me begort,
'tIs een Parl aen haer Croon; 'tgeeft haer hoop van verhogen.
Reeden.
So haer een liny eerst recht, en vast moet vertogen,
Op dat het recht en vast zy datmen daer op bouwt;
Even zo moet elck een die hem aen 'tgebiet houdt,
Eerst hem zelf, dan met hem d'Onderdanen besnoeyen.
Die veel struyckelt of valt, kan hem qualijck bemoeyen
In wat manier hy best een ander op sal heffen.
Die ongeregelt is, kan zwaerlijck regel treffen.
Hy heerst niet wel, die noyt voor heen was overheert.
Sot is 'tgevoelen, waer by schaed'lijck wert geleert,
| |
[Folio K4r]
| |
Volle vryheyt in't rijck het hoochste goet te wesen.
Onder den Persiaen wast al slaaf, en vol vresen,
Wtgesondert sijn Vrouw. Doch haer Heer was hy meest.
Gebiedende Mensch.
Wie hiet den Keyser? Wie den Coninck onbedeest?
Wie d'onbedwongen Prins? Wie and're vrye Staten?
Reeden.
De Wet die Coninck is van alle Potentaten.
Daer't mensch'lijck onder buycht, daer 'tHemels om verlust,
Niet die in hout en steen of schreve boecken rust,
Maer de levende Reen in sijn selfs hert woonachtich.
Der Persen Coninck groot, wiens ick corts was gedachtich,
Had onder 'trijck getal van al sijn Camerlingen
eender, daer toe alleen zonder sorch van meer dingen,
Dat hy smorgens tot hem intreden sou, en seggen:
Coninck rijst op, 'tis geen tijt om langer te leggen,
Benaersticht al dat u Oromasdes beval.
Die wel geleert en wijs is, volcht staech dit geschal,
Van binnen heeft hy, dat hem roert vermaent en wreckt.
Der Goden dienaer is de Min, zo ons ontdeckt
Polemo, tot opsicht der jonge luy gestelt.
Met nader waerheyt wert van de Princen vertelt
Dat sy Godts dienaers zijn, om 'smenschen heyl te hoeden.
Dat is, gelijck hy haer toewerpt veel goede goeden.
Sy die deelen ten deel; ten deele wel bewaren.
Siet ghy hoe d'ijle lucht het aertrijck comt benaren,
Met sijn bloet-laeuwen aem dryvend' daer over heen?
'tsaet heeft sijn begin wel van hem, gelijck ick meen:
Maer d'aarde broet het en koestert het in haer schoot.
Door regen wert het een, 'tander door winden groot;
De wermt der sterren en des maens vermeert het ander.
Maer 'tis de schoone Son die't verciert met malcander,
En bekleet met de glans die ijders oock toelacht.
Nochtans van al dit goet niemant yet goets verwacht,
Zonder rechtvordering, zonder wet, zonder Prins.
Gebiedende Mensch.
Is dan 'teenich gebiet het best?
Reeden.
'kSeg dat geensins:
In Princen naem verstae'ck d'hoofden die hier wet houwen.
Niet meer op d'ander vraech. 'tEynd' van de wet is trouwen.
Rechtveerdigheyt. De weet der Princen, doen, en werck.
De Prins, een beelt Godts, die't al stiert na sijn oogmerck.
Shidias is by hem onnodich om versieren.
Polijctetus wiens kunst d'oude steenhouwers vieren
Heeft hy niet van bederf. Myron is hem onnut.
| |
[Folio K4v]
| |
Hy maeckt hem Godt gelijck door de deucht, die hem stut:
Door haer toedoen werckt hy dat God lieft, en de menschen,
So Godt int Firmament niet schoonder wilde wenschen.
Als Son en Maen, om sijn licht door haer uyt te drucken.
Eenen heeft hy gewilt dat sijn beeld sou gelucken
Int bywesen des Prins den Rijcken, Landen, Steden.
Godt gelijck leert hy recht, en doet recht hier beneden.
Met rijp verstant begaeft, en met reden verlicht,
Die heel na 'tGodlijck smaeckt. Sijn Schepter blijft gesticht.
Sijn croon beklijft. Sijn troon vermeert door dit inblasen.
Men hoort hem met Juppijn niet van sijn donder rasen,
Onbebloet is sijn zwaert, alst wel is by 'tgewelt.
Hy trotst niet op sijn macht. Sijn blixem niemant velt.
Van geen drietande vorck weet hy, na d'ijle fabel.
Waer me de som eertijts geschildert wel en abel,
Haer zotheyt onbedacht onderworpen de nijt
Van grimmich volck, die't seer lichtvaerdich seggen spijt,
Terwijl sy tot geen tijt raken tot haer vermeten.
Godt vergrimt op haer die donder noch blixem weten,
En dreygen als door dien; doordien, al warent Goden:
Maer die om deuchts gewin in deucht oyt tot hem vloden,
Op hoop van hem, die't waer goet is, int goet t'afbeelden;
In haer arbeyt verlust hy. Dies hy haer medeelde
Oyt d'ongeraeckte deughd, Godlijck in daad en schijn.
De Sonne loop, het vier, het licht by haer niet zijn,
D'onsichtbaer ondergang en opcomen der Sterren,
Ja self de eewicheyt zijn van haer wezen verre:
Want in verzekerheyt God is om geen eeuw salich,
Maer om de heerlijckheyt der deuchden die neerdadich,
Van dees' Fonteyn, den mensch heel schoon, half Godtlijck maken.
Alexandrum van wien al de werelts hoecken kaecken,
Als Anaxarchus quam troosten om Cliti doodt;
Weet ghy niet (vraechd' hy) Heer dat omtrent Jovis schoot,
Rusten 'tbillick en recht? datmen zonder verkleenen
Dies wat een Koninck doet billick en recht sou meenen?
Dat ick nochtans niet prijs: 'tis oock quaet het leetwesen,
Van zo reuck'losen feyt, sulcker wijs te genezen.
Maer soo't geoorloft is yets wat hier na te gissen,
Men zal 'tbillick en 'trecht omtrent sijn setel missen,
Hem vinden d'outst' te zijn en volmaeckst' aller wetten.
De outheyt heeft dit by geschriften willen setten,
Om te tonen dat als rechtvaerdigheyt wech vliet,
Zelf Juppiter noch Godt, noch Heer is van't gebiet.
Sy is, en sy blijft maecht met ongekreuckte leden.
De waerheyt omhelst haer met haer eerlijcke zeden.
De hooch achtbare naem der Princen is uyt haer.
| |
[Folio L1r]
| |
Hierom verdienen sy ter werldt en openbaer
D'eerbieding aldermeest, die alderminste vresen.
Nochtans wil ick dat hy int hert, zinnen, en peesen,
Bevreest zy voor het quaet, dat hy meer doet als lijt.
Dat is d'oorsaeck van dit. Dees' vrees is met profijt.
Dees' vrees is niet oneel; niet bloot: niet ongeacht.
Voecht het een Herder wel dat hy om sijn Vee wacht?
Met trouwe angst de comst des Wolfs droef en bloetdorstich,
Worden d'honden verbaest? blaffen sy heel luyt-borstich?
Jancken sy binnent Hof, wanneer het wilt wijtluchtich
Haer scherpe reuck bewayt? meer om het schaep eersuchtich,
Dat haer bevolen is, als onrhaer zelf sorchvuldich?
De Ghebiedende mensch is ongelijck meer schuldich
Toe te zien dat geen quaet sijn slechte volck verrast.
Als die van Theben haer eertijts hadden verbrast
Op een vierdach, so heeft Epaminondas moedich
De wapens en de wal bewaert, seggende goedich,
Dat hy nochteren was, en waackten daerom trouw,
Dat ijder burger vol drincken en slapen souw.
En Cato' als hy 'tvolck datter noch overschoot,
Tutica na de slach, aen den oever ontboot,
Heeft hy haer scheep geleyt, goe reys gewenscht; daer tegen
Met een snyend' geweer hem-zelven voort door-regen.
Clearchus deed' noyt so. Aristomenes niet:
Want cruypend' in een kist, sliep hy, gelijck int riet
De vuylhuydige slang. Dees' lach in geyle min
Op een hangende duer by sijn murwe vriendin
In een slaepkamer hooch; De deur was voor't opbreken,
(O Ridderlijcke sorch!) met de bedt-blanck besteken,
De moeder van sijn Lief nam savonts wech de leer,
Nae't opklimmen, en brocht die selfde smorgens weer.
Waer dunckt u is hy wel wiens bedt sijn kercker is?
De vroomhertige Prins vreest voor sijn volck gewis;
D'ongebonden Tyran vreest al sijn Onderdanen.
So veel sijn macht toeneemt wassen sijn vrees en wanen;
Hoe'y over meer luy heerst, hoe'y meerder luyden vreest,
Maer gelijck die Godtheyt, door d'Hemels tekens meest,
Den vernuftigen mensch als in een spiegel blijckt:
Even ist hier beneen; want Justicy verrijckt
Met wijsheyts gouwe strael, bralt als Godes voorbeeldt.
Gebiedende Mensch.
Maer hoe koom' ick tot haer?
Reeden.
Door lust die liefde teelt,
Tot de salige school der Philisoophsche leer.
Hy maeckt u die ghy hoort te wesen, ende weer
| |
[Folio L1v]
| |
Die ghy niet hoort te zijn laet sy u nimmer werden.
Alexander hoe groot hy was, kon niet volherden
In haer spoor, schijn-liefd' droech hy, en liefde haer niet.
Diogenes verstant beweegden hem wel yet.
Diogenes wou hy wel wesen met de lippen;
Jaloers van't heerschappy, kon hy dat niet ontslippen.
Hy sach wel op sijn vat, sijn tabbert, en sijn tas;
Hy sach niet op het geen dat sijn beletsel was.
Onder al sijn Heyrkracht was nochtans nimmer dees
Gerust, als d'ander in sijn armoe na ick lees.
Was reen in hem geweest, recht alsmen haer beschryven,
Hy mocht die hy niet was worden, die hy was blyven:
Worden int ruym gemoet, blyven int blindt geluck.
Maer dat ick dit voor u so volmondich uytdruck
Schiet u tot dienst, en om 'thooch ampt dat ghy bewaert,
Kleyn is het ongeval dat een gemeen sot baert,
En als een droom, die te doo'n dreycht sonder beseeren.
Boosheyt by macht vermengt, kan gans doottelijck deeren.
Raserny van gemoet verwint alle gewelt.
Van Dionisió wort met waerheyt vertelt,
Dat hy opt aldermeest heerschten na sijn vermoen,
Wanneer hy haestich dee al dat hy wilde doen.
Maer hachlijck ist dat een door sijn qua wil bekoort,
Die macht van als te doen heeft, doet dat niet behoort.
Want gelijck met het woort is 'tontuchtige werck,
Van d'onbesnoerde macht 'tquaed vlug gemaeckt, en sterck,
Verkeert dat het hert denckt, in onverwachte daden.
So comt uyt gramschap moort. So wert de min verraden
door't oncuys overspel. So maeckt gierigheyt arm,
Als d'oude Eygenaer uyt sijn besitten warm
Geschopt wert. Tsamen zijn d'eens woort, d'anders bederf;
'tVermoen isser nau, of die straf gaet uyt de kerf,
'tSy dat die wert beticht, te recht, of t'onrecht lijt
So na de donder den blixem de lucht uyt smijt,
So 'tbloet volcht na de wond, en daer voor wert gezien;
Min of meer plach vonnis het bewijs te voor-vlien,
En het onsachte zwaert voor het beken te doden.
Omhelst my dan ô mensch gesproten uyt den goden,
Die 'troer ben van u schip. Die u schey van de beeste.
Die de werelt onderhou. Die de minste en meeste
Met een zacht breydel toom, en zonder teugel ley:
Dat ick u int gemeen hier van't gemeen versprey,
Ontfangt met danckbaerheyt, Laet dat in u versterven,
Alst zaet int aertrijck doet: om daer uyt te verwerven
Door lang ervarentheyt, en letterlijck onthiet,
Overvloedige vrucht, die ghy nu hoopt, naziet.
| |
[Folio L2r]
| |
Gebiedende Mensch.
VErmits dat mijn verzoeck zo nodich is als eerlijck,
(Mijn stoutheyt sy verschoont) ben ick op u begeerlijck
Ervare Mannen, die kittich all's hebt doorcropen,
Dat ghy de sluysen van u wetenheyt doet open,
En bedouwt mijn uyt jonst met kennis alder dingen,
Die de stant van't gemeen belangen; sonderlingen
Wat d'outheyt daer af leert, Wat de History schrijft,
Wat de Poët versiert, Wat in geheuchnis blijft;
Ghy kunt weygert het niet, ghy kunt het licht vertellen.
Letterlijcke kennis
Om dat ghy met meer vlijt nae't gemeen nut sout hellen,
Met Africano hoort, het gheen hem is geseyt
Van Tullio, 'swerelts hooft in de welsprekentheyt.
So wie sijn Vaderlandt, beschermt, behelpt, vermeert,
Wert met gewisse plaets in d'Hemelen vereert,
Int blygeestich getal der wel verhuysde Zielen.
Onder de dingen die Godt immer wel gevielen,
Is de gemeenzaemheyt der menschen hier beneen,
Gevallich in sijn oogh. Wanneer dan van hier scheen
De Vaders vant Gemeen, treen sy ten hemel binnen.
Gebiedende Mensch.
O overgrote loon, ô loon quaet om gewinnen:
Quaet om gewinnen, niet om dat ghy goe Godt dit weygert:
Maer dat ons sotte lust nae't aertsch kruypt, en niet steygert
Nae't eeuwich duirich goet, dat was, is, en sal blyven.
Maer wilt mijn de manier en middel doch beschryven,
Die meest beklyven doet dit soete Vaderlant.
Lang ervarentheyt.
Wanneer de deucht in haer met wijsheyt blijft geplant,
So zal heel triumphant dit burger wesen, wesen.
Letterlijcke kennis.
De deucht ist eygen goet van de mensch, so wy lesen.
Al dat mensch'lijck is, slijt. Schoonheyt is vals en kranck.
In rijckdom is geen heyl. Gesontheyt ruymt met stanck.
Onbeweecht blijft de deucht en wisselt tot geen tyen.
Onsterffelijck is sy int sterflijck, nae't belyen
Van Seneca. Met recht ist haer dan onderdaen
Wat de mensch hier bevaert, beploecht, bout, en neemt aen:
Want al dit is in haer, en 'twert hen toegeveucht,
Die int binnenste van sijn ziel herbercht de deucht.
Sy komt van zelfs tot u. Sy stort haer in u zelven.
Sy is niet vreemt van u. Sy kan noch wil bedelven
| |
[Folio L2v]
| |
Haer troostelijcke licht, maer fonckert in u hert
Met haer aengenaem vier, en doot 'tquaets soete smert.
Die haer niet volgen maeckt sy haer sichtbaer uyt liefdt,
Die hen zelfs waerdich hout van haer te zijn doorgrieft,
Doorwont sy sonder wont, en rimpelich litteken.
Laet haer dan u deel zijn, met ziel en lijf wilt steken
Na haer die veylich maeckt, en gerust door haer kracht.
De heerschende Fortuyn heeft over alles macht
Behalven haer. 'tEllendt jegens de deucht haer stelt,
Gelijck de zwerte mist, de hittige zon quelt,
En schadeloos bewelt sy tot sy wert opgegeten.
Gebiedende Mensch
Ick volch haer, en u raet, wilt ghy mijn voorts uytmeten
Wat neffens haer best dient, en wat ghy nootlicxt acht.
Lang ervarentheyt.
Godtvruchtigheyt, die meest stut al't menschelijck geslacht,
Die van Godt leert te recht gevoelen, en hem dienen.
Alle Rijcken des werelts hebben yet willen mienen
Van dese mogentheyt, hoe veel ghy dan te meer,
Die buyten waan belijt drie personen een Heer,
Na kennis van die macht behoort een mensch te trachten,
So veel de zwackheyt lijt van sijn losse gedachten:
En te meer want geen eeuw, geen mensch sulcx heeft ontseyt.
Soeckt ghy Getuygen, hoort wat d'History verspreyt,
Godvruchtigheyt begint daermen van Godt wel duydt.
Maeckt dan sijn naem bekent, bromt die uyt overluyt,
'tVorder in u besluyt, en denckt met wat gevaer
Datmen van Godt hier spreeckt, al is duysent fout waer;
Wiens kennis is by haer, die hem minst kennend kennen.
Nu cluystert u mijn mont, mijn tong zwicht, want wy bennen
Tot dit voorstel te licht: roept maer om u t'ontladen,
Dat de menschen daerom vallen in alle quaden,
Mits sy 'tgeen godlick is niet soeken te begrypen:
Doch met gematigheyt. Wat anders seylt moet gypen,
Mits aenmacht van verstant en lasterlijcke waen.
Men kan so heylich en eerbiedich niet verstaen,
Der Goden daden, alsmen die wel mach geloven.
Hout de Godtvruchtigheyt de handt dan altijt boven,
So int gevoelen als int plegen van Godtsdienst.
Set haer op d'eerste plaets: maeckt haer d'aldergesienst.
Volcht het gezont gezeg van ongezonde Zielen,
Als Heydens by u zijn, die oyt meer van haer hielen
Als eenich ander ding: en met reen, want het leven
Bestaet door haer: Over al de Werelt is gebleven
Haer ontsich en gebiet: Over al viertmen haer.
Sy beweecht ijder een. Dat het kint van sijn vaer,
| |
[Folio L3r]
| |
Van dees ontfangen heeft, tracht het wel t'onderhouwen:
En met ijver, vermits het meent ter goeder trouwen
Dat niemant hen ghelijck is in dit Godlijck plegen.
Dit doet hen Liefd' en geen reden dus over wegen.
Genegen, waer ick u meer van haer te berechten,
Doch haer nootwendigheyt, sal ick hier me beslechten,
Dat alle geluck volcht de Dienaers die haer bouwen;
Haer haters alle quaet: En met Plato ontfouwen,
Dat het gevaerlijck is te veel van haer te spreken.
Gebiedende Mensch.
'Trijck met Godtvruchtigheyt en deughd zijnde besteken,
Ist dan van als versorcht? geeft dees' boom geen aar vruchten?
Letterlijcke kennis.
Ist niet van als versorcht, 'thoeft in als niet te duchten:
De vruchten makent sterck; weerbaer, weelich, gezont.
Gebiedende Mensch.
Welck en hoe veel zijn die?
Lang ervarentheyt.
Twe. Godes schicking ront,
En conscienty, 'tpont wegende van elcx hert.
Door d'eerst is alle ding. Gheen ding verandert wert,
Al smyten dat schoon vert veel lichtvaerdige hoofden.
Gebiedende Mensch
Maer wat gewart haer die sulcx oyt te veel geloofden?
En dies niet sloofden? want dees' schicking alles schickt.
Letterlijcke kennis
Een droeve uytkomst: want die sotheyt so bestickt,
Dat hy weygert de wech in te gaen tot dit nootlick,
En dat uyt nootlickheyt, misbruyckt dees' schicking grootlick,
Versoeckt ghy blootlijck, Godts segen arbeyt mee.
Het vrouwelijck gesucht, en wenschen streckt geen bee
By Goden, haer bystant volcht geen ijdele woorden.
Die waken, en weldoen, haer hulp veel eer bespoorden:
Alle ding is by haer, maer, om arbeyt te koop.
Verwacht ghy het geluck leech zijnd', 'tis buyten hoop:
De stoutste stercken sy. Om u, noch niemants praten
Sullen sy d'Hemelen en haer geselschap laten.
Baten, moet ghy u self, en by u nemen in,
Met danckbaerheyt, die sy u geven, dese zin.
En dit van dies genoech. Dit wonder waert om soeken,
Maer by 'smenschen vernuft onmoogh'lijck t'ondercloecken.
Onsichtbaer is een geest, onkenbaer is sijn doen.
Wilt ghy datmen u hier voor een vroom man bevroen?
Dees schicking volcht, leert, eert, zo de'en eertijts de vromen.
Dat van de Goden komt wert nootlijck wel genomen.
'tGeen van de vyant schiet, moetmen manlijck verdragen.
De meeste raet in sulck geval, is niet te clagen.
| |
[Folio L3v]
| |
Behagen kont ghy haer lyend', weerspannich niet.
Wel is die soldaet quaet die veel suchtens vergiet,
Int angst-vallich gevolgh van sijn overste Heer.
Dit eeuwich nodich dan bekleet met reyne leer,
Verschuyft het nimmermeer, die wel zoeckt te gebieden.
Gebiedende Mensch.
Ick doet.
Lang ervarentheyt.
En wel. Maer wilt nu een luttel bespieden
De conscienty, flus de aarde vrucht genaemt.
Gebiedende Mensch
Gaaren. Wat is doch dat de outheyt van haer raemt?
Betaemt sy 'twerltlijck recht? Is sy nut int gemeen?
Lang ervarentheyt.
Religy is haer Moer, in wat landen, wat steen
Dees is, is sy niet min. Waer sy flaeuwt en verdort,
Haer levendich gelaet dees neffens haer uytstort.
Int kort, als Ziel en Lijf sy twe haer tsaem vermengen.
Sy is de prickel die nimmermeer kan gehengen
Datmen Godt lastert, van hem qualijck spreeckt, of voelt.
Den Hemel geeft u haer met profijt, want sy woelt
Onrustich tot u rust, om u rustich t'ontlasten.
Een breydel is sy voor de sond'; na diens aentasten
Een gheessel: een getuych die elck tsijn na recht geeft.
Ellendich lant en volck, die haer hebt en wel bruyckt.
Hoe wel men meer an Faam als conscientie ruyckt,
Isser nochtans voor haer niet zaliger te vinnen.
Als ghy te raet gaet leyt haer altijts met u binnen:
Versinnen doet haer al 'tvolck daer ghy over heerst.
Gebiedende Mensch
En dan,
Lang ervarentheyt
Sal u gemeent welvaren op het seerst;
Haer wesen en haer werck (nae't eerlick eyscht) bestieren.
Deeghlicheyt sal de deucht dan op het schoonst vercieren.
Vieren sal alle volck dit voorsichtich beleyt.
Gebiedende Mensch
Dit op dees' wijs gedaen, wat schorter dan?
Letterlijcke kennis.
Wijsheyt, die hier int kort geseyt, is weet en liefd' der zaken,
Diemen een, of gemeen, te doen hoort, of te wraken:
So spraken veel van haer eertijts de wijste wyzen.
Gebiedende Mensch
Maer haer nootwendigheyt, overtreflijcke grysen,
Prysen sy die?
Lang ervarentheyt.
Sy doen: en noemen haer op't ronst,
Van te leven te zijn de rechtgrondige konst:
| |
[Folio L4r]
| |
Gelijck de Medicijn is van gesont te leven.
Dat tegenwoordich is wort wel by haer gedreven.
Dat in verwachting is, voorziet sy. Sy gedenckt
Dat lang verleden is. Gheen bedroch haer yets krenckt.
Niemant bedriecht sy weer. 'tDient haer al datter is.
Tgeluck self haer herkent. Zekerlijck en gewis
Maeckt een wijs man hem zelf (so veel hy wil) geluckich,
En gebiet die Fortuyn. Onwetenheyt maeckt druckich,
En doet haer self, met tgeen dat haer aenkleeft, vervallen.
Van de geheuchenis en 'tgebruyck veel te kallen
Waer hier plaets, maer geen tijt: dan doch dees' twe pylaren
Stercken een rijck oock seer: mitsdien sy kennis baren,
Die naren, veeltijts plach geleertheyt onbedeest.
Deucht en Godtvruchtigheyt versterckt sy aldermeest:
Dus weest u hulpers hulp behulpsaem t'alder uyren.
Letterlijcke kennis
Dit doende sal de staet van u Vaderlant duiren,
Tot lief en leyt van u, en u vyanden bloedich.
Lang ervarentheyt.
Dit is de wech die hy ingaen moet, wie voorspoedich
De paerden mennen wil van't heersende gebiet.
Gebiedende Mensch
Heeren voor dees' tijt niet:
Geriet ben ick weerom u in als te behagen.
Letterlijcke kennis
Bedenckt u nader; so ghy twijffelt wilt het vragen,
Gewagen sullen wy alle ding t'uwen besten.
Gebiedende Mensch.
Hondert duysent fout danck.
Lang ervarentheyt.
Ons goe wil u ten lesten.
| |
Vierde vvtcomen.
Wijsheyt
IST Dat ghy u vermaeckt in schepters ende troone,
Die hier heerst over 'tvolck, bemint Wijsheyt ydoone,
Op dat u heerschappy in eeuwigheyt mach blyven.
Soeckt int gemeen de deucht. Laet Religy beklyven:
Verstyven doet sy 'Rijck, hoedanich 'tsy ter werelt.
Omhelst Justicy. Sijt met wetenheyt beperelt.
Staet u gegeven woort. Draecht u kleyn en heel goedich.
Sijt aenzichlijck en milt aen alleman. Groot-moedich
Sijt int grimmich gemoet van u zelf te bedwingen.
Soeckt eerst Godt: Soeckt daer na 'svolcx welvaert sonderlingen.
| |
[Folio L4v]
| |
Tracht haer, en haer natuer te kennen. Sorcht voor haer.
V ontfangen geloof belijt int openbaer;
Beschermt, en vermeert dat. Ongeloof dat doet dwalen.
Sluyt met voorzichtigheyt uyt u gezonde palen.
Stralen, u werltlijck zwaert laet tot nu van Gods Kercke
Op haer, en dat haer hoort neemt getrouwelijck mercke.
Met eerbieding ontmoet die gheen die voor haer waken.
Gebiedende Mensch.
Stichtige Wijsheyt die bekent zijn alle zaken,
Die raken 'tGodlijck, en 'tmenschlijck sonder geschil:
Sijt uyt medogen mijn doch een luttel te wil,
Pelt de schil van de keern die ick begeer hertgrondich.
V reeden zijn zo kort, so hooch, so diep, so bondich,
Dat ickse niet begrijp sonder nader verclaring.
Wijsheyt
Mijn goe wil is voor u heel, en zonder bezwaring:
Mits ghy Wijsheyt aenroept sal u Wijsheyt genaken.
En neffens Wijsheyt sal u Waerheyt oock bedaken,
Met spraken, daer niet een tittelken aen gebreckt.
Gebiedende Mensch
Wat is dan van die deucht die ghy eerst hebt ontdeckt?
Hoe streckt sy tot behoef van't nut en wel regeren?
Wijsheyt
Mitsdien sy dat recht is, en eerlijck, doet begeeren,
Sonder te keeren, tot misbruyck, is sy nootwendich.
Voor een Goddin heeft haer het Roomsche volck ellendich
Eertijts erkent: en nu bekent haer Roomen weer
Voor een wonderen gaef van d'almogenden Heer.
Na mijn leer, is sy dan van noot alle Rijcken.
Waerheyt
An Cyry voorbeeldt mach dit geloofwaerdich blijcken,
Wiens reyne mening was, dat niemant sou gebien,
Die al d'ander niet kon in deuchden overvlien:
En dat het volck mitsdien, om hem beter sou werden.
Een opgetogen muer hoog en dick, kan niet herden
Jegens den vyant, als wel 'tvolck met deucht verciert.
Die staet is wenschbaer en vast, daer heen elck een stiert
Wt deucht, en niet uyt dwang onbesproken te leven.
Om u Vaderlandt dan een stercke stut te geven,
Ruymt die deucht in; deelt haer ghy en u burgers t'saem
'Tgebiet over de goe'en is licht en aengenaem,
Sijt ghy goet en vroom maeckt oock sulcke Onderzaten.
Gebiedende Mensch
Hier in ben ick vernoecht. Wat valter nu te praten
Van de Religy, daer ghy naest de deucht om docht?
Wijsheyt
| |
[Folio M1r]
| |
Dat sy 'teerst is dat oyt menschen vergaringe wrocht,
Het zy dan dat het zy Godt, of valsche Goden eerden,
En dat ick om haer wel een bee aen u begeerden,
Sonder dat ghy my die eenichsins sout ontzeggen.
Gebiedende Mensch.
Wtt' u gelieven, ick salt garen onderleggen,
Dat ghy by u versoeck mijn meer als tienmael hiet.
Wijsheyt
Als opperhoofd wil ick dan dat ghy na haer ziet,
En weet dat het betaemt, die beste 'tbest bedienen.
Waerheyt
Tot een denckweerdigheyt moet ick u hier verlienen
Cambysem; tot sijn soon sprekend' op dees' manier:
Weest Godes vrient, draecht u jegens Godt goedertier.
Onderstaet niet te doen zonder sijn naem t'aenbidden.
'sMenschen begrip is dom. 'tLeven is nau te midden,
Oft flaeuwt, hy is by haer die hem met herten vieren.
Gebiedende Mensch.
Ick volch u. Maer oft dient?
Wijsheyt
'tDient en 'tsal 'tlandt vercieren,
Ja Godt bewegen om u palen te vergroten.
Waerheyt
Voet haer dan by u op. Laet haer niet van u stoten.
Bloten, sout ghy u volck anders van alle zegen.
An haer alleen is meer dan al de rest gelegen,
Te degen, moet ghy haer met ziel en lijf beschermen.
Gebiedende Mensch
En dan?
Wijsheyt
Moet Justicy in u vergaring zwermen,
Tot meer voorzekerheyt die menschen Goden maeckt.
Waerheyt
'tRijck daermen haer uyt schuyft is een moortkuyl gelaeckt,
Bevesticht wert de troon om haer bywesen crachtich.
Gebiedende Mensch.
Wat is van wetentheyt?
Wijsheyt
Die maeckt een Rijck oock machtich.
Aendachtich, wert vereyscht aen een Prins huys en fijn,
Thuys heylich, stout int velt, wijs over al te zijn.
Als Cyclops sonder ooch is hy so wie haer derft.
Gewelt zonder raet in haer zelfs zwaerte versterft,
Wijsheyt doet dickwijl, dat een strijtbare vuyst laet.
Waerheyt
| |
[Folio M1v]
| |
Salomon die om haer macht, Eer, Rijckdom, versmaet
Om haer by Godt wel staet, en krijcht haer tot sijn deel.
Gebiedende Mensch.
Maer het gegeven woort wat wil dat?
Wijsheyt
Dat ghy heel
Nakomt 'tgeen ghy belooft, en 'tzelfd' acht als u zegel.
Waerheyt
Dit is 'theylichste goet na der Romeynen regel;
Dit is 'tgoet daer in haer alle volcken verblyen,
Dat 'smenschen borst gebaert heeft tot eenige tyen.
Dit is 'tgoet dat 'tgemeen geweldichst by een hout,
Namentlijck, datmen sich meer op u woort vertrout,
Als onderpandich gout, of bezwaerlijcke eeden.
Gebiedende Mensch
Datmen kleyn en goet zy, hoe kunt ghy dat besteden
Behoorlijck tot dees zaeck?
Wijsheyt.
Dat, als het aldermeest:
Overmits datmen byden Coninck Davidt leest,
Dat elck die leeft, bevreest dienen zal Godt den Heer.
Waerheyt
Nabuchodonosor is na Daniels leer
Verandert in gedaent van een onreed'lijck dier;
Seven jaren heeft hy zonder mensch'lijck bestier
Gezwurven over 'tvelt, En dat mits hy sijn macht
Die tijtlijck was, boven Godes hant heeft geacht.
Bedacht dan denckt dat ghy gebiet en gehoorzaemt.
Gebiedende Mensch
Ick doet. Maer hoe hebt ghy aenzichlicheyt geraemt?
Miltheyt met haer verzaemt? mijn dunckt dees' alle staten
Krencken, en datmen haer daerom hoort te verlaten,
Ja haten als fenijn.
Wijsheyt.
Ghy mist. 'Tis lang gelooft,
Hoe dat de Mayesteyt is alder standen hooft.
Of daer moet ontzich zijn, of het rijck moet vervallen.
Waerheyt.
Die Cotym heeft berispt, wiens ontzich over allen
uytmunten; raserny is dit zeyd' hy, geen rijck:
Hy weer, dees' raserny geneest zonder bezwijck,
Mijn onderworpen volck. Een lit moetmen ofzetten
Daer't vier in is, om't vier van't geheel te verletten.
Ter ander zy is nut miltheyt te met te plegen:
Want vrient en vyant is sy machtich te bewegen,
| |
[Folio M2r]
| |
Waer door 'tgemen best meer als door wapens wint.
Gebiedende Mensch
Maer wat is van de dwang des moets?
Wijsheyt
Dat elck begint
T'regeren an zich, om wel geregeert te werden.
Gebiedende Mensch
Wat was van Godt?
Wijsheyt
Dat geen Rijck zonder hem mach herden,
Dies hy te zoeken is, te kennen, en t'ankleven.
Gebiedende Mensch
Wat vant volck?
Waerheyt
Datmen met haer gemeenzaem moet leven,
Sorch voor haer dragen, en haer natuer leeren kennen.
Gelijck een Herder 'tooch op sijn Kudde gaet wennen,
Moet het ooch op haer zijn; Dit doet een Lant wel varen.
Gebiedende Mensch
Wat vant geloof?
Wijsheyt
Datmen dat niet alleen bewaren,
Maer openbaren moet: Voort hoeden, en belyen.
Waerheydt
'Tsal de Landen wel gaen, en haer volck zal bedyen,
Die stryen voor Godts wet, Godts eer, en Christi naem.
Gebiedende Mensch
En ongeloof?
Wijsheyt
Die pest die't Godlijck slaet met blaem,
Van haer vergifte mont, en vals beradich hert,
Sult ghy met Constantijn, en Gratiano vert
uytheffen van u boom, en bannen uyt u palen.
Waerheyt
Arcadium sult ghy navolgen; en niet falen
Gaynae te ontslaen sijn afgodisch verzoeck.
Met Martiano sult ghy gebien straf en kloeck,
Haer vloeck, om 'tgemeen best vastelijck t'onderstutten.
Met Valentiniaen zult ghy haer opgang schutten;
De Putten die sy snachts opwerpt, by daech toedempen.
Gebiedende Mensch
Waer mee?
Wijsheyt
Met 'twerltlijck zwaert daer't hert mee valt te schempen
Dat ghy van Godts wegh' draecht, wiens dienaer ghy oock zijt.
| |
[Folio M2v]
| |
Gebiedende Mensch
Waer toe?
Waerheyt.
Op dat sijn Kerck en volck dies zy bevrijt
Van valsche waan en leer. Theylich Levi bevolen
Raeckt met Osia niet. Mijt met Saul te doolen.
Bevolen wert u om Balzezar te gedencken,
En sijn Heervader trots. Noch moet ick u hier schencken
Heliodorum en Antiochum verwoet,
Herodem en Crassum die Josephus ontdoet,
Met Amania en Saphira; en besluyten
Dat uyt ijder eens hert Godes vrees hoort te spruyten,
Om sijn Stadthouwers so geest'lijck als waerlijck t'eeren.
Gebiedende Mensch.
En by dien?
Wijsheyt
Dat het Landt bloeyen moet en vermeeren;
Elck Stadt, elck Dorp, elck Huys, elck Hof, groeyend' verrijcken.
Gebiedende Mensch.
Wanneer?
Waerheyt
Ick seg als ghy dit in u staet doet blijcken,
Sonder bezwijcken.
Gebiedende Mensch.
Eerst danck ick u om't vermaen,
Dat ghy met goet betooch om mijn hier hebt gedaen:
Beraen sal ick my een luttel, en dan weer keeren,
Op hoop dat ghy mijn 'tbest en 'tnutst van al sult leeren.
| |
Vijfde vvtcomen.
Gebiedende Mensch.
Ga naar margenoot+VVat middel dat best dient ghenomen byder hant,
Die 'tGemeen nodichst is, en vorderlixt voor't Landt.
Nu Wijsheyt voor mijn want uyt al u gouwe lesse.
Ick weet, en ick weet wel, ô Hemelsche voochdesse,
Dat ghy 'tvermogen hebt, laet u jonst niet ontbreecken.
En ghy Waerheyt, die zijt het blijtste Hemel teken,
Versteken wilt my niet van u slot-reden krachtich.
Wijsheyt
Mits dien u iver tot dit Vader-landt streckt machtich,
| |
[Folio M3r]
| |
Andachtich hoort en leert dat onder 'tnutst en best,
Om geluckzalich te regeren haer gevest
Is van heym'lijck bestaen, voorzichtich te bevryen.
Waerheyt.
So lagen als bedroch zjn niet wel om bestryen,
De vyant die-men minst acht werckt het meeste leet.
Vervloeckte eevel waert dat u de Helle heet
In haer gloeyenden Poel onverteerlijck verteerde.
Wijsheyt.
De zwarte haet dient oock wel dat sy van haer keerde,
'tSy dat die hooch of laech, geest'lick of waerlick bijt.
Waerheyt.
Gheen sterckte is so sterck, die onder haer niet slijt,
Spijt rijckdom end' haer macht verscheurt sy 'sLandts welvaren,
Noch meer, wanneer sy haer so veer derf openbaren,
Dat sy 'thoochste gebiet afgunstich dreycht en druckt.
Wijsheyt
Verachting op dat haer van dees pry niet misluckt,
Moet sy of wel gejuckt, of in ballingschap houwen.
Waerheyt.
Gheen erger pest voor't landt, geen erger pest in trouwen,
Dan dat het gemeen volck van Godts verkoren hoofden
Met lichtveerdigheyt of yet vuyls, of vals geloofden;
Die sy om dat sy Godt en de justicy dienen
Met Ziel en Lijf, met goet en bloet horen te mienen.
Verlienen wilt haer Heer (die zo zijn) ander zinnen.
En u Stadthouders 'thert met moet ontsteken binnen,
Om haer ontfangen macht godtvruchtich uyt te voeren,
Men moet de schoot te met ruymen, te met insnoeren,
Onachtbaer ist gebiet daermen als Vrouwen heerst.
Tweevoudich schaden sy, haer self, en op het seerst
'tGhemeen, die van't ontsich haer ingezeten blooten:
Want zo gering als de eerbieding wert verstooten,
Isser voorts oorlof om sonder straf te verbeuren:
Scherpzinnich brocht Fronto dit Nervae eens te veuren,
Seggend' het was wel quaet te hebben zulcken Prins,
Onder wien yets te doen niemant vermocht geensins:
Maer noch arger, te staen onder alzulcken Heer,
Die gedoocht dat elck sijn qua wil doet en begeer.
Veer zy hier van mijn tong het vleyen en pluymstrijcken.
Wijsheyt
Dit behaechlijcke quaet moet sy als de pest wijcken,
Rijcken en Landen doon menschen van deze seckt.
Waerheyt
Daer is niet dat een wont so soet en zacht'lijck steckt,
| |
[Folio M3v]
| |
Als dees' bestreecke vin, en slachvlijm sonder punt.
Ghy die met achterklap en wapens schaden kunt
Vermeucht niet dat sy doet. Sy gelijckt een sprinckhaen,
Die d'acker-vrucht verslint. Alst Byken 'twelck draecht aen
Die heunich in sijn mont, met sijn angel bezwaert,
Even een Schorpioen is sy van zulcken aert.
Anthistenes verklaert datmen nutter vervalt
In zwarte Ravens, als in pluymstrijckers vergalt;
Mits sy d'ogen den dóón, dees' de levend' uytbyten.
Gebiedende Mensch.
Datmen dit gedrocht moet uythessen en versmyten,
Na u dappere leer, en dees' vermaning stellen,
Onder 'tnutst en 'tbest datmen op dees vraech kan mellen,
So veel mijn oordeel duyt, hebt ghy tot hier geleert
Ick hoop met mening dat als dees' dorschvloer geeert,
Gekeert sal zijn van't vuyl zaet ghy daer't schoon in stort.
Besluyt vriendinnen dan, besluyt bondich en kort,
Maeckt u wil als u macht, u ijver als u konst.
Wijsheyt
'Tgeschiet Gebiedend' mensch, 'tgeschiet op't alderronst.
Maer och of gesonst ons antwoort op dees feest,
Int zin-rijcke gemoet mocht wezen van dees geest,
Die d'Akerboom beschermt, by wien men Aensiet Liefd'.
Hoort ghy?
Gebiedende Mensch
Ick hoor.
Waerheyt
Hoort scherp.
Wijsheyt
'tEg'lentiertgen verbrieft,
Voor middel die best dient ghenomen byder hant,
So 't Gemeen nodichst, als oock vorderlixt voort Lant:
Ga naar margenoot+'tInnich aenroepen Godts met vromicheyt int velt,
Alsmen te vechten heeft, t'huys met eendracht verselt.
Stelt u tot het bericht datmen u zal vertogen.
Waerheyt.
Die Davidt die ghy daer ziet leggen voor u oogen,
Heeft zo gedaen, wanneer hy riep, u oordeel Godt
Den Coninck geeft. Sijn Soon Salomon sonder spot
Heeft hem gevolcht als hy riep, geeft mijn wijsheyt Heer.
Voecht dit de grote wel, het voecht de kleyne meer,
Te eer mits Godt sticht en onderhout alle staten.
| |
[Folio M4r]
| |
En hy (gelijckerwijs men Daniel hoort praten)
Verandert tijt en eeuw, ja verstelt 'swerelts rijcken.
Gebiedende Mensch
Lof wijsheyt.
Wijsheyt
Vromigheyts nut en noot sal oock blijcken,
Alsmen wel overleyt deze voetstormers deugd.
Die heerst en gehoorzaemt zijn bey door haer verheucht,
Veylich en vol geneucht ist lant daer sy voor strijt.
Waerheyt
Sy dwingt my dat ick hier met Tullio uyt krijt,
Leeft eedel krijsch-gebruyck tot ontelbare jaren.
D'acker leyt ongeploecht, de Zee blijft onbevaren,
De koopmanschap staet stil, als ghy den vyant schroomt,
Als ghy de Trommel rept, de Trompet blaest, 'tPaert toomt,
En 'tongemeten velt beslaet met u Soldaten,
Vintmen dees Bataviers vry wat beter gelaten.
Vaten gaen hier elck een heul in u vroom bestaen.
Gebiedende Mensch.
Danck Waerheyt.
VVijsheyt
En nu komt op eendracht mijn vermaen,
Die 'thuys (dat's binnen 'slandts) de nodichst is van allen.
VVaerheydt
Verwoesten moet het rijck, en tot de gront vervallen,
Dat in zich self gedeylt wert in verscheyden deelen.
Gebiedende Mensch.
Maer dat sulcx niet geschiet?
VVijsheyt
Sullen wy u niet heelen,
Hoe ghy haer wint en hout.
Ghebiedende Mensch.
Hoe doch?
VVaerheyt
Door trouw exempel
Van u zachtmoedigheyt dat int volck rou en sempel,
Gewilligheyt eerst, dan authoriteyt sal baren.
Dees' Schipper en Piloot hebbende derft benaren
Wat ondiep het oock zy. Weest niet beducht voor stranden,
So nutst als nodichst zijn dees' twe voor alle Landen;
Om dat ghy 'tvolck behaecht is u werck aengenaem,
En om dat ghy vermeucht krijcht ghy een eewich faem:
Tsaem wensch ick haer in d'een als d'anders hert te wonen.
Gebiedende Mensch.
| |
[Folio M4v]
| |
En ick ô Wijsheyt en Waerheyt bey waert om kronen,
IN LIEFD' BLOEYEND' bidt Godt met kort en heete bee,
Hy zeghent 'tNeerlant, en haer volck met vaste vree.
FINIS. In Liefd' bloeyende. |