Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1939

(1939)– [tijdschrift] Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Zuid- en Noord-Nederlandsche Bibliographie over Natuur- en Geneeskunde tot 1800
Door Prof. Dr. Alb. J.J. Van de Velde,
Werkend Lid van de Kon. Vlaamsche Academie van België
6^e Bijdrage
(Daams tot Fuun)

De 6^e bijdrage behelst de Bibliographie van geleerden wier namen met de letters D, E en F beginnen, en bevat 275 titels. Het getal boeken en verhandelingen van A ot F bedraagt aldus 983 + 275 = 1258 titels.

D.

Daams J. Zie Bernstein 1790, de la Faye 1777.

Hygiene [1776 Dachs] Staat der Gezondheid van zyn hoogheids regiment Oranje Gelderland, geduurende deszelfs garnizoen te Sluis in Vlaanderen: met eenige Waarneemingen over de Natuur, het Beloop, en de Geneeswyze van de aldaar voorgekomene ziekten: Beginnende met April 1773 tot het einde van April 1774. Waar agter eene Verhandeling over de voorbehoeding; door Jacobus Dachs, Chirurgyn Major van het Tweede Battaillon van het voorschreeven Regiment. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem XVI² 1776 pp 117-155, Bi Un Gent Hi 2045).

Bespreking der ziekten, vooral koortsen, in betrekking met de wedertoestanden.

Hygiene [1776 Dachs] Verhandeling over de voorbehoeding dier ziekten door denzelfden schryver (In Verhandl. Maatsch. Wet. Haarlem XVI² 1776 pp 155-220, Bi Un Gent Hi 2045).

Komen in aanmerking: lucht, voeding, drank, beweging, rust, slapen, waken, afscheiding van overtollige stoffen uit het lichaam, gemoedsaandoeningen. De inkwartiering van soldaten moet met zorg geregeld worden.

Geneeskunde [1689 Daelmans] De nieuw-hervormde Genees-konst, Gebouwt op de Gronden van het Alcali en Acidum, Waar in kortelijk, volgens de Gronden van de hedendaagse Nieuwe Practyk, alle Ziekten, met weinig omslag Genesen worden. Door Aegidius Daelmans, Med: Doctor, en Geswooren Practisijn tot Antwerepn. Den tweeden Druk, Met nodige Aantekeningen verrykt, Door N.F.M. t'Amsterdam, By Jan ten Hoorn, Boekverkooper over het Oude Heeren Logement, in de History-Schryver. 1689. (15,5 × 9 cm, (22) + 197 + (2) pp, Bi Un Gent me 1468, Bi Un Amsterdam).

Opgedragen aan Alexander de Muink te Middelburg, bevat het boekje een voorrede van den Schr. der aanteekeningen, een voorrede van Daelmans, waarin veel wordt gehandeld over het bloed, en over misbruik van aderlating, verder eenige verzen van Steph. Blankaart.

Ter eeren Van de Schriften nu eerst uyt gegeven van den Hoog-geleerden en Ervaren Heer de Heer Egidius Daalmans,
 
Is 't niet Wonder van den Hemel
 
Dat hier onder 't Mensch gewemel
 
Hier Opdaalt een Wijsen Held,
 
Die ons voortreed in het Veld,
 
En nog in dees late Tijden
 
D'Ouw Genees-Konst stelt ter zijden;
 
Die de grond der Ziektens weet,
 
En na redens rigt-snoer meet.
 
T'is Heer Daalmans onsen Broeder,
 
Ik mag seggen Mensch-behoeder;
 
Want hy sonder veel beslag
 
Tot Geneesing veel vermag.
 
Weg dan met de Mors-Apteker
 
Lees dees Schriften, wel door-keken.
 
By dees nieuwen Hippocraat,
 
Sulje vinden beter baat.
 
door Steph. Blankaart
 
Ph. en Med. Doctor.

In 22 hoofdstukken worden besproken de beroertheyd, de lammigheyd, de vallende ziekte, de draaying des hoofts, de keelontsteeking, de zijdewee, de dempigheyd, de teering, de koortsen, de braaking, de waterzugt, de scheurbuik, de afgang, de buykpijn, het graveel, de voortteeling, de maagdeziekte, de geelzugt, de flerecijn, de melaasheyd, de pokken en de pest.

De besmettelijkheid van de pest wordt uitgelegd door deeltjes die in de lucht zweven en het lichaam aanvallen.

Van dat werk verscheen een 5^e druk in 1720 te Amsterdam, waarvan een exemplaar in de Bi Un Amsterdam berust. Volgens het Nieuw Nederlandsch biographisch Woordenboek (X 1937 p 233) verscheen de 1^e uitgave in 1687 te Amsterdam, de 4^e in 1703, de 5^e en laatste in 1720.

Aegidius Daelmans werd geboren te Antwerpen in het midden van de 17^e eeuw, promoveerde te Leuven, praktiseerde te Hoogstraeten, daarna te Antwerpen, en ten slotte te Batavia en te Palliacette op de kust van Coromandel.

Pharmacie sd Daffy Anthony. Elixir salutis of den uytgelezen gesondheydsdranck. Sl sd in 4.
Heelkunde. 1765 van Dalen Abr. Geneezing eener gevaarlijke breuke in de hersenpan. Sl 1765 in 8 (Bi Amst.).
Geneeskunde. 1691 van Dalen M. Nieuwe praktijk der medicijnen. Met een nareden op de chemie en een brief van 't elixir salutis. Amsterdam 1691 in 8 (Bi Amst.).
Physica. 1724 Dalencé. Verhandeling over de barometers. Amsterdam 1724 in 8.
Physica. 1738 Dalencé. Verhandelingen over barometers, thermometers en notiometers of hygrometers. Uit het Fransch. 's Gravenhage 1738 in 8.
Physica. [1784 Damené. Natuur- en Wiskundige beschouwing van den Lugtbol, Tot eene betere kennis en Beoordeeling dier berugte Ontdekking, opgestelt door Christiaan Hendrik Damen, A.L.M. et Philos. Doctor, Lid van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Konsten en Wetenschappen. Sine ira et studio, quorum causas procul habeo. Tacitus. Te Utrecht, By B. Wild. MDCCLXXXIV. (20,7 × 12,4 cm, XXII + 173 pp, Bi Un Gent Ph 139a, Kon Bi Brussel VH 5282).

Beschrijving van de luchtbol van Montgolfier met verdunde

lucht, en van Charles met brandbare lucht. Formules voor de berekening van het gewicht van de toestellen, het gewicht van de lading, de hoogte die kan bereikt worden, de tegenstand van de lucht.

Physica.? Damen. Afbeelding en beschrijving der luchtmachine. In 8.
Heelkunde. 1780 Damen H. Beredeneerde heelkundige waarneemingen aangaande de gezwellen bekend onder den naam van tumores cystici. 's Gravenhage 1780 in 8 (Bi Amst.).
Heelkunde. 1788 Damen H. Beredeneerde heelkundige waarnemingen aangaande de gezwellen, 2^e uitgave. Dordrecht 1788 in 8 (Bi Amst.).
Verloskunde [1763 David]. Wat men behoore te doen om het Zog der Vrouwen te vermeerderen, te verminderen, of te doen verdwynen: welke toevallen het Zog meest veroorzaake, en hoe men dezelve voor kan komen? (In Verhandel. Maatsch. Gen. Haarlem VIIb 1763 pp 1-76, Bi Un Gent Hi 2045).

Vertaling van den tekst aangeboden aan de Maatschappij van Haarlem om een prijs te bekomen, door David, doctor in de geneeskunde te Parijs. Hygiene van de zogende vrouw.

Jean Pierre David, geboren te Gex in 1737, overleedt te Parijs in 1784, meester in heelkunde te Parijs en doctor te Reims. Onderzoekingen over het bloeden, over de ademhaling, over de voeding.

De Bil L. Zie Barbette.

Heelkunde. 1694 de Bont Bern. 't Nieuwe examen der chirurgie na de hedendaagse praktyk. Amsterdam Jan ten Hoorn 1694 in 8; 2^e druk Amsterdam 1700 in 8; 3^e druk Amsterdam 1708 in 8; 4^e druk Amsterdam 1724 in 8; 5^e druk Leyden 1730 in 8. (Bi Amst.).
Pediatrie. [1786 De Buck]. Verhandeling over het misbruik der Loon-Voedsters En over de Voordeelen, welke de moeders, die hunne kinders zelfs voeden, aen het menschdom bezorgen. Werk, Door het Genoodschap der Geneeskunde van Parys gekroond in zyne openbaere Zitting van den 9 December 1779; in het Fransch beschreven Door den Heer Landais, Hoog-Leeraar in de Genees-Kunde. Uit het Fransch in het Nederduitsch overgebragt, met een Voor-reden en Aenteekeningen vermeerderd, Door J. De Buck, d'Oude, gezwoorne Heel- en Vroedmeester. Tot Gend, By Louis

Le Maire, Boekdrukker en Boekverkooper, op den Kouter. MDCCLXXXVI (22,6 × 13,5 cm., XXXIV + (4) + 121 pp, Bi Un Gent me 3429).

Pleidooi ten gunste van de voeding der zuigelingen door de moeder zelf.

_**_*

Deiman (in de biographie soms Deimann) Jan Rudolf, geboren te Hage in Oost-Friesland op 29 Aug. 1743 en overleden op 15 Jan. 1808 te Amsterdam, verwierf in 1770 den titel van doctor te Halle. Hij vestigde zich te Amsterdam als geneesheer, en beoefende ook de chemie. Hij hielp sterk mede om de inenting te verspreiden, werd hoofd van het groot ziekenhuis, voorzitter van het College van geneesheeren, lid van het Genootschap Concordia et Libertate. Met Bondt, Niewland, Paets van Troostwyk en Lauwerenburgh beoefende hij de chemie en stichte het Genootschap der Hollandsche scheikundigen, die zich tot de nieuwe leer van Lavoisier aansloten.

Zij ontdekten het aethyleenchloride, bestudeerden de verbindingen van de koolstof met de waterstof, het salpeterzuur, de stikstofoxyden, de ontbinding van het water door de electriciteit. De reeks Recherches physico-chimiques verscheen te Amsterdam in 1793, in het Nederlandsch in 1799.

Met Brugmanns van Leiden, Driessen van Groningen en Vrolyk van Amsterdam, bewerkte Deiman de Pharmacopaea Batava, Amsterdam 1805. Van hem ook: De geest en de strekking der kritische wijsbegeerte, Amsterdam 1805.

Geneeskunde. 1775 Deiman J.R. Geneeskundige proeven met den door Kunst gemaakten magneet in het werk gesteld en beschreven door den Duitschen geneesheer J.C. Unzer. Amsterdam Conradi 1775.
Hygiene. 1778 Deiman J.R. en A. Paets van Troostwijk. Proefneming omtrent de verbetering der lugt door middel van den groeij der planten. Hedend. Vaderl. Letteroef. 1778 VII/2 pp 338, 436, 481.
Geneeskunde. 1779 Deiman J.R. Geneeskundige proeven en waarnemingen omtrent de goede uitwerkselen der electriciteit in verscheidene ziekten. Amsterdam Hayman 1779 (Bi Un Amst).
Electriciteit. 1780 Deiman J.R. Proeven met de electrophore. Vaderl. Letteroef. 1780 II/2 p 284.

Hygiene [1780 Deiman] Verhandeling over het nut van den groei der boomen en planten tot zuivering der lucht door J.R. Deiman, M.D. en A. Paets van Troostwyk, Leden van het Provinciale Utrechtsche Genootschap. Te Amsterdam, By Pieter Hayman. MDCCLXXX (20,6 × 12,1 cm., (8) + 133 pp, Kon Bi Brussel VH 6328).

De boomen en planten nemen de bederfstoffen uit de lucht, en daarom kunnen zij gebruikt worden om zonder ophouden den dampkring te zuiveren.

Chemie [1781 Deiman]. Verhandeling over de vaste lucht door J.R. Deiman en A. Paets van Troostwyk. (Verh. Bat. Gen. Rotterdam V 1781, pp. 1-96, Bi Un Gent Hi 9621).

De vaste lucht, de nitreuse- of salpeterlucht, de inflammable- of brandbare lucht, de dephlogisticque of gedephlogisteerde lucht, eigenschappen van de vaste lucht (zwaarder dan lucht, niet geschikt voor de ademhaling, bederfwerend, zure smaak), eigenschappen der nitreuze lucht, van de brandbare lucht, van de gedephlogisteerde lucht. Als overdruk het volgende stuk.

Chemie [1781 Deiman]. Verhandeling over de vaste lucht door J.R. Deiman en A. Paets van Troostwyk, Leden van het Provinciale Utrechtsche Genootschap van Konsten en Wetenschappen, woonachtig te Amsterdam. Aan welk antwoord de gouden medaille is toegewezen. (27,7 × 22,8 cm, 95 pp, Kon Bi Brussel VH 5236).

De vaste lucht is een zuur, te onderscheiden van de overige zuren, en is aanwezig in de alkalische zouten en aarden. De nitreuse- of salpeterlucht is de gemeene lucht met salpeterzuur en phlogiston. De inflammable- of brandbaare lucht wordt verkregen uit oleum vitrioli met ijzer of zink, of uit oleum vitrioli en spiritus vini, of uit den modder van stilstaande wateren. Hier wordt een verwarring gemaakt tusschen waterstof, aethyleen en methaan. De dephlogisticque of gedephlogisteerde lucht is de lucht die van de vaste lucht door gebruik van alkali werd beroofd. De eigenschappen van die luchtsoorten worden beschreven.

Geneeskunde. [1781 Deiman]. Waarnemingen nopens de uitwerking van de flores arnicae in de afgaande koude koortsen, Door Joan Rudolph Deiman, Medicinae Doctor, te Amsterdam. (In Verhandel. Utregtsch Gen. 1781 I pp 305-316, Bi Un Gent Hi 9653).

Studie van 5 gevallen.

Geneeskunde. 1785 Deiman J.R. en Michel J.P. Antwoord op de prijsvraag, voorgesteld door de Koninklijke Maatschappij van Geneeskunde te Parijs, aangaande de voor- en nadeelen van den koortsbast in de verschillende soorten der tusschenpoozende koortsen. 1785.
Psychologie. 1787 Deiman J.R. Over de opgeruimdheid en levendigheid van geest bij het sterven. Mag. Wetensch. 1787, II/2 p 43.
Aardkunde. 1787 Deiman J.R. Over den oorsprong der bergen. Mag. Wetensch. 1787, II/2 p 467.
Chemie. 1787 Deiman J.R. en A. Paets van Troostwijck. Welke zijn de waarlijk onderscheide soorten der luchtgelijkende vloeistoffen aan welke men den naam van vaste lucht, gedephlogistiseerde lucht, ontvlambare lucht, salpeterlucht, zure lucht, looglucht en andere gegeven heeft en waarin dezelve van elkander afwijken en van de lucht des dampkrings onderscheiden zijn? Holl. Maatsch. Wetensch. 1787 XXIV.
Physica. 1788 Deiman J.R. Over de waarschijnlijkheid eener algemeene hoofdstoffe, van welke het licht, het vuur, de electriciteit en de magneetstoffe slegts bijzondere wijzigingen zijn. Mag. Wetensch. 1788 III/2 p 931.
Electriciteit. 1790 Deiman J.R. en A. Paets van Troostwijk. Beschrijving van een electriseermachine en van proefnemingen met dezelve in het werk gesteld. Amsterdam Holtrop 1790 in 4.
Physiologie. 1792 Deiman J.R. Verhandeling over den natuurlijken dood. Mag. Wetensch. 1792 I/1 p 3.
Chemie. 1793 Deiman J.R. Brief over het branden van zwavel, met eenige metalen, zonder aanraking van gaz-oxygene. Alg. Konst. en Letterb. 1793 II p 180.
Chemie. 1794 Deiman J.R., A. Paets van Troostwijk, N. Bondt, P. Nieuwland en A. Lauwerenburgh. Brief op de aanmerkingen van van Marum, betreffende het branden van zwavel, met eenige metalen, zonder aanraking van zuivere lucht. Nieuwe Konst- en Letterb. 1794 I p 73a.
Hygiene. 1794 Deiman J.R. Verhandeling over den invloed van het klimaat op het dierlijk ligchaam. Mag. Wetensch. 1794 II, 1, p 241.
Biographie. 1796 Deiman J.R. Levensschets van N. Bondt. Nieuwe Konst- en Letterbode 1796 II p 75 a.

Psychologie. 1796 Deiman J.R. Verhandeling over het bestaan der onbezielde dieren. Mag. Wetensch. 1796 III/2 p 751.
Chemie. 1797 Deiman, Paets van Troostwijk, Bondt, Nieuwland en Lauwenrenburgh. Brief, gericht aan P.J. Kasteleyn, over de vereeniging van metalen en zwavel op den vochtigen weg. Chem. en phys. oef. 1797 III p. 230.
Chemie. 1797 Deiman J.R., A Paets van Troostwijk, N. Bondt en A. Lauwerenburgh. Bericht wegens eenige proefnemingen, welke de decompositie van het water door middel van electrische schokken nader bevestigen. Chem. en phys. oef. 1797 III p. 318.
Chemie. 1797 Deiman J.R., A Paets van Troostwijk, N Bondt en A. Lauwerenburgh. Eenige waarnemingen over de uitwerking van kwik op het leven der planten. Chem. en phys. oefen. 1797 III p 375.
Chemie. 1797 Deiman J.R., A Paets van Troostwijk, N. Bondt en A. Lauwenburgh. Verhandelingen over de met ether verbonden salpeterlucht. Chem. en phys. oefen. 1797 III p 203.
Hygiene. 1797 Deiman J.R. Betoog dat de vrees voor heerschende ziekten in de daad een middel is om de besmetting dezer ziekten te bevorderen en de ziekten zelven gevaarlijker te maken. Mag. Wetensch. 1797 IV/1 p 367 (Bi Un Amst).
Chemie. 1798 Deiman J.R., A. Paets van Troostwijk, Lauwerenburgh en Vrolik. Over de decompositie van het ammoniaque door overgezuurd zeezoutzuur. Nieuwe Scheik. Bibl. 1798 I p 167; Amsterdam Holtrop 1799.
Chemie. 1798 Deiman J.R., A. Paets van Troostwijk en Lauwerenburgh. Onderzoek over den oorsprong der lucht bij het doordrijven van waterdampen door gloeijende buizen. Nieuwe Scheik. Bibl. 1798 I p 89; Amsterdam Holtrop 1799.
Chemie. 1798 Deiman J.R., A. Paets van Troostwijk, W. Vrolik en Lauwerenburgh. Nader onderzoek over de verandering van water tot stiklucht. Nieuwe Scheik. Bibl. 1798, I p 273.
Geschiedenis. 1798 Deiman J.R. Redevoering over de verdienste van Lavoisier. Nieuwe Scheik. Bibl. 1798 I p 343.
Hygiene. 1798 Deiman J.R. Bericht wegens het gebruik der warme en koude baden. Nieuwe Konst en Letterb. 1798 II p 9^b.

Chemie. 1799 Deiman J.R., Paets van Troostwijk, Bondt en Lauwerenburgh. Verhandeling over het oliemakend gas. Amsterdam Holtrop 1799.
Chemie. 1799 Deiman J.R. en A. Paets van Troostwijk. Over de ontleding van het water door middel van electrische schokken. Amsterdam Holtrop 1799.
Chemie. 1799 Deiman J.R., A. Paets van Troostwijk, P. Nieuwland en N. Bondt. Verhandeling over de loogzoutige zwavellevers. Amsterdam Holtrop 1799.
Chemie. 1799-1801 Deiman J.R., Paets van Troostwijk, Lauwerenburgh en Mulder. Natuur - en scheikundige waarnemingen. Amsterdam 1799-1801 in 8 (Bi Un Amst).

Deiman J.R. Zie Paets van Troostwijk.

_**_*

Pest. 1668 de Cock van Kerkwyck Christ. Pest-basiliscus en verduysterde liefde in des werelts laten avondtstondt. Klare beschrijvinge der pestilentie. 's Hertogenbosch du Mont 1668 in 4. (Bi Amst.).

De Combles Fr. Zie Borsumanus 1655.

Pest. 1665 de Creux Franç. Noodige bedenckinge op de pest-beschrijvinge van Paulus Barbette. Ofte klare en ware beschrijvinge van de pestsieckte. Amsterdam Lemmers 1665 in 8 (Bi Amst.).
Pest. 1666 de Creux Franç. De verkrachte verlaten waerheyt, ingevoert, klagende tegen den medicyn, over 't ongelyck dase lijdt, in en omtrent de pestsieckte, 2^e druk. Amsterdam 1666 in 8 (Bi Amst.).
Geneeskunde. 1785 Defrenne J.J. Vereenvoudigde geneeskunde ofte handboek van huyslyke genees- en heelkunde. Uit het Fransch. Brussel 1785 in 8 (Bi Amst).
Geneeskunde. 1786 Defrenne J.J. Beschrijving der geneesmiddelen. Uit het Fransch. Amsterdam 1786 in 8 (Bi Amst.).
Geneeskunde. 1782 De Groot L. Remedie voor de rasende koorts, van de Heer Bontekoe. Rotterdam 1682 in 4 (Bi Un Amst).

Geneeskunde. [1717 Dekkers]. Genees-konstige, of werk-stellige Oeffeningen, Omtrent de Manier van Geneesinge, Opgehelderd met bewysen uit verscheide Schrijvers, Reedeneeringen, en veele waarneemingen, soo de Genees- als de Heelkonst Raakende. Voorsien met een volkoomen Bladwyser, soo der Saaken, Gevallen, als Genees-Middelen. In 't Latyn Beschreeven door De Heer Frederik Dekkers, Eertyds (wanneer dit Werk voor de tweede-maal gedrukt was in de Latynse Taale) Med: Doct. en tegenwoordg Hoogleeraar der Geneeskunde in de Academie te Leiden. Uit het Latyn Vertaald. En met Koopere Konstplaaten vercierd. Te Leiden, By Johannes du Vivie, 1717 (20,3 × 15,7 cm, (18) + 851 + (22) pp, Bi Un Gent me 372⁶, Bi Un Amsterdam).

Titelplaat, voorrede van den schrijver (1644 † 1720), berigt van den drukker J. du Vivie. Latijnsche epigramma geteekend Jac. Triglandius, portret van den schrijver in 1694 op 47 jarigen leeftijd; 8 hoofdstukken over de niesmiddelen, de rookingen, de gorgelmiddelen, de braakmiddelen, de buikzuivering, de clisteeren en zetpillen, de zweetdrijvende en de pisdrijvende middelen.

Geneeskunde. 1743 Dekkers Fred. Alle de werken. Amsterdam 1743, 2^e uitgave in 4. (Bi Un Amsterdam).

Dekkers F. Zie Barbette 1669.

Leerling van de le Boe (Sylvius) ontdekte Dekkers de methode om eiwit in urine door koken met azijnzuur aan te toonen.

Werktuigkunde. 1777 Dela Chapelle Abbé. De scaphander of de konst om in de diepste wateren dryvende te gaan en allerhande werk te verrigten. Uit het Fransch. Amsterdam 1777 in 8. (Bi Un Amst.).
Heelkunde [1763 Delafaye]. Grond-beginselen der Heelkunde, door den Heere Joris Delafaye. Koninglyken Hoogleeraar ende Vertoonder der Heel-kunde tot Parys, oud Heelheer des Konings Heirlegeren, oud Bestierder der Koninglyke Akademie der Heel-kunde tot Parys, ende Lid der Akademien van Madrid en Rouan. Na den vyfden Parysschen druk (om deszelfs groote verbeternisse en vermeerdering in 't Nederduits gebragt, en met eenige korte aanteekeningen verrykt. Eerste Boek. Tot Brussel, By Petrus J. de Grieck, Drukker der Eerw: en Edele Heeren Staaten van Brabant, in de Biskopstraate. 1763, Met Voorregten en Goedkeuringen. (16,5 × 9,8 cm, (26) + 346 pp). - Id. Tweede Boek (VIII + 356 pp., Bi Un Gent me 1643, Bi Un Amsterdam).

Het 1^e boek bevat de goedkeuring van de Fransche uitgave, de Octroi du Conseil Privé de Sa M. Imp. Marie Thérèse, een uittreksel van het privilegie, een bericht van den boekdrukker, van den vertaler die zich niet noemt, een inleiding, en een aanwijzer van de 4 deelen die het boek samenstellen: van de natuurkunde, van de gezondheidsbewaarkunde, van de lydingkunde (de ziekten), van de geneeskunde. Op het einde een uitvoerige alphabetische lijst.

In het 2^e boek, het 5^e deel van de ziekten in het bizonder, een hoofdstuk over de aderlating, en een uitvoerige alphabetische lijst.

Heelkunde. 1777 Delafaye. Beginselen der Heelkunde. Naar den 6 druk uit het Fransch door J. Daams. Utrecht 1777 in 8.
Technologie [1792 de la Lande]. De papiermaker; uit het Fransch van de Heere Dela Lande; vermeerderd met aanmerkingen en Aanhangzels door P.J. Kasteleyn; apotheker en chimist te Amsterdam, lid van de Hollandsche Maatschappij der Weetenschappen te Haarlen, van het Bataafsch Genootschap der proefondervindelijke wijsbegeerte te Rotterdam, van het Zeeuwsche Genootschap der Wetenschappen te Vlissingen, en van het provinciale Utrechtsche Genootschap van Kunsten en Weetenschappen. Met Plaaten. Te Dordrecht, by A. Blussé en Zoon. MDCCXCII. (21,1 × 12,8 cm, XVI + 288 pp, Kon B1 Brussel VH 9887).

Het boek is opgedragen aan de twee ‘papierfabriekeurs Blauw en Briel te Wormerweer. Het papier bij de Romeinen, bereiding, werktuigen, gebreken, handel, het Hollandsch papier, het papier in verscheidene landen van Europa.

Dela Lande, of de la Lande, is de naam van verscheidene beoefenaren der wetenschappen:

Joseph-Jerome Le Français de Lalande (1732 † 1807), sterrekundige, lid van de Academie in 1753, hoogleeraar in de Collège de France. Buiten zijn werken over sterrekunde en over zeevaartkunde, heeft hij ook over bedrijven verhandelingen geschreven: De la description de neuf Arts differents: Art du papetier 1761, du parcheminier 1762, du cartonnier 1764, du chamoiseur 1764, du tanneur 1764, du megissier 1764, du maroquinier 1766, de l'hongroyeur 1766, du corroyeur 1767. Van hem ook Lettres sur le platine (Jan 1758, Juni 1758, feb 1760) waarmede hij dat metaal in Frankrijk bekend maakte. Het is de verhandeling Art du papetier 1761, die door Kasteleyn vrij werd vertaald en

in 1792 verscheen. Over Kasteleyn, zie mijn mededeelingGa naar voetnoot(1).

Michel-Jean-Jerome Le Français de Lalande, neef van Joseph Jerome, ook sterrekundige (1766 † 1839), lid van de Academie in 1801 en opvolger van zijn oom in de College de France.

Pierre Antoine Delalande (1787 † 1823), bioloog, in het Museum d'histoire naturelle werkzaam.

Jean Marie Delalande (1807 † 1851), bioloog, in 1839 leeraar aan het klein Seminarie van Nantes.

Delius H.F. Zie Boddaert 1777.

Geneeskunde [1777 Delius-Boddaert]. Natuur- en Geneeskundige verhandeling van het openend natuurlyk wonder zout van Glauber of Sal mirabile (Glauberi) nativum seu aperitivum Fridericianum. Beschreeven door den Heer Hendrik Frederik Delius, Hofraad van Z.D.H. den regeerende Markgrave van Brandenburg-Anspach, en Culmbach-Bayreuth; Hoogleraar in de Geneeskunde op de Hooge School te Erlangen, enz. Om deszelfs byzondere kragten, naar den derden vermeerderden Druk, uit het Hoogduitsche vertaalt; Met eenige nadere Proeven vermeerdert; Mitsgaders met een Briefsgewys scheidekundig betoog van den Heere P. Boddaert, Med. Doct. Oud-Raad der Stad Vlissingen; Lid van de Keizerl. Acad. der Natuur-Onderzoekeren; van die te Berlyn; van de Hollandsche, Zeeuwsche, en verscheidene andere Maatschappyen der Wetenschappen, enz. verrykt, en uitgegeeven door F.C.M. In 's Haage, By Bernardus Wittelaer 1777 (Bi Un Gent me 3006a, XIV + 34 pp, 19,5 × 12,2 cm, Bi Un Amst.).

Heinrich Friedrich Delius (1720 † 1791) geboren te Wernigerode en overleden te Erlangen, geneeskundige, natuuronderzoeker, en hoogleeraar. Benevens talrijke verhandelingen over geneeskunde heeft over chemie geschreven: Oratio de chemia oeconomica, Erlangen 1758 in 4; Nachricht von dem Nutzen und Gebrauch der Salzasche zum Duengen der Aecker und Wiesen und zum Vortheil der Kammer-Land und Bauergaertner, Hildburgshausen 1767 in 8; Experimenta chemica cum gummiresinis nonnullis instituta, 1788 in 4.

Over P. Boddaert, zie: Versl. en Meded. Kon. Vla. Acad. 1938 p. 442.

Geneeskunde. 1687 Dellon C. Tractaat van de bysondere ziekten die in d'Oostersche landen en op de reize derwaarts vallen. Utrecht 1687 in 4 (Bi Un Amst).
Heelkunde. 1798 Delonnes A.B. Imbert. Kunstbewerking van een vleeschbreuk. Uit het Fransch. Amsterdam 1798 in 8 (Bi Un Amst).
Geneeskunde. 1771 de Man M.J. Schriftelyk rapport aangaande de grasserende ziekte te Maurik in den Ampte van Neder-Betuwe. Nymegen 1771 in 8 (Bi Un Amst).
Geneeskunde. [1772 de Man]. Verhandeling over de kwaadaartige Rot-Koorts ofte Beschryving der ziekte Welke in het laatst van 1770 en den volgende jaare 1771 gegrasseerd heeft te Maurik In den Ampte van Neder-Betuwe voormaals by wyze van Schrifttelyk raport aan Die Edele Mogende Heeren Gedeputeerde Staaten des Quartiers van Nymegen overgeleeverd door Maximiliaan Jacob de Man, Med: Doctor, & Archiater der Stad Nymegen, Lid der Holl: Maatschappye der Wetenschappen te Haarlem en Op byzondere en hooge orders van welgemelde Hun Edele Mogenden Tot nut en welzyn der ingezetenen van voors: Dorp en anderen op het platte Land uytgegeeven, nu Door den Schryver nader overgezien, verder uytgebreid, en onder byvoeging van eenige bedenkingen omtrend de nog zweevende vee-pest aan het gemeen medegedeeld. Te Nymegen, Gedrukt by A. van Goor, Quartiers-Drukker, op de Markt, 1772. (21,5 × 13,7 cm, (12) + 238 pp Bi Un Gent me 1927; ook in Handel. Geneesk. Gen. Amst. 1776 I (12) + 238 pp, Bi Un Gent me 366a).

Als maatregelen worden aangeraden: de vernieuwing en de verbetering der lucht, de zorgen om spijzen en dranken niet laten bederven, de excreta zoo spoedig mogelijk verwijderen

Geneeskunde [1774 de Man] Waarneming van een Kanker-gezwel in de Lies, en de daar tegen gebruikte Belladonna; nevens het geen, na den dood, in het Lyk, gevonden is: door Maximiliaan Jacob de Man (Verhandelingen Maatsch. Gen. Haarlem XV 1774, pp 147-182, Bi Un Gent Hi 2045).
Geneeskunde [1774 de Man]. Waarneeming van een Knoest-Gezwel in de borst, en het daar tegen gebruikte geheim-middel van zekere Begynen te Rees, in het land van Cleve. Door Maximiliaan Jacob de Man. (In Verhandel. Maatsch. Gen. Haarlem XV 1774, pp 183-191; Bi Un Gent Hi 2045).
Geneeskunde [1777 De Man]. Waarneeming van eene aanmerkelyke en verouderde Longverzweering met eene etterborst, langs de piswegen

ontlast en geneezen. Door Maximiliaan Jacob de Man, Med. Doctor en Archiater der Stad Nymegen, Lid van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen te Haarlem. (Handel. Geneesk. Gen. Antw. II 1777 pp 156-168, Bi Un Gent me 366a).

Gebruik van geneesmiddelen met gematigden arbeid, namelijk houtzagen.

Geneeskunde. 1794 de Man M.J. Gedachten over de bloed- en watervloeijng uit Jezus doorstokene zijde. Amsterdam 1794 in 8. (Bi Un Amsterdam).
Heelkunde. 1730 Denys Jac. Heelkundige aanmerkingen over den steen der nieren, blaaze en waterpyp, het snijden der zelven, enz. Leiden 1730 in 8 (Bi Un Amsterdam). Een 2^e druk Arnhem 1753 in 8 (Bi Un Amsterdam).
Verloskunde. [1733 Denys]. Verhandelingen over het Ampt der Vroedmeesters, en Vroed-vrouwen: Met Aanmerkingen, derzelver Kunst raakende. Getrouwelyk ontdekkende, en leerende zeer noodige Handgreepen, om Baarende Vrouwen kort, en veilig te verlossen, daar de kinders tegen-natuurlyk, en natuurlyk geleegen zyn; als ook uit de scheef-leggende Lyfmoeder: door langduurige oeffeninge, en veel-jaarige eigen ondervindingen zaamen gesteld tot nut, en ligt der geener, die deeze Kunst leeren, ofte oeffenen. Door Jacobus Denys, Ordinaris Stads Chirurgyn, Operateur van de Steen, Vroedmeester, en Voorleezer ter onderwyzing van de Vroed-Vrouwen, binnen de Stad Leyden. Met kopere Platen. Te Leyden, By Juriaan Wishoff, Boekverkooper op det Raapenburg, by het Bagynhoff, 1733. (25,8 × 20 cm, (20) + 694 + (18) pp, Bi Un Gent me 871, Bi Un Amsterdam).

Opgedragen aan de leden van gerecht en van het stadsbestuur van Leiden, bevat deze schoone uitgave een voorrede, een tafel van de 40 hoofdstukken, en een portret door A. Toornvliet. De laatste pp dragen een alphabetisch register

Denys J. Zie de Beaulieu 1731.

Anatomie [1790 De Puyt] Bericht van een wanschapen kind, zonder hersenpan of hersenen geboren: medegedeeld door Jacobus De Puyt, J.Z. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen XIV 1790 pp 461-472, Bi Un Gent Hi 1902),

Dat kind leefde 12 uren.

Anatomie [1782 De Puyt]. Vroedkundige waarneming van tweelingen, die het water en vliezen gemeen hadden. Door Jacobus de Puyt. (In Verhandel. Zeewsch Gen. Vlissingen IX 1782 pp 423-430, Bi Un Gent Hi 1902).
Geneeskunde. 1625 De Raet Jan. Cort verhael oft tractaet van de haestige sieckte. Antwerpen G. Verdussen 1625 in 8.
Verloskunde [1771 de Reus]. Naauwkeurig Onderwys in de Vroedkunde; Door Jan de Reus, StadsVroedmeester te Harlingen, en gewoon Heelmeester van het Ed. Mog. Collegie ter Admiraliteit in Friesland. Met eene Voorreden van den Heere Petrus Camper, Hoogleeraar in de Genees-, Ontleed-, Heel- en Kruid-kunde op 's Lands Hoogeschoole van Groningen en Ommelanden, enz. enz. enz. Te Amsterdam, By Petrus Conradi, Te Harlingen, By F. van der Plaats & Junior. MDCCLXXI (21,9 × 13,9 cm, (8) + 101 + (1) pp, Bi Un Gent Me 2638, Bi Un Amsterdam).

Opdracht aan de burgemeesteren van Harlingen, Voorrede van Petrus Camper geteekend uit Klein Lankum 24 Mei 1771, en daarna de volgende verzen van S. Styl:

Klinkdicht op het naauwkeurig Onderwijs in de Vroedkunde door den Heere Jan de Reus.
 
Gy, die menschlievendheid als de eerste deugd betracht,
 
En niets zo vuurig wenscht als Kunsten aan te kweeken,
 
Die in de duisternis een heilzaam licht ontsteeken,
 
't Welk droeve lyders troost, en hunne smart verzacht;
 
Ziet hoe de Reus zich kwyt voor 't weerloos Nageslacht,
 
Daar 't in zyn eersten nood, geprangd, en schier bezweeken,
 
Door 't moederlyk gekerm noch schynt om hulp te smeeken,
 
Eer 't zonder doodsnik sterve, en ademloos versmacht.
 
Hoe blyft in dat gevaar elks hart van Schrik geslooten...
 
Maar neen! verbant uw vrees, angstvallige Echtgenooten:
 
Weet dat men in dees blaên een veilige uitkomst vindt.
 
Juicht, Vaders, juicht, en wilt die weldaad nooit vergeeten,
 
Waaraan gy mogelyk noch dikwijls dank moet weeten
 
De panden uwer liefde, en 't waardste dat gy mint.
 
S. Stijl.

In 17 hoofdstukken worden practische inlichtingen gegeven.

Verloskunde [1778 de Reus]. Naauwkeurig onderwys in de vroedkunde; door Jan de Reus, Stads Vroedmeester te Harlingen, en gewoon Heelmeester van het Ed. Mog. Collegie ter Admiraliteit in Friesland. Met eene Voorrede van den Hooggeleerden Heere Petrus Camper. Tweede druk vermeerderd met veele nuttige Aantekeningen, en een Aanhangzel over de Verlossing der Nageboorte; door denzelfden Schryver. Te Amsterdam, By Petrus Conradi, Te Harlingen, By Volkert van der Plaats, Bi Un Gent me 2637, Bi Un Amsterdam).

Opdracht aan de burgemeesteren van Harlingen. Petrus Camper heeft een nieuwe voorrede geschreven, gedagteekend uit Klein-Lankum 19 juni 1778. Het gedicht van S. Styl is zonder wijziging in de 2^e uitgave overgenomen. De stof wordt ook in 17 hoofdstukken verdeeld. In een nieuw aanhangsel handelt Schr. over de verlossing der nageboorte. (pp 119-155).

Geneeskunde. 1779 De Reus Jan. Kort verhaal van de roode loop te Harlingen. Harlingen 1779 in 8. (Bi Un Amsterdam).
Geneeskunde [1776 De Ridder] Geneezing van eene verregaande kwaadzappigheid door S.A. de Ridder, Med. Doct. &. &. te Loenen. (Handel. Geneesk. Gen. Amst. I 1776, pp 361-364, Bi Un Gent me 366a).

Genezing door het gebruik van sublimaat.

Geneeskunde [1798 De Roose]. Vyftal van Heel- en Geneeskundige waarnemingen door Judocus De Roose. Heel-meester te Lebbeke &. Lid Correspondent van dit Genootschap. (Verh. Genootsch. Geneesk. Antw. 1798 I pp 99-121, Bi Un Gent me 556).

Die waarnemingen handelen over een slagaderspat, een hoofdwonde, een gezwel in de hersenen, een beroerte, een hoofdpijp door gramschap.

Geneeskunde [1799 De Roose] Tiental van heel- en geneeskundige waarnemingen door Judocus De Roose Heelmeester te Lebbeke. Lid Correspondent van dit Genootschap. (In Verhandel. Gen. Geneesk. Antwerpen, II 1799 pp 180-225, Bi Un Gent me 556).

Ontleding van het onderste kaakbeen, gezwel in de lever, ettergezwel aan het peritoneum, waterzucht tusschen spieren en buikvlies, ascites, gezwel van het mesenterium, hydrops pectoris, etterzak in de longen, gezwellen in dij en borst, epilepsia.

Pharmacognosie [1800 De Roover] Scheikundig gedenk-schrift Over de vlugtige olien (Olea essentialia) te trekken op de beste wyze uit de gedroogde Planten, hunne zuivering, en waar in hun koleur in den staat hunner opgeklaartheid bewezen word. Door J.B. De Roover Artzeneimenger en Chymist te Brussel. Lid Correspondent van dit Genootschap. (In Verhandel. Gen. Geneesk. Antwerpen III 1800, pp 145-153, Bi Un Gent me 556).

Worden bestudeerd: pepermunt, citroenkruid, venkel, kermillen, majolein, munt, wormkruid, alsem, zavelboom, zavie, wynruit, selderie, druivenkruid, citroenschillen.

Natuurkunde [1732 Desaguliers] Korte Inhoud der philosophische lessen van Dr. J.Th. Desaguliers. Vervattende een kort begrip van de Beginselen en Gronden der Proef-ondervindelyke Natuur-kunde. Te Amsterdam, By Isaak Tirion, MDCCXXXII (20 × 12,2 cm., (8) + 194 + (10) pp Kon Bi Brussel VH 5343, Bi A.J.J.V.).

Bericht tot den lezer, overzicht in 25 lessen, talrijke figuren, bladwijzer van zaken.

Natuurkunde [1732 Desaguliers]. Beschryving van het Planetarium. Dienende tot een Vervolg op den Korten Inhoud der Philosophische Lessen; van Dr. J.Th. Desaguliers. Te Amsterdam, By Isaak Tirion 1732. (20 × 12,2 cm, (4) + XXIII pp, 3 platen, Kon Bi Brussel VH 5343, Bi A.J.J.V., medegebonden met het vorig werk).

Jean Theophile Des Aguliers (1683 † 1744), leeraar in de natuurlijke wijsbegeerte te Oxford, en daarna in de proefondervindelijke wijsbegeerte te Londen na den dood van Robert Hooke; hij werd ook de medewerker van Newton, toen deze, oud geworden, wetenschappelijke hulp had gewenscht.

Natuurkunde [1736 Desaguliers] De natuurkunde uit ondervindingen opgemaakt door Joannes Theophilus Desaguliers, Dr. in de Regten, Lid van de koninklyke Societeit van Londen, en Kappellaan van zyne Genade den Hertog van Chaudos. Uit het Engels vertaald door een liefhebber van de Natuurkunde. Te Amsterdam, By Isaak Tirion. MDCCXXXVI. Met Privilegie. (25,5 × 20,3 cm, (12) + 483 + (25) pp, Bi Un Gent Ph 21, Kon Bi Brussel VH 8189).

Bericht van den vertaler die onbekend blijft, voorrede van den schrijver, privilegie van de staten van Holland en Westfriesland.

Het werk wordt verdeeld in lessen, die zeer lang zijn. In de 1^e les (pp 1-43) bespreekt algemeene eigenschappen van licha-

men; daar vindt men onder meer inlichtingen over kleine afmetingen, getrokken uit de werken van Halley, Boyle, Leeuwenhoek, Jurin.

De 2^e les (pp 44-91) gaat over de krachten en de bewegingen, de 3^e (pp 92-186) ook over werktuigen, en toepassingen op levende wezens, de 4^e (pp 187-293) over de vrijving der werktuigen, de 5^e les (pp 294-462) over de wetten der bewegingen van Newton. Op pp 463-483 vindt men de beschrijving van het planetarium. Op het einde een alphabetisch register. Talrijke platen.

Desaguliers J.F., Zie Anon. 1734, 1735, 1736.

Natuurkunde. 1661 Descartes Ren. Brieven handelende van de overnatuurkunde, natuurkunde, zedekunst, geneeskunst, wiskunst, zangkunst, werkdaat, enz. Door J.H. Glazemaker vertaald, 2 deelen. Amsterdam Rieuwertz, 1661 in 4.
Mensch. 1682 Descartes Ren. De verhandeling van den mensch en de makinge van de vrugt in 's moeders lichaam. Middelburg 1682 in 4. Leiden 1695 in 4 (Bi Un Amst.).

Vertaling van: Traité de l'homme et de la formation du foetus, Paris 1664 in 4.

Opvoeding. 1763 Des-Essarts J.Ch. Verhandeling over de lichamelijke opvoeding van jonge kinderen. Amsterdam 1763 in 8 (Bi Un Amst).
Graan [1737 Deslandes]. Verzameling van verscheide natuurkundige verhandelingen en natuurlijke historien, Bekwaam Ter volmakinge dezer wetenschappen; In 't Fransch Beschreven door Den Hr. Des Landes, Lit van de Academie der Wetenschappen, &. &. &. En nu in 't Nederduits gebragt onder het opzicht van een voornaam' Liefhebber, met Figuren. Te Amsterdam, Bij Jacobus Loveringh, Boekverkooper in de Kalverstraat 1737 (15,4 × 9,5 cm, (6) × 268 pp, Bi A.J.J.V.).

Het boek bevat 9 verhandelingen waarvan de 2^e handelt over: ‘Nieuwe en natuurkundige waarnemingen over de wijs van de Granen te bewaren’ (pp 81-131). Na een historisch overzicht raadt schr. aan de bewaring van graan, om hongersnood te bestrijden, door den staat te laten regelen, om te beletten dat de handel tot bedrieglijke praktijken zou overgaan. Na de beschrijving van het bouwen van graanzolders worden de woeker-

dieren beschreven; voor het graan, kalanders, rupsen, kapellen, slakkebyters, en voor het meel de meelwormen.

De Fransche uitgave van dat werk zou volgens Hoefer alleen in 1748-1753 verschenen zijn. De Catalogus van de Bibliothèque Nationale te Parijs (1904, XVII) vermeldt p. 893: Recueil de différenz traitez de physique et d'histoires naturelles propres à perfectionner ces deux sciences par M. Deslandes (A.F. Boureau-Deslandes). Paris Gaveau 1736 in 12. Zelfde werk 1748-1753, 2^e édition, Paris Quillau 3 vol. in 12.

André Français Boureau Deslandes, letterkundige, geboren te Pondichery in 1690 en gestorven te Parijs in 1757, hoofdcommissaris van het zeewezen te Rochefort en te Brest.

Geneeskunde [1786 de Sola] Waarneeming van eene waterzugt der hersenen, na de dood eerst ontdekt Door B. de Sola, Medicinae Doctor te Nijmegen. (In Verhandel. Utrechtsch Gen. IV² 1789, pp 36-49, Bi Un Gent Hi 9653).
Lijkschouwing van een kind van 9 jaren.

Deslandes M. Zie Puzos 1762, 1764, 1768.

Diergeneeskunde. 1761 de Smet Jac. Den lusthof van het cirreren der peerden, 4^e druk. Dordrecht 1761 in 8 (Bi Un Amst).
Verloskunde. 1719 van Deventer Hendrik. Nader vertoog van de zware baringen. Delft 1719 in 4 (Bi Un Amst.).
Geneeskunde. [1739 van Deventer]. Hendrik van Deventer, M.D. Beschryving, van de ziektens der Beenderen. En inzonderheyd, Van de Rhachitis of Engelsche Ziekte. Als meede Verhandeling over het Voedzel der Beenderen, Waar in verklaart werd den Aardt, Eygenschappen en Gebruyk, van het Merg. Door den Heer Louis Lemery, Doctor Regent der Geneeskunde van de Koninglyke Academie der Wetenschappen, te Parys. Benevens Nieuwe Ontleedkundige Aanmerkingen, Over de Ziektens der Beenderen, Deszelfs Ongemeene Ziektens, en andere Onderwerpen. Door den Heer Jean Joseph Courtial, Raad en Geneesmeester des Konings, in de Stad Toulouse. Beide uit het Fransch vertaalt, en uytgegeeven Door Gerardus Dicten, Chirurgyn. Te Leyden, By Joh. Arnold. Langerak, 1739 (21.1 × 16,5, (12) × 203 pp, Bi Un Gent me 851, Bi Un Amsterdam).

Van dat werk een 2^e druk Leyden 1765 in 4 (Bi Un Amst.). Bericht tot den lezer van Gerardus Dicten, Chirurgyn, uit Leiden,

10 van Louwmaand 1739. Acht hoofdstukken over de beenderen, de verhandeling van Louis Lemery, 12 aanmerkingen, en drie bijgevoegde van du Verney.

Verloskunde. 1746 van Deventer Hendr. Manuale operatien zynde een nieuw ligt voor vroedmeesters en vroedvrouwen. Met nader vertoog en aanmerkingen. 3^e druk, vermeerderd met aanmerkingen die J.J. Bruier d'Ablaincourt heeft uitgegeven. Leyden 1746 in 4 (Bi Un Amsterdam).

Eerste uitgave 1701 's Gravenhage 1701, 2^e druk 1734, Leiden in 4, 4^e druk 1765 Amsterdam in 4. (Bi Un Amsterdam).

Verloskunde [1790 van Deventer]. Nieuw licht voor Vroed-meesters en Vroed-vrouwen, Haar getrouwelyk ontdekkende al wat nodig is te doen om Barende Vrouwen te helpen verlossen. Voorzien met zeer veele Koperen Platen, vertoonende de veelderleie Verplaatsingen der Lyfmoeder, en de verkeerde legging des Kinds. Waar by ook werd aangewezen, hoe men, als het nodig is, alle gekeerde kinderen kan regt keeren, in regt- of scheef leggende Lyf-moeders, of met de voeten afhalen, zonder instrumenten, alleen met de handen, zoo wel de leevendigen als de dooden, zonder doodsgevaar voor de vrouwen of voor de kinderen. Door veel-jaarige Oeffeningen en eigene Waarnemingen ontdekt, opgehelderd, vastgesteld en beschreven, door Hendrik van Deventer, Med. Doctor, Waarby gevoegd is: Nader vertoog van de zwaare baringen, en nieuwe aanmerkingen door den Autheur zelven nagelaten. Vierde druk. Vermeerderd met de uit 't Fransch vertaalde aanmerkingen van den Heer Jacques Jean Bruier d'Ablaincourt, Med. Doct. over de gewigtigste stukken, in dit Boek vervat. Te Amsterdam, By W. Vermandel en J.W. Smit, 1790 (21 × 16,5 cm, (34) + 555 + (11) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 870).

Opgedragen aan Schout, burgemeesteren, schepenen en regeerders van 'sGravenhage begint het boek met een voorrede van H. van Deventer, een voorrede van d'Ablaincourt, uittreksels van goedkeuringen, namelijk van de Faculteit der Medicijnen van Groningen op 3 Aug. 1700, en voor een Fransche uitgave van het werk, getiteld Observations importantes sur le manuel des accouchements ‘overgeset uit 't Latyn van Hendrik van Deventer, Med. Doctor’, geteekend te Parijs op 10 febr. 1731.

Het werk is verdeeld in 55 hoofdstukken, bevat een portret van van Deventer door I.V.d. Wilt, en eindigt met het ‘Nader Vertoog’ zooals in den titel vermeld.

Hendrik van Deventer (1651 † 1724), volgens Hoefer overleden in 1739, geneeskundige van Christiaan V van Denemarken,

heeft zich beroemd gemaakt als arts, ook door zijn verhandelingen over gynaecologie en verloskunde.

Verloskunde. 1753 de Visscher Jac. en van de Poll Hugo. Het Roonhuissaansch geheim in de Vroedkunde ontdekt. Leiden 1753 in f^o.
Verloskunde. [1754 de Visscher] Het Roonhuysiaansch Geheim, in de Vroedkunde ontdekt; Tegen de Weederstrevers verdedigt; En verder voltooit door de byvoeging der Beschryving van de wyzen, naar welken allen de Roonhuysiaansche Vroedmeesteren zyn gewoon te werken; Waar agter, behalven de nodige Bylagen bygevoegt zyn een Voorreden van Huig Chamberlen, en eenige Vroedkundige Aanmerkingen van Willougby; door Jacobus de Visscher, en Hugo vande Poll Stads Doctoren te Amsteldam. Te Leiden. By Johannes Heiligert, Boekverkooper in de Heeresteeg, 1754 (21,1 × 12,4 cm, (12) + 44 + 40 + 68 + 10 + 12 + 92 + 20 pp, Bi Un Gent me 2661).

Verzameling van 7 verhandelingen opgedragen aan Joannes Oosterdijk Schacht.

Tabak. 1692 de Vries B.C. Nuttelyke consideratien over het heedendaags tabaksuigen. Amsterdam, van Hoogenhuizen 1692 in 4.

De Wind P., zie Anonymus 1739.

Verloskunde [1757 De Wind] De vraag, is het niet afbinden der navelstreng volstrekt doodelyk voor een eerstgeboren kind? Onderzocht en beantwoordt door Paulus De Wind, Operateur van Zeeland, Anat: Chir: et Art: Obstetr: Lector, Stads Doctor en vroedmeester te Middelburg. Te Middelburg, By Pieter Gillissen, Boekverkooper 1757. (21,2 × 13,6 cm, (6) × 64 pp, Bi Un Gent me 2692).

Opgedragen aan de gemeenteoverheid van Middelburg.

Verloskunde [sd De Wind]. 'T geklemd Hoofd geredt: door Paulus De Wind, operateur van Zeeland, Anat: Chir: & Art: Obstr: Lector, Stadsdoctor, Steensnyder en vroedmeester, te Middelburg. Te Middelburg, By Pieter Gillissen, Boekverkooper. (21,2 × 13,3 cm, VIII + 109 + (1) pp, Bi Un Gent me 2693).

Opgedragen aan de Heeren Staten van Zeeland.

Geneeskunde [1769 De Wind]. Een waterachtig gezwel In een vrouwlyke borst, geneezen door Paulus De Wind. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen I 1769 pp 587-591, Bi Un Gent Hi 1902).

Verloskunde [1769 De Wind]. Waarneming Omtrend een eerstgebooren kind, waarvan de Ingewanden (de Nieren, Pisleiders, en Waterblaas uitgezondert) zig buiten den buik bevonden; Door Samuel De Wind, Medicinae Doctor, Stads Steensnyder, en Vroedmeester te Middelburg in Zeeland. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen I 1769 pp 592-594, Bi Un Gent Hi 1902).
Anatomie [1773 De Wind]. Ontleedkundige waarneming, behelzende een verwonderenswaardig beursgezwel, in de borstholligheid van een dood lighaam gevonden: Door Gerard De Wind. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen III 1773 pp 491-504, Bi Un Gent Hi 1902).
Heelkunde [1784 De Wind] Verhandeling over den polypus of slymprop en fungus of uitwas; benevens een berigt en afbeelding, van een zeer nuttig werktuig, ter afbinding dienende. Door Samuel De Wind. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen X 1784, pp 497-548, Bi Un Gent Hi 1902).
Heelkunde [1786 De Wind]. Vervolg op de Verhandeling over den polypus of slymprop; Beneevens eene Afbeelding van een daar aan nog ontbreekend Werktuig, ter Afbinding van alle soorten van Polypi, welke onder het bereik der vingeren vallen, doch te ver van de hand zyn, en in te veel verengde holtens hunne zitplaats genomen hebben, om door een slappen draad te kunnen omvat worden; met bygevoegde Aanmerkingen, door Samuel De Wind. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen XI 1786, pp 481-506, Bi Un Gent Hi 1902).
Toxicologie [1790 De Wind] Verhandeling over de vergiften, tot het Ryk der dieren betrekkelyk; door G. De Wind. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen XIV 1790 pp 267-362, Bi Un Gent Hi 1902;.

Vergift van adders en slangen, scorpioenen, dolle dieren; beschrijving van de aandoening.

Heelkunde [1790 De Wind]. Bericht wegens eene amputatie of afzetting, van eene vrouweborst, wegende over de zes ponden Middelburgsch gewicht; alsmede van de andere, wegende over de twee ponden; in dezelfde persoon: Door Samuel De Wind. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen XIV 1790, pp 397-417, Bi Un Gent Hi 1902).

Afzetting met gunstig gevolg.

Geneeskunde [1790 De Wind]. Proeven met het Alcali volatile liquidum van Mr Martinet: Door Samuel De Wind. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen XIV 1790 pp 418-442 (Bi Un Gent Hi 1902).

Uit- en inwendig gebruik ter bestrijden van kanker.

Samuel De Wind wordt in het Nederl. Biographisch Woordenboek niet genoemd.

Geneeskunde [1776 De Witt]. Verhandeling over de medelydenheid der deelen van het menschelyke ligchaam in ziekten. Door Gysbert De Witt. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen V 1776 pp 200-254, Bi Un Gent Hi 1902).

Tusschenkomst van de zenuwen.

Oogheelkunde [1769 De Witt]. Onderlinge vergelijkingen tusschen de verschillende manieren om de staar uit te neemen Door Gysbert De Witt Heel- en Vroedmeester te Rotterdam (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen I 1769 pp 1-138, Bi Un Gent Hi 1902).

Gebruik van het ophtalmostate van Lecat, het bistouri van Berenger, het kystitome van LaFaye.

Heelkunde [1769 De Witt]. Waarneming Van een verstropping van het Net rondom den Darm, ontdekt na den dood van een Lyder, op welken men de Breuksneede had verrigt. Door Gysbert de Witt, Heel- en Vroedmeester (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen I 1769 pp 605-620, Bi Un Gent Hi 1902;.

Ook Gysbert De Witt arts wordt in het Nederl. Biographisch Woordenboek niet genoemd.

Inenting. 1800 Dibbetz R en Ontijd C.G. Proeven en waarneemingen over de inenting der koepokken. 's Hage 1800 in 8. (Bi Un Amst).

Dicton G. Zie Van Deventer, 1739.

Pest. 1671 van Diemerbroeck Isbr. Traktaat van de peste. Uit het Latijn door J. du Boisson. Middelburg 1671 in 8. 2^e druk Amsterdam 1711 kl in 8. (Bi Un Amst.).

_**_*

Digby Kenelm (1603 † 1665) maakte het gebruik van het sympathiepoeder (kopersulfaat) om de wonden te genezen volksgemeen; dat poeder werkte op afstand volgens een stelsel dat wij thans wetenschappelijk verwerpen. De behandeling leidde echter

tot het gelukkig resultaat dat de wonden, op zindelijke wijze behandeld, konden genezen, hetgeen op hygienisch gebied zonder aarzelen op prijs te stellen is.

In mijn verhandeling Het Theatrum Sympateticum en het Theatrum Chimicum van Kenelm Digby (Versl. en Meded. Kon. Vla. Acad. 1935, 695-744) worden de titels der volgende Nederlandsche vertalingen der werken van Digby verzameld:

Geneeskunde [1665 Digby]. Theatrum Sympateticum. Het eerste deel. Behelsende een Oratie van den Ridder Digby, om de Wonden te genesen, sonder de selve te zien of aen-te-raecken, met meer andere wonderheden der naturen. Den Tweeden Druck, vermeerdert en verbetert. Tot Haerlem. Gedruckt by Joannes Casteleyn, Boeckdrucker op de Marckt, in de Druckery, Anno 1665. (19,2 × 14,4 cm, 31 pp, Bi Un Amst 638 F 17¹).
Geneeskunde [1662 Digby] Theatrum sympateticum, Ofte Wonder-Tooneel des Natuers Verborgentheden Zijnde een noodigh vervolgh op de Oratie van den Heer Cancelier Digby. Werdende hier in eerst te rechte gheleert de bereydinghe des Poeders de Sympathie, ende desselfs ghebruyck in verscheyde soorten van Wonden. Nevens een waerdigh ende aen-ghenaem verhael van veele seltsaeme Antipathien, ende Sympathien: Ende endelingh hoe dat de Dieren, Planten, Metalen, & sonder Zaet ofte voortteelinghe konnen voortkomen, ende waer uyt de Sympathien oorspronckelijck zijn. Uyt de Latijnsche Geschriften van den hoogh-gheleerden Nicolai Papinii, ende Sylvestri Rattray. Getranslateert door J.C. Gedruckt tot Haerlem, by Joannes Casteleyn, Boeckdrucker op de Marckt, aen de hoeck van de Groote Houtstraet, in de Druckery. Anno 1662 (19,2 × 14,4 cm, (8) + 30 pp, Bi Un Amst 638 F 17²].
Geneeskunde [1661 Digby]. D'Eminentie Oratie Van den Grooten Chancelier Der Koninginne van Groot Brittagne, den Heer Ridder Digby. Ghedaen in een voortreffelijcke Vergaderingh, Over 't Ghenesen der Wonden, door het Poeder, toe-genaemt de Sympathie, sonder de selve Wonden te sien of aen te raecken. Werdende de compositie deses Poeders volkomen ghedemonstreert de waerheydt sijner werckinghe voorschreven met natuurlijcke Redenen en bekende exempelen bewesen, ende veel onbekende wonderen der nature ontdeckt. Uyt het Frans (met Privilegie van den Koningh ghedruckt) ghetranslateert Door J.C. Felix qui potuit rerum cognoscere causas. Ghedruckt tot Haerlem by Joannes Casteleyn, in de Kleyne Hout-straet, teghens over de Banck van Leeningh. Anno 1661 (14,7 × 19,5 cm, 48 + (4) pp Bi Un Gent Ti 4958).
Geneeskunde [1681 Digby] Theatrum sympateticum, Ofte Wonder-Toneel des Natuurs Verborgentheden. Behelsende Een uitstekende Oratie,

over het gebruik des Poeders de Sympathie, daar in de waarheit zijner werkinge werd ontdekt: Door Kenelmus Digby, Ridder, Grave, en Kancelier van Groot Brittagne. Benevens Twee waardige Vervolgen, van vele zeldzame Antipathien en Sympathien. Als mede, hoe dat de Dieren, Planten, Metalen, &. zonder zaad of voort-teelinge konnen voortkomen, en waar uit de sympathiën oorspronkelijk zijn, met meer andere Geheimenissen der Natuurkunde. Door N. Papinius, en A. Kircherus. t'Amsterdam. By Jacob van Royen, in de Kalver-straat, by d'Osse-sluis: en Timotheus ten Hoorn, in de Nes, over de Brakke Grond, 1681 (13,1 × 7,9 cm, titelplaat, (6) + 439 + (25) pp, Bi Un Gent 155 S 20).
Geneeskunde [1680 Digby] Nieuwe Beproefde en wel ondersochte Geneesmiddelen, Ofte zeltsame Verborgentheden: met verscheide aardige Blanketsels, om de Jufferlyke schoonheid te onderhouden. Getrokken uit de Gedenk-schriften van den Heer Ridder Kenelmus Digby, Cançelier van Groot Brittagne. Uit het Fransch vertaalt. t'Amsterdam, By Jacob van Royen, Boekverkooper in de Kalver-straat, by d'Osse-sluis, en Timotheus ten Hoorn, Boekverkooper in de Nes, over de Brackegront, 1680 (13,1 × 7,9 cm, 281 + (6) pp, Bi A.J.J.V., Bi Un Gent 155 S 20).
Geneeskunde [1697 Digby] Theatrum sympateticum, Ofte Wonder-Toneel der Natuurs Verborgentheden Behelsende Een uitstekende Oratie, over het gebruik des Poeders de Sympathie, daer in de waar-heit zijner werkinge werdt ontdekt: Door Kemelmus Digby, Ridder, Grave, en Kancelier van Groot Brittagnne Benevens Twee waardige Vervolgen, van veele zeldzame Antipathien en Sympathien. Als mede, hoe dat de Dieren, Planten, Metalen & zonder zaad of voort-teelinge konnen voortkomen, en waaruit de sympathien oorspronkelijk zijn, met meer andere Gegeimnissen der Natuurkunde. Door N. Papinius, en A. Kircherus, Den Tweeden Druk, vermeerdert en verbeetert. Te Leeuwarden, by Hendrik Rintjes, en t'Amsterdam, by Jan ten Hoorn, Boekverkoopers. MDCXCVII (14,5 × 9,3 cm, (6) + 320 + 196 + (20) pp, Bi Un Gent).
Geneeskunde [1709 Digby] Theatrum Sympateticum,... (zooals 1697)... Den Derden Druk, vermeerdert en verbeetert, Te Amsterdam, By Jan ten Hoorn, Te Leeuwarden, By Pieter Ruirds, Boekverkoopers, 1709 (15 × 8,8 cm, (6) + 320 + 196 + (20) pp, Bi A.J.J.V., Bi Un Gent).
Geneeskunde [1727 Digby] Theatrum Sympateticum,... (zooals 1697)... Vierde Druk. Te Amsterdam, By Nicolaas ten Hoorn, Boekverkoper, 1727 (15,1 × 9,3 cm, (10) + 528 + (24) pp, Bi Un Gent).
Chemie [1693 Digby] Theatrum chimicum, Ofte geopende deure der Chymische Verborgentheden. Ontsloten van de vermaartste Autheuren,

die in de Chymische stoffe gelaboreert en geschreven hebben. Met groote vlyd door een Liefhebber der Chymie byeen gesamelt. Als Schroderus, Angelus Sala, Rolfinkius, le Febure, Crollius, Charras, Beguinus, als meer andere hedendaagse Schryvers. Met een vervolg over de Chymische Verborgentheden aangaande de verandering en verbetering der Metalen en Gesteenten. Door den Ridder K. Digby. Tot Amsterdam, by Jan ten Hoorn Boekverkoper over 't Oude Heere Logement, 1693 (15 × 9,8 cm, (21) + 490 + (22) + 170 + (6) pp, Bi A.J.J.V.)

Deze uitgaven worden in de hooger vermelde verhandeling beschreven.

*_**

Anatomie. 1680 Van Dyck C. Osteologia of nauwkeurige geraamtbeschrijving van verscheyde dieren, nevens hare historien, Amsterdam 1680 in 8.

De Engelsche arts Thomas Dimsdale (1711 † 1800), legde zich vooral toe op de inenting tegen de pokken. De keizerin Katherina van Rusland en hare kinderen lieten zich door hem inenten. Over dat onderwerp schreef hij: The present method of inoculation for the small pox 1772, Thoughts on general and partial inoculation 1776, Observations on the introduction to the plan of the dispensary for general inoculation 1778, Tracts on inoculation 1781.

Inenting. 1768 Dimsdale Thom. Verhandeling over de tegenwoordige manier van inentinge der kinderpokjes, 2^e druk. 's Gravenhage 1678 in 8 (Bi Un Amst).
Inenting. [7777 Dimsdale]. Bedenkingen over eene algemeene en deelsgewyze of byzondere inenting der Kinderpokjes. Behelzende Twee Verhandelingen, door den Autheur geschreeven gedurende zyn verblyf te Petersburg en op bevel van haare Keizerlyke Majesteit in 't Russisch uitgegeeven. Als mede twee ruuwe schetsen. De eene, betrekkelyk tot eene algemeene Inenting der arme lieden in kleine Steden en dorpen. De andere, tot eene algemeene Inenting der Armen in Londen en andere groote en volkryke Plaatsen. Door Thomas Dimsdale, Baron, Eersten Lyf-Arts, en werkelyken Staats-Raad, van haare Rus-Keizerlyke Majesteit, en F.R.S.. Uit het Engelsch vertaald. Te Rotterdam, By Bennet en Hake, MDCCLXXVII. (22,2 × 13,2 cm, 88 pp, Kon Bi Brussel VH 7795³).

Gunstige verhandeling waarin de hevige werking der kinderpokjes en het nut van de inenting wordt besproken. Reeds had Jurin te Londen de gunstige uitslagen van de inenting in 1722 vermeld, in een tijd toen op 1000 kinderen 386 beneden de twee jaren stierven. Schr. antwoordt op de opwerpingen tegen de inenting, bespreekt de algemeene en deelsgewijze inenting, het nut van hospitalen; hij besluit met den wensch een wet om de inenting op matige prijzen te kunnen verrichten te zien ontstaan.

Geneeskunde. [1776 Dinckler] Genees- en heelkundige waarnemingen. Door J.S.G. Dinckler. (In Verhandl. Zeeuwsch Gen. Vlissingen, 1776 V pp 255-280, Bi Un Gent Hi 1902).

Zes waarnemingen: kracht van ammoniakzout, phosphorentie van menschenafscheidingen, doofheid, wanstaltig mondgehemelte, darmbreuk bij een kind, genezen kropgezwel.

Pierre Dionis, heelkundige geboren te Parijs en aldaar overleden in 1718, was de eerste die openbare lessen gaf over anatomie in 1672 in de Jardin des Plantes. In 1680 werd hij hofchirurg van Maria Theresia van Oostenrijk, van Marie-Anne-Victoire van Beyeren en van Maria-Adelaïde van Savoie.

Heelkunde [1710 Dionis] Verhandeling van alle de chirurgicale Operatien, na de Nieuwste, Zekerste, en Gemakkelijkste manier: Verrijkt met verscheyde Aanmerkingen. Uitgelezene en Nieuwgevondene Geneesmiddelen, en Instrumenten: zeer naauwkeurig in kopere Plaaten afgebeeldt. In 't openbaar in den Hof des Konings van Vrankryk vertoont Door de Hr. Dionis, Voor deze Eerste Chirurgyn van Wyle Mevrouwe de Damphine; en nu van Mevrouw de Hertoginne van Bourgogne, en Geswooren Heelmeester te Parys. Uit het Frans vertaalt. Te Rotterdam. By Joannes Hofhout, Boekverkooper. MDCCX. (18 - 11,4 cm, (34) + (26) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 6085).

Titelplaat eene les van anatomie verbeeldende. Het boek wordt door den boekverkooper J. Hofhout aan verscheidene medici te Rotterdam en te Leiden opgedragen. Na deze opdracht, de opdracht aan den Franschen Koning door Dionis, en dan als voorrede en het voorbericht van den vertaler die zich niet laten kennen. Het overzicht is verdeeld in 10 ‘aantooningen’ met 39 platen waarop talrijke chirurgische werktuigen voorkomen. Op

het einde een alphabetisch register waarin vele technische uitdrukkingen worden uitgelegd.

Een 2^e uitgave te Leyden 1730 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Verloskunde. [1733 Dionis] Algemeene verhandeling vande Kraamkunde, behelzende alles wat het Kinderbaaren aangaat, en eenen bekwaamen Vroedmeester maaken kan. Door den Heer Dionis, Eersten Heelmeester van wylen de Gemalinnen der Daufynen van Vrankryk, en gezwooren Heelmeester te Parys. Met noodige Plaaten daar toe dienende voorzien. Den tweeden Druk. Merkelijk verbeterd, en van voorgaande Drukfouten gezuyvert. Te Leyden, By Jan en Hendrik Van der Deyster, Boekverkoopers in de Koornbrugsteeg. 1735. (16,6 × 10,6 cm, (16) + 408 + (24) pp, Bi Un Gent me 2655, Bi Un Amsterdam).

De voorrede draagt geen naam van vertaler. Het werk is verdeeld in zes boeken: 's menschen voortteeling, behandeling van de zwangere vrouw, verlossing, behandeling van de kraamvrouw, jonggeboren kinderen, keus van vroedmeester, minne en baker. Bij de bepaling van het woord verlossing, wordt gezegd dat dit woord alleen tot den mensch behoort; men zegt ‘van eene Teef, dat zy gejongd of gewurpen, van eene koe, dat zy gekalft heeft’.

De eerste uitgave verscheen te Leiden in 1726 in 8 (Bi Un Amsterdam).

Verloskunde. 1691 Dittrichs Justine, genaemt Siegemunt. Spiegel der vroedvrouwen. Uit het Duitsch. Amsterdam ten Hoorn 1691 in 4 (Bi Un Amst).

_**_*

Over Rembert Doedesz. Joenken of Dodoens (Dodonaeus) geboren te Mechelen in 1517 en overleden te Leiden in 1585 heb ik in 1927 een verhandeling geschreven: De kruidboeken van Dodoens, Clusius en de Lobel (Versl. en Meded. Kon. Vla. Acad. 1927, 13-41). Daar worden de volgende Nederlandsche werken van Dodoens vermeld.

Kruidkunde [1554 Dodoens] Cruijde Boeck. In den welcken die gheheele historie, dat es Tgheslacht, tfatsoen, naem, natuere, cracht, ende werckinghe, van den Cruyden, niet alleen hier te lande wassende, maer oock van den anderen vremden in der Medecijnen oorboorlijck, met grooter

neersticheyt begrepen ende verclaert es, met der selver Cruyden natuerlick naer dat leven conterfeitsel daer by ghestelt. Der hoochgheborene ende alder doorluchtichste Coninghinne ende Vrouwe, Vrouw Marien Coninghinne Douaigiere van Hungheren ende Bohemen &. Regente ende Gouvernante van des K.M. Neerlanden, toegheschreven. Duer D. Rembert Dodoens, Medecyn van der stadt van Mechelen. (in f^o, (20) + 818 + 10 pp Antw. van der Loe 1554, Mus. Plantin A 1863, Kon Bi Brussel VH 6189).
Kruidkunde [1563 Dodoens] Cruijde Boeck. In den welcken die geheele historie, dat es Tgheslacht, tfatsoen, naē, natuere, cracht ende werckinghe, van den Cruyden, niet alleen hier te lande wassende, maer oock van dē anderē vremdē in der Medecynen oorboorlijck, met grooter neersticheyt begrepen ende verclaert es, met der selver Cruyden natuerlijck naer het leven conterfeytsel daer byghestelt. Deur D. Rembert Dodoens, Medecijn van der stadt van Mechelen. Van nieuws oversien, ende met seer veel schoone nieuwe figueren vermeerdert. (in f^o, 20 + VCCLXXXII + 26 pp, Antw., Van der Loe 1563, Kon Bi Brussel VH 6355, Mus. Plantin A 2660, Bi Un Gent).

De Kon. Bibliotheek te Brussel (VH 6191) bezit een exemplaar van dat boek, uitgegeven in 1590 ook te Antwerpen bij Van der Loe.

Kruidkunde [1608 Dodoens] Cruydt-Boeck van Rembertus Dodonaeus, volgens sijne laetste verbeteringe: Biivoegsel achter elck Capittel, wt verscheyden Cruydt beschrijvers: Item in 't laetste een Beschrijvinge vande Indiaensche Gewassen, meest getrocken wt de schriften van Carolus Clusius. Tot Leyden, Inde Plantijnsche Druckerije van François van Ravelingen 1608. (in f^o, (4) + 1580 + 40 pp, Mus. Plantin A 1327, Bi Un Gent).
Kruidkunde [1618 Dodoens] Cruydt-Boeck van Rembertus Dodonaeus, volgens sijne laetste verbeteringe: met biivoegsels achter elck Capittel uut verscheyden Cruydtbeschrijvers: Item in 't laetste een Beschrijvinge van de Indiaensche Gewassen, meest getrocken wt de Schriften van Carolus Clusius. Tot Leyden, Inde Plantijnsche Druckerije van François van Ravelingen. 1618. Is te coope t'Antwerpen in den Plantijnschen Winckel. (in f^o, (16) + 1495 + 28 pp, Mus. Plantin A 1313, Bi Un Gent acc 9587).
Kruidkunde [1644 Dodoens] Cruydt-Boeck Remberti Dodonaei, volghens sijne laetste verbeteringhe: Met Biivoeghsels achter elck Capitel, uyt verscheyden Cruydt-beschrijvers.: Item, in 't laetste een Beschrijvinhge van de Indiaensche ghewassen, meest ghetrocken uyt de schriften van Carolus Clusius. Nu wederom van nieuws oversien ende verbetert. T'Antwerpen. Inde Plantijnsche Druckerije van Balthasar Moretus. MDCXLIV (in f^o, (18) + 1492 + 30 pp, Mus. Plantin A 1314, Kon Bi Brussel VH 6360¹).

1549 Dodoens. Almanack prognosticatie. Antw. Vander Loe, in f^o. (Vermeld in Bi Belgica).
1558 Dodoens. Almanack ende prognosticatie. Antw. Vander Loe, in 16 (Vermeld in Bi Belgica).
Geneeskunde. 1623 Dodoens. Ars medica. Of gheneeskonst uyt de publieke lessen by een vergadert door Nic. A. Wassenaer. Amsterdam Walschart 1623 in 4 (Bi Un Amsterdam).
_**_*
Pharmacie. [1781 Doedes] De opregte bereiding van den Spiritus volatilis succinatus, (Vluggen barnsteen-geest): Doorgaans bekend by den naam van Eau de Luce; Door Gerardus Doedes, Apotheker te Utrecht, Directeur en Lid. (In Verh. Utregtsch Gen. I 1781 pp 209-217, Bi Un Gent Hi 9653).

Bespreking van bereidingswijzen volgens verscheidene auteurs; gebruik volgens Doedes van ammoniumzout en ongebluschte kalk.

Chemie [1784 Doedes]. Verhandeling over den phosphorus liquidus lucens door Gerardus Doedes, Apotheker, Directeur en Lid. (In Verh. Utregtsch Gen. II 1784 pp 238-250, Bi Un Gent Hi 9653).
De oplossing van phosphor geeft goede uitslagen, om licht te geven, als men oleum Still. Rutae gebruikt.
Geneeskunde [1758 Doerffel] Aanmerkingen Over de in Curacao van tyd tot tyd in zwanggaande ziekten; door Carel Doerffel, Genees- en Heelmeester van 's Lands Hospitaal aldaar. (In Verhandel. Maatsch. Gen. Haarlem IV 1758 pp 331-345, Bi Un Gent Hi 2045).
Pokken [1770 van Doeveren] Verhandeling over de waare Kinderpokjes, die meer dan eenmaal denzelfden mensch aantasten, door Gualth. van Doeveren. (In Verhandel. Maatsch. Gen. Haarlem XII 1770 pp 189-242, Bi Un Gent Hi 2045).

Gevallen van besmetting als gevolg van de inenting bij ‘sommige menschen, die voor dezelve eene kleine vatbaarheid hebben, en mooglyk in hunnen leeftijd daar door nooit zouden aangetast geweest zijn.’ De mededeeling werd uit Groningen gezonden op 1 Juli 1769; daarna kwam een bijvoegsel gedagteekend uit Groningen 2 Juni 1770.

Gualth. van Doeveren werd geboren te Philippine in 1730 en overleed te Leiden in 1783; doctor in de medicynen van Leiden in 1753, hoogleeraar te Groningen in 1754 en te Leiden in 1771.

Dierkunde [1770 Domsma] Ontleedkundige beschryving van eenen zonne-visch; door Martinus Domsma, Mr Chirurgyn te Amsterdam. (In Verhandel. Maatsch. Gen. Haarlem XII 1770 pp 413-422, Bi Un Gent Hi 2045).
Inenting. 1769 van Doeveren W. Raadgevingen om de mentinge der ziekte van 't rundvee op eene gemakkelijke onkostbare manier te doen. Groningen. Jacob Bolt 1679 in 8 (Bi Un Amst).
Inenting. 1770 van Doeveren W. Brief aan E. Sandifort, behelsende een berigt van den gelukkigen uitslag der inentinge der kinderpokjes, onlangs te Groningen ondervonden. 's Gravenhage 1770 in 8 (Bi Un Amst).
Hygiene. 1771 van Doeveren W. Academische redevoering over de gunstige gesteldheid van Groningen voor de gezondheid. Groningen 1771 in 8 (Bi Un Amst).
Heelkunde. 1775 van Doeveren G. Verhandeling over de nieuwe manier van 't doorsteeken der blaas. Haarlem 1775 in 4 (Bi Un Amst).
Geneeskunde. 1730 Dolaeus Joan. Nieuwe verhandeling van de geneezing en verzachting der jicht door het drinken van melk. Uyt het Latyn vertaald door J. van Zanten. Rotterdam 1730 in 8 (Bi Un Amst).
Natuurkunde [1789 van Dongen] Wysgeerige Beschouwing van de Geheimen der Natuur opgedragen aan de Heeren van Dalberg, Herder en Kant. Uit 't Hoogduitsch door Jan Hendrik van Dongen. Te Amsterdam, By Wessing en vander Hey. MDCCLXXXIX (17,6 x 11,3 cm, 209 pp, Stadsbi Antwerpen 10439).

Het werk heeft een godsdienstige strekking. ‘Phisica (Na tuurkunde), Chymie (Scheikunde), en Natuur-Geschiedenis maaken de waare Weezensleer, de voorbereiding tot de Philosophie (Wysgeerte) of waare Metaphysica (Bovennatuurkunde) uit’. In de cosmologie bestudeert Schr. de materie en hare ‘stofdeeltjens; de aether is de hemellucht, de vuur-atomen zijn ondeelbare harde stofdeeltjes; zijn ook atomen de water- en luchtdeeltjens. Wanneer zuiver zuur zich met alkali verbonden heeft, “vormen zy geensins eene onvoegzaame Massa, maar zij stollen

tot eene regelmatige mathematische of wiskundige figuur, welke aan deeze zouten steeds eigenaardig is”. Deze opvatting waarin de gewichtsverhoudingen embryonair zijn ingesloten behoort tot het ‘Dynamik (krachtkunde) of organologie (zintuigkunde)’.

Daarna komen hoofdstukken over psychologie of zielkunde, pneumatologie of geestenleer, de theologie of de natuurleer van God.

De schepping der aardsche Natuur bedraagt de warmte en de koude, de natuurzwavel en het natuurzuur, de gisting van 's aardrijks oppervlakte, de vervlieging, de wereldgeest en het algemeene mercurius.

De vorming der dieren bedraagt de kracht der Beweeging, der Gewaarwording, der Manlijkheid (verhoogde secretie), der Vrouwelijkheid (verhoogde assimilatie), der bevruchting (gisting der gewaarwording), der vorming van het embryo (leven in de baarmoeder), van het dierlijk leven (inhoud van alle dierlijke krachten).

Bij de vorming van de menschelijke ziel, komen in aanmerking: de kracht tot erkentenis der waarheid, de kracht van den wil, de overhelling tot oneindige kennis en tot oneindige werkzaamheid, het gemoed of zielen leven, de reden en onderscheiding van schoon en goed, het verstand.

Dat werkje verdient een bijzondere studie.

Geneeskunde. 1794 van Dorpe J.P. Algemeene raedgevingen tot den rooden loop. Aelst 1794 in 12.
Verloskunde [1677 van Dortmont]. Aennemingh Van de Presentatie, Van Mr. Andries Boekelman. Waer in aengewesen worden de quade practijken om sijn begaene misslagh, en sijn onwetenheyt te verschoonen, aengaende het afhalen van een doode Vrucht. Door Bonaventura van Dortmont, Med: Doctor. t'Amsterdam, By Hieronymus Sweerts. 1677. (14,7 × 9,3 cm, 32 pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 983^o).

Werk van discussie met bewijsvoeringen van verscheidene medici.

Verloskunde [1677 van Dortmont]. Nootwendigh Bericht, Aen de Heer Doctor Fredericus Ruysch, en Meester Andries Boeckelman, gedaen door Bonaventura van Dortmunt. Medicinae Doctor. T'Amsterdam By Hieronymus Sweerts, in de Beursstraat, 1677. (14,7 × 9,3 cm, (8) pp, Bi Un Amst, Bi Un Gent me 983^p).

Verloskunde [1677 van Dortmont]. Bonaventura van Dortmonts, MD. Antwoort, Op het Nootwendigh Bericht, Van Mr. Andries Boeckelman, Breuck- en Vroet-meester der Stadt Amsterdam. Aengaende het afhalen van een doode vrucht. t'Amsterdam, By Hieronymus Sweerts, in de Beursstraet, 1677 (14,7 × 9,3 cm, 27 pp, Bi Un Amst., Bi Un Gent me 983 H).
Heelkunde [1726 Douglas]. Lithotomia Douglassiana Ofte een niewe wijze van Steen-Snyden, Voorgestelt in een Vertaling van John Douglas, en Will. Cheselden, Benevens de gedagten van den H^r Laur. Heister. Over deze wijze door Jan Sermes, Waar by enige aanmerkingen over de wyzen van Steen-Snyden Geoeffend door de HH. John Douglas, en J.J. Rau. Hier is nog bygevoegt een niewe manier van Breuk-Snyden. Te Utrecht, By Johannis Visch, MDCCXXVI. (19,4 × 12 cm, (52) + 240 pp, Bi Un Gent me 3186).

Het einde van de lange voorrede eindigt met de opdracht aan de burgemeesteren van Amsterdam. Het belang van de specialisatie wordt op den voorgrond gebracht.

Anatomie. Sd Douglas, J. Nauwkeurige Beschryving wegens alle de spieren van 's Menschen lichaam, in vergelijking van die der honden, benevens zommige die de vrouwen in 't byzonder eigen zijn. In 8.

John Douglas, heelkundige van de 1^e helft van de 18^e eeuw, lithotomist in het ziekenhuis van Westminster.

Chemie. 1786 Driessen Petrus. Scheikundige verhandeling over de magnesia alba. Amsterdam 1786 in 8 (Bi Un Amsterdam).
Chemie. 1791 Driessen. Natuurkundige en scheikundige waarnemingen. Leiden 1791 (van 't Hoff Lab. Utrecht).
Physica. 1799 Driessen. Briet aan Van Marum over den oorsprong der luchtbellen in het ijs. Nieuwe Konst- en Letterbode 1799 II p 162a.
Pokken [1758 Dryfhout]. Algemeene bedenkingen over de inenting der kinder-ziekte; Toegepast op een byzonder geval van onzichtbaare ingeënte pokjes: Door Mr J.F. Drufhout. (In Verhandel Gen. Wet. Haarlem IV 1758 pp 90-132, Bi Un Gent Hi 2045).

Het virus wordt genoemd de varioleuse stoffe; en er wordt een vergelijking gemaakt ‘met de aanstekinge van eene onderaardsche Myn, door middel van een brandend Lont; want het Draadje is het Lont; de Besmettings-stoffe, die daar aan kleeft, is het sprankje vuur of 't glimmend kooltje van het Lont; is

er geene Varioleuse stoffe in 't Lichaam, daar volgt zo weinig op de Inentinge, als dat er geen Kruid in de Myn is; is er veel Kruid in de Myn, en veel Varioleuse Stoffe in 't Lichaam, daar geschied eene zwaare ontploffing, en eene overvloedige Eruptie of Uitslag’.

Plantkunde [1760 Dryfhout] 'T Vermogen der natuur, altoos werkzaam tot eigen behoudenis, bevestigd door de zonderlinge Wortel-Schietinge van eenen Boom in zig zelven: Door Mr. J.F. Drufhout. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem V 1760 pp 112-157, Bi Un Gent Hi 2045).

Geval van een lindeboom die in verrot hout wortelen heeft geschoten, waardoor zijn leven verder mogelijk was.

Geneeskunde. 1737 Dover, Thom. Legaat eenes ouden geneeskundigen Leyden 1737 kl in 8 (Bi Un Amst).
Heelkunde. 1748 Draw, HFLe. Van de geschote wonden. Amsterdam 1748.

du Cloux P.P. Zie Falconer 1796.

Geneeskunde [1688 van Dueren] De ontdekking der bedriegeryen Vande gemeene Pis-besienders, Waar in naaktelijk vertoont werden hunne valsche Waanen, doortrapte Vonden, nietige Uyt-vlugten, en hunne gevaarlijke Genees-oeffeningen; Waar door zy de Pis-brengers, En de zieken Bedektelijk Bedriegen, en schandelijk misleyden. Door Johan van Dueren, Th. Ph. en Med. Doctor, en Practizyn tot Rotterdam. Regium est cum feceris bene, audire male. t'Amsterdam, by Timotheus ten Hoorn, Boekverkooper in de Nes, in 't Sinne-beeld, 1688 (15,7 × 9,8 cm, (32) + 426 pp, Bi Un Gent me 201).

Titelprent verbeeldende een medicus bezig urine te onderzoeken. Opdracht aan St. Blankaert, J. van der Meer en J. van Duverden van Voord. Gedichten van den schrijver, van Blankaert, van van der Meer, van L. Smids, van Duverden van Voord, van Sylvius. Hier onder de verzen van Blankaert:

Lof-digt, Op de Verhandelinge vande Ontdekking der Bedriegerye van de gemeene Pis-Besienders, Beschreven door den Heer, De Heer Johan van Dueren.

Th. Ph. & Med. Doctor en Practisyn tot Rotterdam.

Wat dondert, brult, of balkt nog 't oud gebrom der Grieken,

 
Weg nu met Hippocraat, of Celsus by de Sieken.
 
Indien dat de oude Choor, eens onse Eeuw besag,
 
Sou zien de duist're nagt, verandert in den dag.
 
Sit Reden op den Throon, de Hersen-drogten wyken,
 
Den Beunaas onder-voet, weg met zyn Pis-bekyken:
 
Twee op de nek van 't Grauw der Doctors met de Naam,
 
Die eer tot Ploeg en Spa, of t'Oorlog syn bequaam.
 
Gy brave Man, ga voort met dus de Waarheyd schryven,
 
Op dat 't Voor-oordeel eens by niemand mogt verblyven.
 
Ik doe myn Best altyd, 'k beyver wat ik kan,
 
En schroom nog haat of nyt, de waarheyd sit voor an.
 
Gesongen ter eeren van mynen ouden Vriend
 
Door Steph. Blankaert;
 
P. & M. Doct. C.M.S.

De hoofdstukken zijn ten getale van 14: over de pis, de dwalingen van den gemeenen man, de pisbrengers, de bedriegers, de onwetendheid, eigenschappen van urine, doktersgewoonten, voorzichtigheid, bijzondere gevallen, waarde van het onderzoek, dwalingen. Dat werk verdient een volledige studie.

Du Fay, W. Zie Anonymus 1736.

Metallurgie. [1781 Duhr] Bericht aangaande de goud-mynen op de Kust van Celebes. Door George Frederik Duhr, Secretaris van Justitie te Ternaten. (Verhandel. Batav Genootsch. Batavia III 1781 pp. 166-184, Bi Un Gent Hi 9696).

Beschrijving der plaatsen waar goud gevonden wordt met het ongelukkig leven der mijnwerkers.

Weerkunde. [1744 Duyn]. Aanmerkingen en aanteekeningen van drie meer dan gemeene strenge Winters. Als die van den Jaaren 1708 en 1709, die van 1739 en 1740, en die zeer strenge Wintermaand van 1742. Als meede meer andere Nuttig-weetende zaaken, zo van de waarneemingen van de Dagelyksche gesteldheid der Lugt, het Weder, de Wind enz. als verscheidene andere niet onnuttig-weetende voorvallen.
Dit Werkje is verder voorzien met dertig Tafelen, waar van er veertien achter het Werk, en zestien hier en daar in het zelve geplaatst zyn: Behelzende alle de waarneemingen van de gesteldheid der Lugt, het Weder enz. uitgenomen weinige van het Jaarlyks Sterfgetal der Menschen in zommige Steeden, als te Haarlem, Amsterdam, Alkmaar, Londen enz. en een Tafel van de Oppervlakkige groote van de 33 Hollandsche Steeden.

Hier is noch bygevoegt, een Uittreksel, of Korten Inhoud, van het Boek, Nutte en Nodige Oeffeningen, Te zamengestelt door den zelven Auteur, Nicolaas Duyn, Beminnaar der nutte Weetenschappen. Te Haarlem, By Izaak van der Vinne, Boek- en Papierverkooper in de Warmoesstraat, by de Anegang 1744. (21 × 12,6 cm, (20) + 248 + (8) pp, Stadsbi Antw. 12468).

Opdracht aan Petrus van Musschenbroek, Aanmerkingen en aanteekeningen (pp. 1-204), Nutte en noodige oefeningen (pp. 205-248), alphabetische bladwijzer op 8 pp.

Weerkunde [1746 Duyn]. Historische aanmerkingen, Van drie meer dan gemeene Strenge Winters, Als die van de Jaaren 1708 en 1709, 1739 en 1740, en der Wintermaand 1742: nevens Aantekeningen van meer andere Weetens-waardige zaaken, enz. Voorzien met dertig Tafelen, Behelzende alle de Waarneemingen van de gesteldheid der Lucht, het Weder, enz.: nevens eenige van het Jaarlyks Sterfgetal der Menschen in zommige Steden, als te Haarlem, Amsterdam, Alkmaar, Londen, enz.: en eene van de Oppervlakkige groote der drieëndertig Hollandsche Steden. Ook is er by gevoegd Een Uittrekzel of Korte Inhoud van het Boek, Nutte en Noodige Oeffening: Alles te zamengesteld door Nicolaas Duyn, In zyn leven Beminnaar der nutte Weetenschappen, en Mede-Lid van het Collegium Physicum & Mathematicum te Haarlem. Te Haarlem, By J. Marshoorn en Iz. van der Vinne, Boekverkoopers, MDCCXLVI (19,4 × 12,2 cm, (20) + 248 + (8) pp, Kon. Bi Brussel VH 5314).

Zelfde inhoud en zelfde pagineering als het vorig werk; alleen is de titel gewijzigd.

Hygiene [1760 DuHamel] Baak der Gezondheid voor de Zee-Vaarenden, ofte Verhandelinge over de Middelen om de gezondheid van het Scheepsvolk te bewaaren. Benevens Eene wyze om de lugt in de Zieken-zaalen te zuiveren. Door den Heer DuHamel Du Monceau, Lid van de Koninglyke Akademie der Weetenschappen te Parys, van de Koninglyke Maatschappy te Londen, van de Akademiën van Palermo en Besançon; Honorair Lid van de Maatschappy te Edenburg en van de Zee-Akdemie, Inspecteur Generaal der Zee-Zaaken. Uit het Fransch vertaald, door N.M.D. Verrykt met een Voorrede en eenige Aanmerkingen Door Johan Lulofs, Hoog-Leeraar te Leiden en Inspecteur Generaal der Rivieren van Holland en West Vriesland. Met kopere Plaaten. Te Leyden, By Abraham Honkoop, 1760 (15,4 × 10 cm, (56) + 205 pp, Kon Bi Brussel VH 7617).

In de voorrede van Johan Lulofs komt de inhoud der 20 afdeelingen van het werk. De verhandeling begint met een brief van den bevelhebber ter zee en bestudeert de eigenschappen

van gebruikte en versche lucht. Mechanische middelen om de lucht te ververschen.

Henri Louis Duhamel du Monceau, plant- en landbouwkundige geboren te Parijs in 1700 en aldaar overleden in 1782, toeziener van de Marine, lid van de Academie der Wetenschappen te Parijs. De bibliographie zijner werken is bijzonderlijk rijk.

Pestziekte [1664 Duizing] Twee Diepzinnige en heilzame onderzoekingen nopende de Pest, Waer van de eerste handelt Of de Pest ook besmettelijk zy? De tweede Of? en op wat wijze dezelve, zonder evenwel de liefde tot zijnen evennaesten te krenken, te schuwen zy. Beschreven Door den hoogh geleerden Heere Antoni Duizing, Professor der Medeçijnen in de Hooge School tot Groeningen. t'Amsterdam, Voor Abraham Witteling, Boekverkoper, 1664. (15,5 × 9,5 cm, 63 pp, Kon Bi Brussel VH 7776, medegebonden met Anonymus 1664 over de pest, Bi Un Amst.).

Het besluit van het eerste deel (pp 1-32) is dat de pest besmettelijk is. Het tweede deel (pp 33-63) bespreekt de betrekkingen tusschen zieken en verpleegers, in het kader van den godsdienst.

Inenting. 1768 Duncan W., Wintringham A, en Warren R. etc. Oordeel van de genees- en heelmeesters van den Koning van Engeland, aangaande de manier van inentinge der Kinderpokjes der Heeren Suttoniaanen. Uit het Engelsch. 's Gravenhage 1768 in 8 (Bi Un Amst).
Geschiedenis. 1733 Du Pui Piet. Vermaakelykheden omtrent de vryheyd der heelkonst, geoefent by Hebreeuwen, Egyptenaars, Grieken en Romeynen. Leyden 1733 in 8 (Bi Un Amst).
Heelkunde [1784 Du Pui] Verhandeling over de wyze van Steensnyden van den Heer Moreau, eerste Heelmeester van het Groote Hospital en lid van de Koninglyke Academie der heelkunde te Parys, met deszelfs beoordeeling en verbetering; Waar agter gevoegd is een Aanhangzel over de veranderingen, welke men aan het gorgeret van den Heer Hawkins gemaakt heeft. Door M.S. Du Pui A.L.M. Phil. & Med. Doctor, Anat. Chir. & Artis obstetr. Lector, Lid van de Zeeuwsche en Utrechtsche Genootschappen. (In Verhandel. Utrechtsch Gen. 1784 II pp 313-366, Bi Un Gent Hi 9653).

Gebruik van verscheidene messen; afbeeldingen.

Verloskunde [1778 Dupont] De ween en naween der barende en kraamvrouwen in hunnen aart, oorzaken en uitwerkingen beschouwd, door J.

Dupont. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen VI 1778 pp 401-516, Bi Un Gent Hi 1902).
Oogheelkunde [1784 du Pui] Verhandeling over de ontbinding van de verduisterde Lens crystalline, in het waterachtig vogt van ons oog, en de voordeelen, welke daar door verkreegen worden in de bewerkinge van de herstellinge van het gezicht; door Meinard Simon du Pui, A.L.M. Med. & Phil. Doctor, Anat. Chir. & Art. Obstetr. Lector, en Lid van het Zeeuwsh en Utrechtsch Genootschap. (In Verhandel. Maatsch. Wetensch. Haarlem XXI 1784 pp 68-85, Bi Un Gent Hi 2045).
Anatomie, 1622 Durer Albr. Beschryvinghe van de menschelijcke proportien. In 't Latyn ende Hooghd. tot Nurenbergh ghedruckt in 1527, ende nu in onze Nederlandsche Sprake overghezet. Arnhem 1622 in f^o. (Bi Un Amst).
Otologie [1735 Du Verney] Verhandeling van het werktuig van 't Gehoor, Behelzende, Het Zamenstel, de Gebruiken en de Ziektens van al de deelen van 't Oor. Door den Heer Du Verney, Lid van de Koninklyke Akademie der Wetenschappen, Raad, en Gewoonlyk Geneesheer des Konings, Hoogleeraar in de Ontleed- en Heelkunde in de Koninglyke Thuin der Planten te Parys. In 't Nederduitsch gebragt Door S.D.R. Med. Doct. Te Leyden by Joh. Arn. Langerak. MDCCXXXV. (16,8 × 10,8 cm, (16) + 174 + (70) pp, Bi Un Gent me 1192).

De Bi Un Amsterdam bezit een uitgave 1750 kl in 8. Voorbericht van den vertaler die onbekend blijft, en van den schrijver. Het 1^e deel behelst het gebouw van het gehoorswerktuig, het 2^e het gebruik daarvan. Het boekje versierd met 16 platen eindigt met een uitgebreid zakenregister.

Heelkunde [1765 Du Verney] Genees- en Heelkundige Verhandeling van alle de gebreken der Beenderen, door G.J. du Verney, In zyn leeven Doctor der Geneeskunde, Professor der Ontleed- en Heelkunde in den Koninglyken Tuin en Medelid van de Koninglyke Akademie der Wetenschappen van Parys. In 't Nederduitsch Vertaald Door Martinus Houttuyn, Med. Doctor. Eerste Deel, Te Amsterdam, By Pieter Spriet en Zoon, Boekverkoopers, 1756. (22 × 13,8 cm, Bi Un Gent me 2434). Eerste Deel (CXXXII + 385 pp). Tweede Deel (424 + (20) pp).

Opdracht van Petrus Camper. Voorrede gevolgd door de lofrede van Guichard Joseph du Verney, geboren te Feurs op 5 Augustus 1648, en overleden op 10 September 1730.

Het 1^e boek handelt over de beenbreuken (9 hoofdstukken),

het 2^e over de ontwrigtingen (6 hoofdstukken), het 3^e van de kwalen in de zelfstandigheid der beenderen en derzelver geledingen (5 hoofdstukken). Alphabetisch register.

Joseph-Guichard Duverney was doctor van de universiteit van Avignon, lid van de Academie der wetenschappen in 1674, en in 1679 leeraar in de anatomie van de Jardin du Roi. Hij weigerde als praktiseerend arts werkzaam te zijn om zich uitsluitend met den gasthuisdienst bezig te houden.

E.

Diergeneeskunde. 1793 Eberhard J.G. Verhandeling over het verossen der koeijen. Amsterdam 1793 in 8.
Physiologie. 1792 van Eckartshausen Karl. Het bestaan en de werkingen van het dierlijk magnetismus. Dordrecht 1792 in 8 (Bi Un Amst).
Geneeskunde [1763 Van Eems] Verhaal van eene doodelyke darmwond, door eene inwendige oorzaak; door Jakob van Eems, Doctor der Medicynen te Leyden. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem VII^A 1763 pp 366-379, Bi Un Gent Hi 2045).

Van Eems Jakob. Zie Miller Ph. 1745.

Egbertsz, Seb. zie Fernel 1636.

Eickma O.C. Zie Anonymus 1789.

Pharmacie [1696 Eyben] Den Doctor in 't Harnasch Tegens Den Apotheker in 't Hemd. Behelsende een duydelijke wederlegginge van seker Libel, onlangs van Theodorus Schoon, M.D. in 's Gravenhage uytgegeven. Door Doctor Eugenius Eyben, Homine imperito nunquam quidquam injustius; qui, nisi quod ipse facit, nihil rectum putat. Terentius. In 's Gravenhage, By Hermanus Groenhout, woonende op de Plaats. 1696. (14,8 × 8,9 cm, 76 + (3) pp, Kon. Bi Brussel VH 7299).

Dit stuk verscheen, scherp opgesteld, naar aanleiding van twee verhandelingen, niet minder scherp, in het licht gezonden in 1696, van Schoon en van een beminnaar der waarheyd. (Cf 1696 Schoon en 1696 Anonymus). De discussie gaat namelijk over overlevering.

Geneeskunde. 1696 Eyben Eug. Doctorale doodstuypen van Theod. Schoon. 's Hage 1696 kl in 8.

Geneeskunde. [1672 Eygel] Apologema pro Urinis Humanis, Of Verantwoordingh voor de Menschelike Wateren. Tegen alle Kleyn-achters der selver: waer in Klaerlick bewesen wort, dat de selve verre te boven gaen alle andere Teikenen in de Medicijn, soo dat sonder grondige kennis der selver de Geneeskonst niet bestaen en kan. Ten Tweeden: een Beschrijvingh der selver Wateren, soo door eygen Ondervindingen van 't Jaer 1636, als door bewijs der Autheuren, of Instelleren bevestight. Ten Derden: een Weder-leggingh Tegen de Schriften der Wateren van de Heeren Forestus, en Stratenius ingestelt zijnde. Alle beschreven door Antonii Eygel, Medicinae Doctor, en Practisijn tot Amsterdam, t'Amsterdam, Voor den Autheur, by Sierik Paulusz gedrukt, op de Cingel, tegen over Jan-Roon-poorts Toorn, 1672 (15,6 × 9,6 cm, (32) + 400 + (5) pp, Bi Un Gent me 1336, Bi Un Amst.).

Het boek bevat een titelprent met een portret, en een titelplaat met de volgende verzen, alles vóór het titelblad.

 
Wy grijpen aen de Nijt, een van de slimste tochten,
 
Die oyt met boos vergif op onze sinnen wrochten;
 
Daer is niet een gebreck of 't heeft ten minsten wat,
 
Daer op het voor het volck een gront van onschult vat.
 
De lust, al isse vuyl, die kan haer rancken prijsen,
 
Om datter soet vermaeck is uyt gewoon te rijsen;
 
De geldt-sucht wordt gegront, ten minsten na den schijn,
 
Om in den ouden dagh in geen gebreck te zijn.
 
Maar voor de swarte Nijt en is niet eene reden
 
Waerom sy in de borst yemant dient geleden:
 
Sy is haer eygen beul, en waer een ander lacht
 
Daer siet men dat het spoock van enckel druck versmacht.

Na het titelblad komen een opdracht aan ‘de drie-eenige Godt, de Vaderen Des Vaderlandts, En des Genees-Konsts’, drie gedichtjes waarvan 2 in het Nederlandsch en 1 in het Latijn, een tafel der genoemde schrijvers, een register der hoofdstukken en een voorrede.

Hier de 2 verzenstukjes in het Nederlandsch:

Ter Eeren Van de Wercken Antonii Eygel Medicyn.

Al de Boomen, Kruyden, Bloemen:

Al de Gommen, en wat meer

 
't Puyck der Artzen weet te noemen,
 
Is niet; soo men Zieckt'en 't Zeer
 
Van de Krancken niet kan weten,
 
Eygel kent, en weet dit wel,
 
Of hy 't Lichaem had bezeten,
 
Uyt der Krancken Water snel
 
H. Tolleken.
 
Juris Cons.
 
Tot een Eeuwige Memory
 
Der
 
Schriften
 
Antoni Eygel
 
Genees-Meester.
 
Heer Eygel, laet een ander and're Teykens stellen,
 
Om uyt te sien wat Quael den Mensch zijn Lichaem quellen:
 
Als hy in 't Urinaal het Mensch'lijk Water kijkt,
 
Hem hier uyt alderbest des Lichaems Quaelen blijkt.
 
Soo is het voor zijn tijt al-oude Artzen vonden,
 
Soo vont Hy 't in zijn tijdt, zoo 't veel met Hem verstonden.
 
Heer Eygel in Neerduyts aen Neerlant dit vertoont,
 
Geleerd', en ongeleerd zijn Hooft met Eeren kroont.
 
J. Munter, Theol.

In het 1^e deel bespreekt Schr. de verantwoordinge voor de medicijn, geen kunst maar een wetenschap; in het 2^e deel de menschenurine; in het 3^e deel komt de wederlegging tegen de geschriften van Forestus en Stratenius. Op het einde, een alphabetisch register.

Geneeskunde. [1673 Eygel]. Antonii Eygels Medicinae Doctoris, tot Amsterdam, Nieuwe Genees-konst, of Mantissa Medicaminum, Dat is, Toegift van Medicamenten, Tegen de Sieckten, aengewesen zijnde door 't Menschelick Water in Sijn Drie voorgaende Werken, dienende meerendeels voor Menschen van 15, of 16 Jaren tot 60, of 70. Voor den Autheur gedruckt Tot Amsterdam, By Sierik Paulusz, op de Cingel, tegenover Jan-Roon-Poortstooren, 1673. (14,8 × 9,1 cm, 107 + (4) pp, Bi Un Gent me 1478, Bi Un Amsterdam).

In 17 hoofdstukken bespreekt Schr. de levenswijze, de ziekten van het hoofd, de borst de buik en de ledematen.

Over Eygel heeft de Nederlandsche Biographie tot nu toe nog niets medegedeeld.

Geneeskunde [1708 Eyleman] Seventig heelkundige Aanmerkingen Door eygen Ondervindinge en Genezingen opgemaakt. Waar by achter aan gevoegt is, een t'zamen-spraak van den Ontwaakten Arcabuto en Elinus Met uytbreydinge van eenige Aanmerkinge daar op passende: Seer nut en dienstig voor jonge Leergierige Chirurgyns. By eengestelt door Jacobus Eyleman Chirurgyn in Leeuwarden. T'Amsterdam, By Jan ten Hoorn Boekverkooper over 't Oude Heeren Logement. 1708. (15,6 × 9,5 cm, (14) + 160 + 16 + 161 tot 441 + (5) pp, Bi Un Gent me 1845, Bi Un Amsterdam).

Opdracht aan de Gedeputeerde Staten van Friesland. Na de 70 aanteekeningen komt op p 337 ‘Den ontwaakten Arcabuto ofte Een 't Zamen-spraak tusschen Arcabuto en Elinus.

Anatomie. 1752 Eisendragh Joh. Catalogus van alle de principaalste rariteiten, die op de anatomie-kamer binnen de stadt Leiden vertoond werden. Leyden 1752 in 8 (Bi Un Amst).
Voeding. 1755 Eller J.T. Bewijs dat het gebruik van koperen vaten niet zoo schaadlijk is als men sedert eenigen tijd heeft voorgegeven. Rotterdan Beman 1755 in 8.

Nederlandsche vertaling van een werk van Johan Theodor Eller, geneeskundige, geboren te Pleskau in 1689 en overleden in 1760, arts van den koning en bestuurder van het geneeskundig college van Berlijn.

Geneeskunde [1780 Ellerbeek] Waarnemingen op 't Compagnies Schip Mars, in zee gestoken den 17 may 1776, en den 16 september op Cabo De Goede Hoop aangekomen; getrokken uit 't Journaal van den opperchirurgyn Joan Ferdin Ellerbeek. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen VII 1780 pp 259-276, Bi Un Gent Hi 1902).
Geneeskunde. 1780 Ellerbeck J.E. Verhandeling over de rotkoortsen, welke in de voorige jaaren geregeerd hebben. Rotterdam 1780 in 8 (Bi Un Amst).
Biologie. [1756 Ellis] Natuurlyke Historie van de Koraal-Gewassen, en andere dergelyke Zee-lighamen, die men gemeenlyk vind op de kusten van Groot-Brittanien en Ierland: Benevens eene Beschryving van een Grooten zee-polyp, In den zomer van 't Jaar 1753, by den Noord-Pool door de Walvis-vangers gevonden, Door Jan Ellis, Lid van 't Koninglyk Genootschap. Uit het Engels vertaald door Jan Tak, M.D. In 's Gravenhage, By Pieter De Hondt, MDCCLVI. (27,2 × 21,3 cm, XVI + 117 pp, 39 platen, Kon Bi Brussel 5717).

Opdracht aan Jan en Pieter Bisschop, kunstverzamelaars te Rotterdam, geteekend door den uitgever De Hondt; daarna bericht van den boekverkooper. De fraaie platen worden uitgelegd met de Latijnsche namen, terwijl de inhoudstafel de Nederlandsche teruggeven.

John Ellis, te Londen in 1776 overleden, was handelaar, doch tevens natuurliefhebber. Het oorspronkelijk werk verschenen te Londen in 1755 heeft als titel: An Essay toward a natural history of the Corallines and other natural productions of the like kind, commonly found on the coasts of Great-Britain and Ireland. Het werk werd ook in het Fransch vertaald door Allamand en verscheen in 1756 in den Haag.

Verloskunde. 1778 Eloy N.P.J. Grondbeginselen der vroed-konst van het Fransch vertaelt door Ch. Bradechal, Brugge, Van Praet 1778 in 8.

Nicolas-François-Joseph Eloy, geneeskundige en biograaf, geboren te Mons 20 Sept. 1714 en aldaar overleden op 10 Maart 1788. Hij studeerde te Leuven waar hij den graad van doctor in de medicijnen verwierf. Hij praktiseerde in zijn geboortestad. Het stuk dat hier vertaald werd heet Cours élémentaire des Accouchements. Zijn Dictionnaire historique de la Médecine ancienne et moderne is beroemd; uitgave te Luik, 1755, te Mons 1778.

Geneeskunde [Sd van Elsacker]. Verklaring en de Raedgeeving over de dysenteria ofte Loop-ziekte, Alsmede aengaende de Gal en soo genaemde Rotkoortse. Aen alle gemeyne Menschen ende Dorpelingen by gebrek van Genees-Heeren voorgestelt ende uytgegeven, Door den Heere P. Van Elsacker. Med. Lic. Tot onderregting, vermaening ende nut, van alle buyte Lieden, bysonder van der selve Heeren Wethouderen, Pastors ende Zieke besorgers. Nec sibi, sed toti genitum se credere mundo, Lucan; lib. 2. v. 383. 't Antwerpen, by P.J. Parys, Drukker. Met Goed-Keuring (19 × 12 cm, 113 + (3) pp, Bi Un Gent 220 P 21).

De gulzigheid, en vooral het misbruik van vleesch en visch, zijn de gewone oorzaken van dysenterie en andere darmkwalen.

Diergeneeskunde [1769 van Elsacker] Berigt aen de Lands-lieden, ofte korte Verhandeling Over de Besmettelyke Siekte van t'Hoorn-Vee, Waer in de Kenteekens, Toevallen, en Hulp-middelen verhandelt en voorgeschreven worden. Door my P. Van Elsacker, Licentiaet in de Medecyne, uyt de beste Autheurs der medecyne by-een-verzamelt en door den druk

bekent gemaekt. Quid labor, aut benefacta juvant, quid vomere terras. Invertisse graves? Virgil. georg. lib. 3. T'Antwerpen By J. Grange, Stadsdrukker op d'Eyermerkt. 1769. Met Approbatie. (15,1 × 9,9 cm, 16 pp, Bi Un Amsterdam, Kon Bi Brussel II 97949 A II 9).

Kenteekens van de ziekte, de geneesmiddelen, middelen om de ziekte te voorkomen, die vooral bestaan in de afzondering.

Geneeskunde [1772 Else] Proeve over de Geneezing der Waterbreuk. Van de Tunica vaginalis testis. Door Joseph Else, Heelmeester van het St. Thomas Hospitaal te Londen. Uit het Engelsch vertaald door Gerardus de Barbanson, Medicinae Doctor et Chirurgus. Te Amsterdam, By M. Magerus, Boekverkooper. MDCCLXXII (22,3 × 13,9 cm, X + X + 67 pp, Bi Un Gent me 2292).

Joseph Else, Engelsche heelkundige, overleden in 1780, lid van de Academie van heelkunde te Parijs, Zijn verhandelingen werden na zijn dood door G. Vaux herdrukt, London 1782 in 8.

Pharmacie. 1755 Elzevier Kornelis. Lexicon galeno-chymico-pharmaceuticum of apothekers woordenboek, Amsterdam 1755. (Bi Un Amst).
Verloskunde. 1789 van den Enden Corn. Verloskundige waarnemingen. Utrecht 1789 in 8.
Landbouw [1769 Engelberts] Bespiegelingen over de vier Getyden des Jaars. Door E.M. Engelberts, Bedienaar des H. Euangeliums te Hoorn. Te Amsterdam, By Yntema en Tieboel MDCCLXIX. (20,9 × 12,2 cm, (18) + 171 + (6) + 146 + (12) + 122 + (10) + 111 pp, Kon Bi Brussel VH 7190).

Overzicht, van dichterlijken aard, over de 4 jaargetijden.

Van Engelen C. Zie Buffon 1775.

Electriciteit. [1754 Engelman]. Proeven over den Aart der Werkinge, van de Electriciteit. Door J. Engelnam. (In Verhand. Maatsch. Wetensch. Haarlem I 1754, pp 267-328, Bi Un Gent Hi 2045).

Electriciteit verkregen door wijrving, en beschrijving van 30 proeven.

Electriciteit [1757 Engelman] Vervolg der proeven Over den Aart der Werkinge van de Electriciteit; Door J. Engelman. (In Verhand. Maatsch. Wetensch. Haarlem III 1757 pp 518-539, Bi Un Gent Hi 2045).

Beschrijving van 12 verdere proeven.

Geneeskunde [1758 Engelman] Eenige bedenkingen over de verstikkinge en verstikten; door J. Engelman (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem IV 1758 pp 386-472, Bi Un Gent Hi 2045).
Diergeneeskunde [1762 Engelman] Waarneemingen in de rundveesterfte, Gedaan in den Jaare 1756 en 1759 dienende tot een voorlooper ter nader verhandeling over dezelfde stoffe; door J. Engelman. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem 1762 VI² pp 955-1015, Bi Un Gent Hi 2045).

Aansteking van de longen, opzwelling van den buik met dunnen stinkenden loop.

Sneeuw [1771 Engelman]. Verhandeling over de Sneeuwfiguren; En hoe deze Natuurbeschouwing best aan te leggen, ter verheerlyking van Gods Magt, Wysheid, en Goedheid. Door den zeer geleerden Heer Jan Engelman; Med. Doct. Lid van de Haarl. Maatsch. der Wetensch. enz. Met koperen Plaaten. Tweede Uitgave; Verrykt met eene Voorrede van de Heer Pieter Boddaert; Med. Doct. Oud-Raad der Stad Vlissingen, Lid van de Keizerlyke Akademie der Natuur-Onderzoekeren, en van het Zeeuwsche Genootschap der Wetenschappen te Vlissingen. Te Utrecht, By G. Van den Brink, Jansz. 1771 (21,5 × 13,3 cm, (28) + 178 pp + 28 platen met 420 fig., Bi A.J.J.V.).

Uitgebreide voorrede van P. Boddaert, geteekend uit Utrecht 18 September 1771, en waarin worden genoemd Reaumur, Shaw, Russel, Don Ulloa, Halley, Musschenbroek, Bouguer, de la Caille, Mariotte, Cassini, Marsigli, Neltis, Kundman, Holman, Le Francq van Berkley, Engelman, Martin, de la Hire, Maupertuis, Braun, Huigens, Mairan, Perrault.

De verhandeling bespreekt 420 vormen van sneeuwfiguren.

Erasmus Bartholin (1625 † Kopenhagen 1698) heeft vroeger de sneeuwfiguren bestudeerd: De Nivis figura dissertatio, Hafniae 1660 in 8. Van Thomas Bartholin: Observationes variae de nivis usu medico, Hafniae 1661 in 8.

In 1905 publiceerde H. Schoentjes: Fleurs de la glace. Observations, expériences, photographies, Gand (Vanderpoorten).

Natuurkunde. 1747 Engelman J. Het regt gebruik der natuurbeschouwingen, geschetst in eene verhandeling over de sneeuwfiguuren. Haerlem 1747 in 8, 178 pp.
Diergeneeskunde. Sd Engelman J. Waarneemingen in de rundveesterfte in 1756 en 1759. Sl sd in 8 (Bi Un Amst).

Mineralogie [1780 Engestrom] Beschryving van een mineralogisch Zak-laboratorium, benevens eene byzondere Beschryving van het Gebruik der Blaaspyp in de Mineralogie, Met een naauwkeurige afbeelding in 't koper van het Zak-Laboratorium, door Gustav von Engestrom, Uit het Engelsch vertaald en met eenige Aanmerkingen, en bygevoegde Werktuigjes vermeerderd. Door Jan Esdré, A.L.M. & Philos. Doct. Voorzien met een beredenerende Voorreden van J. Le Francq van Berkhey, med. Doct., Lector Hist. Natur. aan 's Lands Hooge School binnen Leyden, en Lid van verscheiden Vaderlandsche en andere Genootschappen. Te Leyden, By Frans de Does, P.Z. MDCCLXXX. (19,6 + 12,3 cm, XL + 77 pp, Bi Un Gent ch 410 K).

In 65 stukjes worden besproken het gebruik van houtskool, de vlam van een kaars en de blaaspijp, en de samenstelling van een zaklaboratorium met vergrootglas, staal, vijl, magneet. Als chemische stoffen worden genoemd sodazout. borax, zuren, salpeter; proeven met de ertsen worden beschreven.

Gustav van Engelstroëm of Engestrom, Zweedsche chemicus, geboren te Lund in 1738 en overleden in 1815, was leerling van Brandt in het College der mijnen te Stockholm, en van den mineraloog Cronstedt. In 1764 werd hij metalenessayeur genoemd. Hij reisde in Norwegen, Engeland, Holland en Pruisen en werd dan in 1768 conservator der munten, en dan raadsheer tot 1794; hij was ook lid van de academie der wetenschappen te Stockholm.

De Catalogus van het British Museum noemt van hem:

An essay towards a system of mineralogy. Translated by G. von E. To which is added a treatise on the Pocket Laboratory 1770 in 8^e, 1772 in 8, 1788 in 8.
Guide du voyageur aux carrières et mines de Suede. Stockholm 1796 in 8.
Beschreibung eines mineralogischen Taschen-Laboratoriums. Aus dem Schwedischen übersetzt und mit Anmerkungen versehen von C.E. Weigel. Greifswald 1774 in 8. Zweite vermehrte Auflage nebst Hrn. Bergman's Abhandlung von der Probirung der Erze auf dem naszen Wege. Greifswald 1782 in 8.
Tal on mineralogiens hinder och framstag i senaro åren; hållet för kongl. Wetenskaps Academien, vid Praesidii nedläggande. Stockholm 1774 in 4.
Tal om vissa svårigheter omständigheter, som mötavid utöfvandet of Chemien. Stockholm 1782 in 8.
Drukkunst. [1768 Enschedé]. Proef van Letteren, Welke gegooten worden in de Nieuwe Haerlemsche Lettergietery von J. Enschedé 1768. (20,8 × 12,6 cm, (107 fol) + 8 pp, Kon Bi Brussel VH 8945).

Verzameling van drukletters. Aanteekening van Ch. Van Hulthem, gedagteekend ‘Gand le 3 mars 1828’ over de waarde van het boek en de personaliteit van Johannes Enschedé.

Johannes Enschedé geboren te Haarlem 1708 en aldaar 1780 overleden, boekdrukker en liefhebber van oude boeken. Hij is een lid van een beroemde familie van boekdrukkers. Izaak Enschedé (1681 † 1761) was de stichter der boekdrukkersfirma Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem. De zoon van Izaak, Johannes, heeft in de uitbreiding van de firma veel bijgedragen. De drie zonen van Johannes (1708 † 1780) waren Johannes (1750 † 1799), Jacobus en Abraham. De oudste zoon van Johannes (1750 † 1799) heette ook Johannes (1785 † 1866); de zoon van Abraham, genoemd Jacobus (1787 † 1865) maakte ook deel van de firma. De zoon van Jacobus, Willem Adriaan (1811 † 1899) bestudeerde de wis- en natuurkunde, werd hoogleeraar te Franeker en daarna te Groningen.

Mineralogie [1745 Ercker] Uytvoerige openinge der Onderaardsche Wereld, waarin allerley Ertzen of Mynstoffen, Naar haar Natuur en Eygenschappen, soo in 't groot, als kleyn vuur werden verhandelt, en geproeft, Als mede Hoe het Goud, Zilver en andere Metalen, van malkanderen te scheyden zyn; Messing gebrand, Sterke Wateren gedistilleert; en gebruyckt moeten worden. Door Lazarus Ercker, Opperste Bergmeester van wylen syn Rooms Keyserlyke Majesteit getrouwelyk beschreeven. Met eenige aanmerkingen daarover, ende onderregting aangaande het Zalpeter planten praeparatie en uytkooking; desselfs gebruyck, ende Buskruydmaking &. Voorsien met 43 koopere Plaaten. Benevens Een Register tot uytlegging der Kuntswoorden (sic), waarvan de Bergluiden, Proevers, Waardeerders en Muntmeesters zich bedienen. Door J.E.C. Ervaren Liefhebber en Kender der Berg en Hutwerken, en van 't geen tot de Munt en Metallurgie behoort. Uyt het Hoogduyts Vertaalt, naar den Vyfde merkelyk vermeerderden Druk. In 's Gravenhage, Voor Rekening van den Vertaalder, en zyn te bekomen by de Boekverkopers Ottho en Pieter van Thol, MDCCXLV. (25,3 × 19,8 cm, (6) × 389 + (7) pp + 43 platen + 51 pp, Kon Bi Brussel VH 5714).

Dat schoon werk, versierd met 43 koperplaten, is verdeeld in 5 boeken: de algemeene bewerkingen om metalen uit ertsen te krijgen, het goud, het koper, het lood, tin en kwikzilver, de salpeter en eenige zouten. De laatste 51 pp dragen een ‘Interpres phraseologiae metallurgicae’ of uitlegging van woorden en spreekwoorden in de metalenbedrijven gebruikt, opgesteld door Christiaan Bewaard.

Natuurkunde. 1734 L'Epie Z. Onderzoek over de oude en tegenwoordige natuurlijke gesteldheyd van Holland, ten opzigte van deszelfs rivieren en landen; aanwas, ophooging, zakking, laagte en dijkingen. Amsterdam 1734 in 8.
Heelkunde [1772 van Esch] Eenige Heelkundige waarnemingen en Konst-Bewerkingen, Door eigen ondervindinge geoeffend en beproefd, met nodige aanmerkingen ter zake dienende voorzien, en door bygebrachte gevallen van Geleerde Schryveren, bevestigd en gestaaft. By een Verzameld en in 't Licht gegeven, ten nutte van min Ervaarene en Jonge Heelmeesters Na eene Konst-Oeffening van meer dan een halve Eeuw, Door Pieter van Esch, Ordinaris en Oudste Konst-oeffenend Heelmeester, Zoo van de Stadt, Gasthuis, en 't Krankzinnig Beterhuis der Stadt Dordrecht. Te Gouda, Gedrukt By Gysbert de Vry en Zoon. MDCCLXXII (21,5 × 13,8 cm, (30) + 460 + (41) pp, Bi Un Gent me 1834).

Opdracht aan de overheid van Dordrecht, aan Pieter Hoeufft, Cornelis Pieter Pompe van Meerdervoort, Jacobus vander Pott, en aan de regenten der Godshuizen van Dordrecht. Voorrede tot den lezer. Daarna twee zeer lange gedichten, het eerste van Meinardus Evenhuis, het 2^e van Prodesse Canendo. Het boek bedraagt 22 hoofdstukken betreffende allerlei behandelingen. Zeer uitgebreid register van zaken.

Geneeskunde, 1774 d'Escherny D. Verhandeling van de oorzaken en toevallen van het graveel en den steen. Amsterdam 1774 in 8 (Bi Un Amst).
Wysbegeerte. 1782 Esdré Jan. Inleiding tot de Kennisse der natuurlyke wysbegeerte. Leyden 1782-1788 in 8, 6 deelen (Bi Un Amst).

Esdré Jan. Zie 1780 van Engestrom.

Landbouw [1566 Estienne] De Landwinninge ende Hoeve van M. Kaerle Stevens, Doctoor in de Medecijne. Wt de Fransoysche sprake in de nederduytsche overgheset. Wat in desen Boeck begrepen is, suldy inde navolgende Pagie vinden. T'Antwerpen, Ghedruct by Christoffel Plantyn. MDLXVI. Met priviliegie. (16,2 × 9,8 cm, 415 pp, Bi Un Gent Jur 10747).
Landbouw [1582 Estienne]. Id. Den laetsten druck, oversien ende vermeerdert, waer af het inhoudt in de naevolghende pagie cortelijck begrepen staet. t'Antwerpen, By Christoffel Plantijn in den gulden Passer. MDLXXXII (21,5 × 15,2 cm, Mus. Plantin Antw. A 51, (8) + 707 + 13 pp).

Landbouw [1588 Estienne]. De Veltbouw ofte Lant-winninghe: inhoudende eene rechte wel bestellinghe eenes hofs te bouwen: Cruydthoven ende Fruythoven te maecken: alderhande boomen te planten: Byen te houden te distilleren: beemden, vijvers en̄ staende watere te maken, en̄ die te onderhouden: visschen te vangen, ackerlandt te winnen: wijngaerden te oefenen: medicinale wijnen te bereydē: parck voor wilde beesten te maken midtsgaders de Wolvejacht. Alles beschreven van M. Kaerle Stevens, ende M. Jan Liebaut, beyde Doctooren in de Medicijne. En nu vermeerdert door den Welgheleerden Heer Melchior Sebizius Silesius der Artseney Doctor. Int Omslaen deses blads hebdy den inhoudt deses Boecx int cort. Tot Amstelredam, Ghedruckt by Cornelis Claesz. Opt Water int Schrijfboeck, CIƆ IƆ LXXXVIII (30,2 × 18,8 cm, 261 + (3) pp, Bi Is. Teirlinck).
Landbouw [1594 Estienne]. Id. Tot Amsterdam, By Cornelis Claesz. wonende opt Water int Schrijfboeck CIƆ IƆ XCIIII (28 + 18,3 cm, 261 pp Bi Un Gent Acc 8522 en Acc 8981).
Landbouw 1627 Estienne. Id. Amstelredam, H. Laurentz 1627 in f^o, 259 pp.
Landbouw. 1662 Estienne. Hofstede en landthuys, vervatende niet alleen de beschryvinge, plaatsche, bestieringe en waarneminge van een bequame hofstede, Kruyd- en moeshof, boter- en kaasmaken, etc., maar ook van paarden, muylen, ezelen, enz. Beschreven door Kar. Stevens, Jan Libaut, Ad. Lonicerus e.a. Alsmede de verhandeling van kinderpokken en maselen door Korn. van Someren. Dordrecht 1662 in 4.

Die vertalingen van de werken van Charles Estienne of Stephanus, geboren in 1504 en overleden in 1564, doctor in de geneeskunde, worden beschreven en besproken in mijn 3^e bijdrage van het Bromatologicon (Versl. en Meded. Kon. Vla. Acad. 1935, pp. 377-378).

Anatomie [1798 Eustachius]. De ontleedkundige plaaten van B. Eustachius, met eene Verklaaring derzelve. Vervaardigd onder toezicht van A. Bonn, Hoogleeraar in de Ontleed- en Heelkunde aan het Doorluchtig School te Amsterdam. Te Amsterdam, By J.B. Elwe, MDCCXCVIII. (41 × 25 cm, 47 platen, Kon Bi Brussel VH 7444).

De voorrede is geteekend door A. Bonn op 1 october 1798 te Amsterdam. Iedere plaat wordt uitvoerig uitgelegd.

Barthelemy Eustachius, overleden in 1574 was leeraar van geneeskunde en anatomie in het Collegium Sapientiae te Rome.

Hij verdedigde met heftigheid de waarde van Galenus tegen Vesalius.

Everaert Marten. Zie 1592 Cordus, 1580 Van Medina Peter.

Bakkerij. 1663 Eversdick F. Paste-boeck van de broode, waer door seer licht te vinden is, 't gewicht op alderley prijs, op de prijs op alderley gewicht van broot; door twee bysondere Tafelen; gedresseert na 't gewicht en mate van alle steden en plaetsen, hoedaenigh die wesen moghen. Mitsgaders noch eene derde Tafel, waer door terstont, sonder eenighe calculatie, gevonden wert de prijs van 1 lb. ghebacken broot berekent na 't gewicht en Coren-mate der Stede Goes, of alle soodanige andere plaetsen daer een sack terwen-meel, vande mole komende, wege, niet minder als 130, of meer als 144 lb. Middelburg 1663 in 4. (Antiquariatskatalog n^e 85 van K.F. Koehler Leipzig Nr 4097).

F

Heelkunde. 1628 Fabricius Hildanus Guilh. Nieuwe veldt chirurgie. Leeuwarden 1628 in 4. Amsterdam 1655 in 4. Dordrecht 1655 in 4. Amsterdam 1664 in 4 (Bi Un Amsterdam).
Heelkunde. 1656 Fabricius Hild. Guilh. Aanmerkingen, rakende de genees- ende heelkonst. Rotterdam 1656 in 4 (Bi Un Amsterdam).
Baden. 1662 Fabritius Franc. Van de natuerlijcke warme baden, principalijck derghener die tot Aken ende tot Botsaert zijn. 's Hertogenbosch 1622 kl in 8 (Bi Un Amsterdam).
Heelkunde. 1630 Fabritius Hyeron. De Chirurgicale operatien. 's Gravenhage 1630 in 4 (Bi Un Amsterdam).
Heelkunde. 1661 Fabritius Hier. Heelkonstige werkingen. Rotterdam 1661 in 4 (Bi Un Amsterdam).

Franciscus Fabritius, geboren te Roermond rond 1510 en overleden in 1572 was arts te Aken; hij publiceerde te Aken in 1546: Thermae aquentes, sive de balneorum naturalium, praecipue eorum quae sunt Aquisgrani et Porceti, natura et facultatibus.

Geneeskunde [1776 Falck] De Artz en Heelmeester der Zee-Lieden, Vervattende, in eenige Lessen, de eenvoudigste en beste Middelen tot geneezing der kwaalen en ziektens, aan welke de Zeevaarenden en anderen in de verschillende lugtstreeken des Aardkloots, onderhevig zijn. Ten dienste van alle Land- en Zee-Chirurgijns, en derzelver Leerlingen. Voorgesteld in de

duidelijkste en bevatbaarste bewoordingen, en gegrond op eene langduurige en gelukkige ondervinding. Door N: D: Falck, Med. Doct. Uit het Engelsch vertaald. Met Pl. Te Utrecht, By G. vanden Brink, Jansz. Boekverkoper by 't Stadhuis, MDCCLXXVI. (22 × 13,8 cm, XVI + 224 + (10) pp, Bi Un Gent me 2822, Bi Un Amsterdam).

Het boek is verdeeld in 6 lessen: de beschrijving van het menschelijk lichaam, het gebruik van geneesmiddelen, de behandeling van toevallen, de uitwendige kwalen, de koortsen en ontstekingen, de inwendige ziekten. Op het einde een plaat met de uitlegging.

Een uitgave te Rotterdam in 1791 in 8 (Bi Un Amst.).

Anatomie [1785 Falck] Afbeelding en berigt van twee aaneengegroeide kinderen, aan het Genootschap medegedeeld door den WelEdelen Gestrengen Heer Mr. Jman Willem Falck, ordinaris Raad van Nederlandsch Indiën, en Gouverneur van Ceylon, enz. enz. enz. (In Verh. Utrechtsch Gen. III² 1785, pp 394-398, Bi Un Gent Hi 9653).

Twee aaneengegroeide kinderen die 4-5 dagen hebben geleefd, waarvan het eene sliep gedurende het zuigen van het ander.

De Catalogus van het British Museum vermeldt van Falck: The Seamans medical Instructor, in a course of lectures. London 1774 in 8.

Geneeskunde. 1790 Falconer, W. Verhandeling over den invloed der hartstochten op de ziekten van het menschelijk lichaam. Amsterdam 1790 in 8. Amsterdam 1809 in 8. (Bi Un Amsterdam).
Geneeskunde [1796 Falconer]. Bericht weegens het werkend vermogen, of de uitwerkselen van de Aqua Mephitica Alcalina, of Loogzoutig luchtzuur water op het Graveel, de Steen en andere ongemakken, die de pisweegen aandoen. Door William Falconer, M.D.F.R.S. en geneesheer in het Generaal Hospitaal te Bath. De vierde uitgave Met byvoegsels, veranderingen, en eenige belangryke waarneemingen, die in de voorgaande uitgaven niet gevonden worden, vermeerderd, en na deze vierde uitgave, uit het Engelsch overgebragt door Paul Phil. du Cloux, Med. Doct. Te Leyden, bij L. Herdingh. MDCCXCVI. (22,4 × 13,3 cm, VI + 160 pp, Bi Un Gent me 3005, Bi Un Amsterdam).

Opdracht aan B. Colborne. Beschrijving van 28 waarnemingen en verscheidene proefnemingen.

William Falconer (1741 † 1805), studeerde te Edimburg en vestigde zich als arts te Bath.

Warenkunde [1774 Falck] Bericht wegens de kaneel, opgemaakt uit de toegezondene beschryving van den Heer Im. Will. Falck, Gouverneur van Ceylon. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem XV, 1774 pp 278-286, Bi Un Gent Hi 2045).

Beschrijving van kamferkaneel, zandige kaneel, lijmkaneel, trommelkaneel, doornkaneel, bloemkaneel.

Pharmacie [1741 de Farvacques]. Medicina Pharmaceutica, of Groote algemeene Schatkamer der drôgbereidende geneeskonst. Voorzien met Naaukeurige Aanmerkingen over veele Misbruiken in de Chemie en Medicyne, welke verbetert worden. Door verscheide groote kontslievenden en verscheide Titels stukswyze voorheen dikwils uitgegeeven, en naderhand overzien, in ordre gebragt, vermeerdert en verbetert door den uitmuntenden Heer, Robertus de Farvacques, Eerste Lyfmedicus van zyn Koninglyke Majesteit, Karel den Tweden. Enz. Enz. Met een Voorreden van den vermaarden Heer, Hieronimus David Gaubius, M.D. en professor in de Chemie en Medicyne te Leiden. Waar by nu gevoegt is een Ontsloten Kabinet der Simplicia, of Enkele Drogeryen, Door Johannes Schróder, Apotheker te Leiden. Hier is bygevoegt eene naaukeurige Verhandeling van de Acmella, een zeer gezegent Hulpmiddel voor Graveel, Steen, en meer andere zwaare Ongemakken, door den Heer J. Breinius beschreven, en nu vertaalt & met Plaaten. Zynde nu te zamen een volkomen Kabinet van groot belang voor de Geneeskunde, en Artseny-Bereiding: en ook voor Particuliere Liefhebbery om Geleyen en Confituuren te maaken. Drie Deelen met Plaaten en Registers. Te Leiden, By Isaak Severinus, Boekverkoper. 1741 (31,6 × 19,5 cm, (18) + 434 + 340 + (24) + (14) + 222 + (20) pp, Bi Un Amst., Kon Bi Brussel VH 7912).

Dit merkwaardig werk is verdeeld in 5 boeken: kennis en krachten der simplicia, bereiding der simplicia, bereiding der Composita, gereedschap van een apotheek, beschrijving der winkelbereidingen. Het is opgedragen aan H.D. Gaubius door den verkooper; de voorrede tot den lezer is geteekend H.D. Gaubius, de voorrede van den auteur blijft ongeteekend.

Na het overzicht behelzende de 434 en 340 pp treft men nog twee verhandelingen:

1^e	Ontslote Kabinet der simplicia of enkele drogeryen door Joh. Schróder (pp 1-176, Leiden 1741).
2^e	Verhandeling over Acmelia door J. Breinius (pp 185-200).
3^e	Ontdekking van de Medicynen tegen Steen in de Blaas door Juffr. Joanna Stephens met een dagregister van Jacob Kirkpatrik (pp 201-222).

Verscheidene lijsten van technische woorden, Latijn en Nederlandsch, maken van het werk een rijke bron voor de studie van de wetenschappelijke taal 200 jaren geleden.

Robert de Farvacques, een der stichters van het Collegium der geneesheeren te Brussel, was arts van Aartshertog Leopold-Willem, van don Juan van Oostenrijk, en van Karel II van Spanje.

Geneeskunde [1792 Fas]. Hoedanig is het juiste denkbeeld der Paraphrenitis? Door D. Fas, Medicinae Doctor te Leiden. (Handel. Geneesk. Gen. Amsterdam, 1792 XVI 85-149, Bi Un Gent me 366a).

Na verscheidene schrijvers genoemd te hebben, bepaalt Fas de paraphrenitis als volgt: een ontsteking van dat gedeelte der pleura, welk het diaphragma bekleedt.

Aeronautiek [1784 Faujas] Beschryving der proefneemingen met konstige Lugtbollen, die in 't voorleeden Jaar, meestendeels te Parys, opgelaten zyn: vervolgd met al het gene, zo tot het maaken der aërostatische machinen, als tot derzelver vulling, 't zy met Vuurdamp of met Ontvlambaare Lugt, betrekking heeft en de Nuttigheden, die er van te verwagten zyn, wanneer zy nader tot volmaaktheid worden gebragt; met Afbeelding derzelven op vier fraaije konstplaaten. In 't Fransch beschreeven en verzameld Door den Heer Faujas de Saint-Fond: in 't Nederduitsch Vertaald en met eenige Aantekeningen verrykt, Door den Heer Martinus Houttuyn, Medicinae doctor, Lid van de Hollandsche en Zeeuwsche Maatschappijen der Weetenschappen, enz. Te Amsterdam, By Jacobus van der Burgh en Zoon, Boekverkoopers op 't Water over de Paapenbrug, MDCCLXXXIV (20,4 × 12,5 cm, XX + (4) + 222 + XXXII + (8) + 230 + 17 pp, Kon Bi Brussel VH 5281).

De proeven van Montgolfier, Bourgeois, Giroud de Villette, Pilatre de Rozier, Faujas de Saint Fond, de Meunier, de Saussure, Andreani, Blanchard, Argent, Bertholon, d'Albon, Cellard de Chatelais, de Vichy Chamron, de Milly.

Op het einde een lang gedicht getiteld: Het nut der Luchtbollen; Dichtstuk door J. Van Dyk (In 's Haage, By Isaac van Cleef. MDCCLXXXIV), door den schrijver geteekend.

Barthelemy Faujas de Saint-Fond (1741 † 1819), naturalist aan het Museum, commissaris der mijnen en professor aan de Jardin des plantes. Geoloog en natuuronderzoeker, is hij een zeer vruchtbare schrijver geweest.

Hygiene [1792 Faust] Verhandeling weegens eene noodzaaklyke verbetering der kleeding, waar in betoogd word, Dat de oorzaak der zedelyke en Lighaamlyke verbastering des menschdoms in het draagen van broeken gezogt moet worden. Door B.C. Faust, M.D. Hofraad en Lyf-Medicus

van den Graave van Schaumburg-Lippe. Met eene voorrede van Campe. Uit het Hoogduitsch vertaald, en met aanmerkingen vermeerderd, door W.G. Beneevens een Brief en Aanmerkingen van H.A. Bake, M.D. over dit Werkje, waar in de beöordeeling van hetzelve, door Blumenbach en Salzman. Te Amsterdam, by Borchers, ten Brink, V. Ss, en V.d. Burg. Dordrecht, Blussé en van Braam, Delft, de Groot. 's Hage Thierry. Haarlem, Beets. Leyden, Honkoop. Middelburg, Wed. W. Abrahams. Rott. D. Vis en Bothall. Utr. J. Visch. (21 × 12,3 cm, XXXIV + 208 pp, Kon Bi Brussel VH 7697).

De datum van het boek wordt niet bepaald door de opdracht van den schrijver aan Stadhouder van Dolberg, gedagteekend Bückeburg 12 feb. 1791. Voorrede van Campe, uit Bronswyk Maart 1791; voorrede van den vertaaler W.G. november 1792. Daarom wordt in de bibliographie de datum van uitgave eens op 1791, dan op 1792 aangegeven. Het dragen van een broek blijkt onhygienisch: schadelijk voor de teeldeelen, oorzaak van breuken. De schrijver geeft een geschiedkundige overzicht over het dragen van broeken.

Hygiene. [1793 Faust] Proeve van een Katechismus der gezondheid, gevolgd naar het hoogduitsch door G. van Bosvelt. Te Utrecht, By J. van Rossum. MDCCXCIII. (20,2 × 12,6 cm, VI + (2) + 143 pp, Kon Bi Brussel VH 7623).

In het voorbericht geteekend S.J. van Geuns, 21 april 1793 verneemt men dat het oorspronkelijk werk als titel heeft: Entwurf einer Gesundheits Katechismus zum Gebrauch der Schulen in der Grafschaft Schaumburg-Lippe, en dat de schrijver is B.C. Faust, med. dr. te Buckeburg. De vertaler is G. van Borvelt.

Het boekje is in 3 afdeelingen: 1^o de gezondheid, 2^o de ziekten, geneesheeren en geneesmiddelen, 3^e onderrichtingen om de gezondheid te bewaren. Het onderwerp is met vragen en antwoorden. Het overzicht is weinig wetenschappelijk en op verscheidene plaatsen met verzen versierd.

Faust B.C. Zie van Bosvelt 1793.

Wetenschap [1775 Fermin]. Vraag: Mag een Natuuronderzoeker uit de reeds gemaakte waarnemingen een proefondervindingen verdere gevolgen trekken ter uitvorschinge van de nog onbekende oorzaken der verschynselen? zoo ja, hoe verre mag hy daar in voortgaan, en welke regelen moet hy daaromtrent in acht nemen? Beantwoord door Philippe Fermin. M.D. gezworen

Raad te Maastricht; met de vertalinge van Mr. P. Boddaert. (In Verhandel. Zeeuwsch Gen. Vlissingen, 1775, IV, 319-416, Bi Un Gent Hi 1902).

Regels van waarneming, studie der oorzaken, gevaren der wijsbegeerte, nut der beschouwing, het verkrijgen van het vernuft, de blijkbaarheid.

Anatomie [1636 Fernel]. Beschryvinghe der deelen des Menschelijcken Lichaems Johannis Fernelii. Overgheset door D. Sebastiaen Egbertsz, (In de chirurgie van A. Paré, Amsterdam Laurentsz 1636, 36,7 × 21,8 cm, 42 + (2) pp, Bi Un Gent G 7827).

Als aanhangsel van de Chirurgie van Paré, in het Nederlandsch omgezet door Car. Battus; 16 hoofdstukken met besluit, gedagteekend 23 Mei 1596. Jean Fernel (1497? † 1558), studeerde eerst de wiskunde, de wijsbegeerte en daarna de geneeskunde; genaamd tot moderne Galenus, heeft hij onder meer een groote verhandeling over pathologie die beroemd is geworden: Jos. Fern. Medicina 1554, Parijs in f^o waarvan meer dan 30 uitgaven het licht zagen.

Feyens. Zie Fienus.

Natuurkunde. 1665 Feylingius Joh. De macrocosmus en Microcosmus, ofte de wonderen van de Groote en Kleyne Werelt, met allerhanden historien verligt. Amsterdam, Imbrechts 1665 in 12 (Bi Un Amst.).
Weerkunde. 1668 Fienus Jo. Een nieuwe besondere en beknopte verklaringe van de winden. Amsterdam 1668 kl in 8. (Bi Un Amsterdam).
Heelkunde. 1659 Fienus Thom. Twaalf boecken van de voornaamste geschillen in de heelkonst. Dordrecht 1659 kl in 8 (Bi Un Amsterdam).
Heelkunde [1685 Fienus] De twaalf voornaamste Hand-Grepen der Heelkonst. Waar in grondig vertoont werd, Ten 1. het Stellen van een Trepaan. 2. 't Lichten van de Staar, 3 't Afnemen van Ungula. 4. De opening van de Strot. 5. 't Openen van de Borst. 6. 't Openen van de Buik. 7. 't Openen van de Slagaders. 8. Van de Keyserlijke Snee. 9. Steensnijden. 10. Breuksnijden. 11. Afsetten der Leeden. 12. In-enten der Neusen en andere Deelen. Door Thomas Fienus, Med. Doct. en Professor tot Leuven. Item De Heelkonstige Gronden, Door den Heer Isaak Berber, Beide met Noten verciert Door S. Blankaart, P. & M. Doct. t'Amsterdam. By Jan ten Hoorn, Boekverkooper, tegen over 't Oude Heeren Logement, 1685. (16,6 × 10,7 cm, (4) + 262 + (2) + (4) + 66 + (2) pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 3121).

Het 1^e werk is verdeeld in 12 boeken volgens den inhoud in titel aangegeven. Het voorbericht tot den lezer is door Steph. Blankaart opgesteld.

Het 2^e werk heeft als titel:

Heelkunde [1685 Bebber] Ware en vaste Gronden van de Heel-Konst, Gelegt door Isaac Berber, In zijn leven Med. Doctor Extraordinaar der Stad Dordregt. Met noodige Aanmerkingen verrijkt Door S.B.Ph. en Med. Doctor. t'Amsterdam, By Jan ten Hoorn, Boekverkoper over 't Oude Heere Logement, A^e 1685 (16,6 × 10,7 cm., (4) + 66 + (2) pp).

Het boekje begint met een stuk verzen:

Eerdicht, Op de Vaste en ware Gronden Van de Heel-Konst, Door Isaac Bebber. M.D.
 
De Heel-Konst scheen voor heen als in een mist begraven,
 
End'eed'le Artzeny, van misgevoelen krank,
 
De geest te geven, in een sluimer siekt', eer lank.
 
En af te leggen al haar heerelijke gaven.
 
Maar nader onderwind, tot vrucht van ijv'rig slaven
 
Maakt d'hoog-vergode konst, van hare quaal gesont,
 
Geeft haar een beter voet, een ruim zoo vasten gront,
 
Om, met beknopter styl, de wereld door te draven.
 
't Geleerd vernuft van Hem, die graag zijn uiren slyt,
 
Als reddring van de Konst zijn arbeid mag bekroonen,
 
Van 't ligt in duisternis, om eens den dag te toonen,
 
Die ons verschuldigt was, 't verloop van langen tijt.
 
Slyt nu geen jaren meer, in angstig te doorsoeken,
 
Het ruim en breet beslag, van afgeleende boeken;
 
Hier loopt een korter weg, naar opener bescheit.
 
Schryft Schryvers wat gy wilt, om werken te vergaren,
 
Hier vint men ryke stof, in klein getal van blaren,
 
Die kort en bondig is, heeft alderbest gezeit.
 
L.V.B.

Na een algemeen overzicht wordt gehandeld over gezwellen, gangraena, verbrandheid, zweeren, schrofulae, kanker.

Thomas Fyens of Fienus werd geboren te Antwerpen op 28 Maart 1567 en overleed op 15 Maart 1631; hij was de zoon

van Jan Feyens geboren te Turnhout en overleden te Dordrecht in 1584, arts te Antwerpen. Thomas Fyens studeerde te Leiden en in Italië en werd in 1593 hoogleeraar in de medicynen te Leuven,

Van hem de volgende werken:

De Cauteriis Libri quinque, Leuven 1598 in 8; De viribus Imaginationis, Leuven 1608 in 8; De Vi Formatrice Foetus Liber, Antwerpen 1620 in 8; De vi formatrice foetus Liber secundus, adversus Ludovicum Du Gardin, Leuven 1624 in 8; Pro sua de animatione foetus tertia die, opinione, Apologia, Leuven 1629 in 8; De praecipuis Artis Chirurgicae controversiis libri duodecim, Frankfurt 1649 in 4; Semeiotice sive de signis medicis tractatus, Lyon 1664 in 4.
Water. 1684 Fitzgerald W. Soutwater versch gemaakt ofte een nette beschrijvinge van deze nieuwe inventie. Rotterdam 1684 (Bi Un Amsterdam).
Water. 1684 Fitzgerald W. Nieuwe experimenten en profijtelijcke Aanmerckingen over het zeewater versch gemaakt. London 1684.
Geneeskunde [1777 Flebbé] Waarneeming wegens meenigvuldige, geweldige en buitengewoone toevallen van zenuw-ziektens aan eene lyderes overgekomen: waar by gevoegd is de verschillende wyze om dezelve te genezen. Medegedeeld door Coeur. Daniel Flebbé. Med. Doctor, en Chirurgyn Major by het eerste Bataillon van het Regiment van den Generaal Major Baron van en tot Hardenbroek, 'n Garnisoen te 's Hertogenbosch. (Handel. Geneesk. Gen. Amst. II 1779 pp 169-210, Bi Un Gent 366a).

Gebruik van minerale zuren, azijnzuur, met bewegingen, koude baden, weinig slapen en vroeg opstaan.

Geneeskunde. 1787 Florez Jos. Eenvoudig specifiek middel tegen kanker. Uit het Spaansch en Fransch. Amsterdam 1787 in 8 (Bi Un Amsterdam).
Geneeskunde 1781 Florisoone Prosper. Nieuwen genees-middel, om zonder medecyne en zonder eenig gevaer van ongemak of quaed gevolg, van het flerecyn, sciatica en rhematismus geneezen te worden; met eene verhandeling op de catharris, asthma, Kramp. Brugge J. De Busscher 1781 in 12 (Bi Un Amst). 2^o druk 1783.
Geologie. [1756 Fockens] Oorzaken der Aarde- en water-bewegingen, natuurkundig overwogen, en tot Gods eere en 's menschen welzyn aangewezen; voornamentlyk met betrekking tot Lissabon en de Nederlanden. Door Johannes Fockens, Predikant te Ransdorp. Te Amsterdam, By Jacobus

Loveringh, Boek- en Bybelverkoper voor aan op den Nieuwendyk, 1756. (21 × 13,5 cm, (8) + 126 pp, Kon Bi Brussel VH 5220).

De studie van de bewegingen van den grond en in den grond is met den godsdienst niet tegenstrijdig, en tot het welzijn van den mensch voordeelig. Onder de oorzaken der aardbevingen noemt Schr. het afvallen van verouderde aardbrokken, de werking van onderaardsche vuuren, de kracht van besloten dampen en vurige uitwaasemingen in de holen der aarde. Het werk begint met het volgend verzenstukje:

 
Op het werk
 
van myn schoon-zoon, de wel-
 
eerwaarden geleerden Heer
 
Johannes Fockens,
 
Predikant te Ransdorp.
 
Over de Oorzaken der Aarde -en Waterbewegin-
 
gen Natuurkundig overwogen, en tot Gods
 
Eere en 's Menschen Welzyn aangewezen.
 
Gods Werken der Natuur zyn waardig om te aanschouên.
 
Zy werden onderzogt van die 'er lust toe heeft.
 
Zyn Al macht doet het al, in wezen onderhouên
 
Wat in den Hemel is, en op het aardryk leeft.
 
Sla de oogen hemelwaarts, en zie die groote ligten:
 
De Zon Monarch des daags, de Maan Vorstin der Nacht,
 
En 't flonkerend gestarnt'; hoe ze all'hun loop verrigten,
 
In hun bepaalden kring, gehouden door Gods magt.
 
Hy trekt de dampen door zyn krachten op van onder.
 
Brengt regen, hagel, sneeuw uit zyn schatkamer voort.
 
Of schiet de bliksemen, en maakt den fellen donder.
 
De zee stygt hemelhoog, als zy zyn stemme hoort.
 
Raakt God den Aardkloot aan, haar fondamenten beven,
 
De Bergen zinken weg, de Rotsteen splyt van een,
 
Paleizen storten in, daar duizenden by sneven,
 
Waarna de vuurgloed blaakt uit d'afgrond van beneên.
 
Ontzaglyk Opper-Heer, en oorzaak aller dingen!
 
Laat ons, met diep ontzach, uw oordeel bidden aan.
 
Bewaar ons Vaderland voor zulke omwentelingen.
 
En laat uw Kerk hier lang' in zegen blyven staan,
 
Natuurbeminnaar, hier kond gy u lust verzaden,
 
En zien in dit taf'reel: Gods grote Werken aan;
 
Daar Fockens Eersteling u leert, in weinig bladen,
 
Dus grondig tot Gods Eer en 's Menschen Heil te gaan.
 
Festus Gesner.

Aardrijkskunde. 1778 Foerster Joh. Reinh. Waarnemingen over aardrijkskunde, de natuurkunde, den aart en de zeden der menschen. Naar het Hoogduitsch. Haarlem 1788 in 8 (Bi Un Amst).
Technologie. 1794 Fokke A. De graveur; 13^e deel van de Volledige beschrijving van alle kunsten, uitgegeven door P.J. Kasteleyn. Dordrecht, Blussé.
Technologie. 1794 Fokke A. Catechismus der wetenschappen. Amsterdam, Gartman en Vermandel, 1794-1802, 11 deelen in 8.
Pharmacie [1788 Folkersma]. In hoe verre zou men, by gebrek van de Apotheek, uit kelder en keuken de vereischte Geneesmiddelen kunnen bekomen? Door W. Folkersma, Stads Medicinae Doctor te Leeuwarden. (In Handel. Geneesk. Gen. Amsterdam, 1788 XIII² pp 521-852, Bi Un Gent me 366a).

In vele gevallen kunnen gewone geneesmiddelen vervangen worden door levensmiddelen in bijzondere voorwaarden. De melk, b.v. is gezond en goed voor teringlijders, bij buikpijnen, bij vermagering, spasmodische ongemakken. De verhandeling is grootendeels aan diaetetik gewijd.

Philosophie. 1613 Follinus Herm. Junsz. Physiognomia, ofte menschenkenner. Haerlem 1613 in 8 (Bi Un Amst.).
Chemie. 1613 Follinus H.J. Den Nederlandschen Sleutel van 't secreet der philosophie, in welck bewesen wordt d'aert aller metallen. Haarlem Rooman 1613 kl in 8. (Bi Un Amst.).
Urine. [1626 Forestus] Het Onzeker ende bedrieghlick oordeel der Wateren: Het Welcke de Pis-besienders tot verderf van veel Siecken ghebruycken. In 't Latijn beschreven door Dr. Petrus Forestus, Medicijn der Stede Alckmaer: ende verduytscht Door Dr C. Nollens, ordinaris Medicijn van 's GravenHaghe. Tot Rotterdam, By Pieter van Waesberghe, Boeckverkooper. Anno 1626. (18,1 + 14,3 cm, (12) + 217 + (9) pp, Bi Un Gent me 848 B).

De titelplaat draagt het beeld van een urinaal. Het boek wordt aan de overheid van 's Gravenhage door Nollens opgedragen. Na een voorbericht van den vertaler tot den lezer leest men de volgende verzen:

 
Klinck-Dicht.
 
Forestus die door lust end'liefde was ghedreven,
 
Tot voorstandt van de konst en d'heelingh van den Mensch,
 
Toont hier in syne liefd', syn lust, en d' synen wensch,
 
Dat hy die nutte Werck eerstmael heeft wtghegheven:
 
Daer in hy al 't gheraes zeer naecktlick heeft beschreven,
 
Der Pis-besienders list, end' Quacksalvers bedroch,
 
Meesteressen sufferij, end' daerenboven noch
 
Hun stoute dommicheyt, die menich brenght om 't leven:
 
Maer zoo dit in 't Latijn tot noch toe was bedeckt
 
Voor d'ongheleerde Lien, is Nollens nu verweckt,
 
Om in ons Moeders Spraeck dit zelve te vertalen.
 
Te meer zoo des Autheurs voornemen daer toe streckt,
 
Dat den Ghemeynen-man niet langher werdt begheckt:
 
Dies sy hier alle beyd' zeer grooten lof behalen.
 
Nijdt Nijdt.
 
A.C.

Het werk is verdeeld in 3 boeken onder den vorm van gesprekken tusschen Philiatrus, Eulogus en Brutus. In een alphabetisch register worden de gebruikelijke, ook de Grieksche technische woorden uitgelegd. Zekere uitleggingen blijken wat zonderling, zooals deze: ‘Cholera is een van de vier naturelicke Humeurē onses Lichaems ende is het zelve dat men Bilis of Gal naemt.’ Bilis komt in den register niet voor, gal evenmin!

Philosophie. 1779 Formey S. Beschouwing van de levenswijze der menschen. Amsterdam 1779 in 8 (Bi Un Amst.).
Geneeskunde. 1796 Forsten R. Geneeskundige voorbehoeding tegens de zich openbarende persloop. Arnhem 1796 in 4. (Bi Un Amst.).
Diergeneeskunde. 1797 Forsten R. De veepest, welke zich in het quartier Nymegen geopenbaart heeft. Arnhem 1797 in 8 (Bi Un Amst.).
Pest. 1714 Foss Joh. Gedagten over de pest en middelen om zig daar tegen te preserveeren. Rotterdam 1714 kl in 8 (Bi Un Amst.)
Chemie. 1799 Fourcroy A.F. Scheikundige wijsbegeerte. Uit het Fransch door C.V. Sterk. Amsterdam 1799 in 8 (Bi Un Amst.).

Vertaling van de Philosophie chimique (Paris 1792, 1795, 1806) van den beroemden chemicus Antoine François de Fourcroy (1755 † 1809).

Heelkunde 1629 Frambesarius Nic. Abr. De regelen die vereyscht werden om de chirurgije met een goede methode te practiseren. 's Gravenhage 1629 in 8. (Bi Un Amst.)
Geneeskunde [1776 Forsten]. Verhandeling over het inwendig gebruik der Spaansche vliegen, door R. Forsten. Med. Doctor, Professor Medicinae Theoreticae, Anatomes et Chirurgiae, te Harderwyk. (Handel. Geneesk. Gen. Amst. I 1776 pp. 263-320, Bi Un Gent me 366a).

Gebruik aanbeveelbaar.

Pest. 1644 Frambesarius Nic. Abr. Pest-boeck. Uyt den Latyn in Nederlandsche veersen vertaald door Jac. Pastow. Leeuwarden 1644 in 8 (Bi Un Amst).
Heelkunde. 1733 Francken Joh. Herm. Beleefde brief aan Hendrik Ulhoorn over het Tweede vertoog van zynen gespleeten ruggegraat. 's Hertogenbosch 1733 in 8 (Bi Un Amst.).
Heelkunde [1733 Francken] Nieuwe Oeffenings Verhandelingen der vier Hoofdhandgrepen, Over het Stryken van verscheide Catharacten, Het snyden der Blaase-Steenen, (Zo boven als onder het Os Pubus). Het Snyden van alle Darm-, Water-, Bloed-, Vlees- en Vet-Breuken, zonder de Teeldeelen te extirpeeren, En het Verlossen, zonder Moederspiegel, alle Baarende en in nood zynde kraamvrouwen. Het welke met de benodigde Onderwys-Stukken, heel klaar en duidelyk werd aangeweezen; als ook met 28 Prent. Verbeeldingen Verçiert; zeer dienstig voor de Chirurgyns en Vroedvrouwen: Daar by nog een Nieuwe aanwyzinge van een kwaale, genaamt Val-Blaas. Door Johan Herman Francken, Operateur, Oculist, Steen- en Breuksnyder, Vroedmeester, Chirurgyn en Chimist tot Amersfoort. T'Amsteldam, By Jacobus Helm, Boekdrukker op de Nieuwezyds-Agterburgwal, by de Toorensteeg. 1733. (26,3 × 21 cm, (24) + 204 + (6) + 28 platen, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 926).

Het boek geeft den indruk van persoonlijke reclame, door de verzenstukken aan het begin, en door de getuigschriften op het einde van het boek. De 28 houtplaten zijn op primitieve wijze uitgevoerd. Op 8 pp treft men verzen: een reeks geteekend Dk Kienemans, een reeks geteekend D.J.K., en dan het volgend stukje:

 
Wat Wyze, die den bouw, van eenig groot beslag,
 
Met voorbezorreging, van 't geen hem dienen mag,
 
Voordagt'lyk onderneemt, kost zyn behoeftig Hof
 
Verzorgen, van zo veel en veelderhande stof,
 
Als zig op voorraad hier een pakhuys oopen doed
 
Van onbedenk'lykheids: gepropten overvloed!
 
Dat nimmer de Natuur dit top bereiken kan,
 
Maar slegts de slagveer strekt in 't wonderlyk gespan,
 
Kan hier de Reeden ligt bevroeten, zoo ze niet,
 
Moet willens doof en blind, niet zien wil dat ze ziet.

In zijn opdracht aan de intekenaars, verklaart Schr. dat hij geen ‘dronkendrinker, speelder, hoerreerder, luyaard, godslasteraar’ is, en hij verzoekt de heelmeesters over hem niet verbolgen te zijn, maar wel hem met vriendschap te behandelen.

Franco P. Zie 1782 Camper.

Hygiene. [1786 Frank] Johan Peter Frank, M.D. Geheimraad en Lyfarts des Bisschops van Spiers, Lid van de Academie der Wetenschappen te Mentz. Samenstel eener Geneeskundige Staatsregeling. Of Verhandeling van die middelen, welke tot aanwas der bevolking, en bevordering der algemeene gezondheid by ons en andere volken zyn in het werk gesteld, of nog aangewend zouden kunnen worden. Uit het Hoogduitsch vertaald, en met Aanmerkingen vermeerderd, door H.A. Bake, Stads Med. Doct. te Woerden. Eerste Deels, Eerste Stuk, te Leyden, By Frans de Does, MDCCLXXXVI (20,3 × 12,2 cm, XIV + (2) + 528 pp, Bi Un Amsterdam, Bi Un Gent me 3396).

Een titelplaat met het portret van J.P. Frank geboren den 19 Maart 1745 draagt het jaartal 1787. Het 1^e stuk bedraagt pp 1-314, het 2^e stuk van het 1^e deel pp 317-528.

Studie van de drift ter voortteeling, van de voorwaarden van ongehuwden, van het te vroeg huwelijk, van het huwelijk tusschen ongelijke en niet gezonde personen, van de vruchtbaarheid, het nadeel van het verhinderen van vrije keus in het huwelijk, het redden van de vrucht bij doode zwangere vrouwen.

Hygiene [1788 Frank]. Johan Peter Frank, M.D. Geheimraad en Lyfarts des Bisschops van Spiers, Hoogleeraar in de Geneeskunde te Pavia &..&. Geneeskundige Staatsregeling... (zooals 1786) kunnen worden. Naar de Tweede Druk uit het Hoogduitsch vertaald, en met Aanmerkingen vermeerderd, door H.A. Bake, Medicinae Doctor. Tweede deel. Te Leyden,

By de Erven F. de Does, MDCCLXXXVIII. ((6) + 482 pp, Bi Un Gent me 3396).

Onechte voortteeling, verzorgen der kinderen, de schooljeugd.

Hygiene [1789 Frank] Johan Peter Frank, M.D.... (zooals 1788). Naar de Derde Druk uit het Hoogduitsch vertaald, en met Aanmerkingen vermeerderd, door H.A. Bake, medicinae doctor. Derde deels eerste stuk. Te Leyden, By de Erven F. de Does, MDCCLXXXIX ((6) + 775 pp, Bi Un Gent me 3396).

Voedingsstoffen: vleesch, visch, planten; bereiding der spijzen. Water, bier, wijn. Het 2^e stuk begint op p 385.

Hygiene [1793 Frank] Johan Peter Frank, M.D.... (zooals 1789) Vierde deels, eerste stuk. Te Leyden, By de Erven F. de Does, MDCCXCIII. ((3) + 672 pp, Bi Un Gent me 3396).

De openbare veiligheid; ongelukken op straat, door water of vuur, door speelen, door krankzinnigheid, bij natuurverschijnselen, door dieren. Het 2^e stuk begint op p 361 en handelt over vergiftiging, moorden, toverij, mishandeling van stervende menschen en gevaar voor levend begraven te worden.

J.P. Frank (1745 † 1821) werkte achtereenvolgens te Bruchsel, Göttingen, Pavia, Weenen, Wilna, Petersburg, Freiburg i.B. en ten slotte te Weenen waar hij overleed. Onder meer schreef hij: System einer vollstaendigen medizinischen Polizey, Manheim, Tubingen en Wien, 1779-1786-1817, 6 vol. in 8.

Frank J.P. Zie 1797 Bake.

Physiologie. 1791 Franklin B. Verhandelingen over het dierlijk magnetismus. Leyden 1791 in 8 (Bi Un Amst.).
Chemie. 1799 de Fremery N.C. Iets over den invloed der nieuwere scheikundige theorie, ook op de beoefening der geneeskunde en eene daarop gegronde geneeswijze van den suikeragtigen pisvloed (diabetes mellitus). Nieuwe Konst en Letterbode 1799, I, p 60a.
Chemie. 1800 de Fremery N.C. en van Werkhoven P. Grondbeginselen der scheikunde van A.L. Lavoisier, uit het Fransch vertaald en met aanmerkingen en bijvoegselen vermeerderd. Utrecht, van Paddenburg 1800, 2 deelen.

Inenting. 1768 Frese Alb. Demokritophilus, De inenting, Kamerspel. Sl 1768 in 12 (Bi Un Amsterdam).
Geneeskunde. 1745 Fuchs Joh. Georg. Medelydende medecine doctor. Venlo 1745 in 8 (Bi Un Amst.).
Kruidboek. [1543 Fuchs] Den Nieuwen Herbarius / dat is / dboeck vanden cruyden / int welcke met groote neersticheyt bescreven is niet alleen die gantse historie dat is/die namen/tfaetsoen/natuere/cracht ende operatie van meesten deel de cruyden / die hier ende in ander landen wassende sijn midtsgaders der plecken oft stede ende den tijt waer ende wanneer sij wassen / maer oock alle de wortelen / stelen / bladeren / bloemen / saet / vruchten / ende in summa dat gantse wesen ende gelegenheyt van den selven is hierinne so constelijcken ende natuerlijcken na dleven gefigureert ende geconterfeyt / dat desghelijcs voormaels noyt ghesien en heeft geweert / noch oyt in de printe ghecomen en is. Door den Hoochgheleerden Doctoor in medicijnen Leonhaert Fuchs.
Met drij Tafelen oft Registers / waeraf die twee eerste inhouden den naam van alle cruyden / also die in Duytsch / Latijn en Griecx / ende oock inder apoteken ghenoempt worden. In de derde Tafele vindt men terstont menigenhande medicijnen en de raet tot alle sieckten ende gebreken die den menschen / ende oock eens deels den beesten toecomen muegten / midtsgaders seker andere fraey stucken / die tot huyshoudinge seer wel dienen ende profijtelick sijn.
Cum Gratia ende Privilegio der Keyserlijcke ende Conincklijke Maiesteyt / in thien jaren tselve niet na te drucken / op de pene ghelijck de Copye utwijst. Ghedruct tot Basel bij Michiel Isingrin.
(29 × 18,6 cm, ca 700 pp met letters aangeduid; Bi Un Gent Ac 8207, Kon Bi Brussel VB 4208).

De achterzijde van het titelblad draagt het portret van FuchsGa naar voetnoot(1) op 48 jarigen leeftijd, geboren te Wembdingen 17 Jan. 1501 en overleden te Tubingen 10 Mei 1566, medicus, leeraar in de geneeskunde te Ingolstadt in 1526, en te Tubingen in 1535. Het boek wordt aan Koningin Anna van Hongarije en Bohemen door den schrijver opgedragen, en aan den lezer aangeboden door den drukker. In de registers, aan het begin van het boek geplaatst, bevinden zich achtereenvolgens een alphabetische lijst van Nederlandsche plantennamen, een alphabetische lijst van Latijnsche en

Grieksche plantennamen, een alphabetische lijst van ziektenamen met aanduiding van de plaatsen van het boek waar zij besproken worden.

Voor iedere plant, telkens in een der 346 hoofdstukken besproken, worden naam, oorsprong van den naam, Latijnsche en Grieksche vertaling, geslacht, groeiwijze, groeiplaats, groeitijd alsmede geneeskundige eigenschappen aangegeven. Mooie figuren, in het exemplaar met waterkleuren geverfd, zijn in den ganschen tekst verspreid.

Over Leonhart Fuchs (1501 † 1566) zie Versl. en Meded. Kon. Vla. Acad. 1931, 633-635.

Geneeskunde [1755 Fuun] Proef eener geneezinge van twee Beenetters in eene Patiente; Door B. Fuun. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem, II 1755 pp 383-394, Bi Un Gent Hi 2045).
Geneeskunde [1757 Fuun] Geneezing van een zeldsaam en pynelyk toeval in de beide borsten eener Vrouw, door een schrik veroorzaakt; Door B. Fuun. (In Verhandel. Maatsch. Wet. Haarlem III 1757, pp 31-36, Bi Un Gent Hi 2045).

N.B. Dringend verzoek om aanvullingen en verbeteringen.

voetnoot(1): Bijdrage tot de studie der werken van den apotheker Petrus Johannes Kasteleyn (1746 † 1794) door A.J.J. Van de Velde, Versl. en Meded. Kon. Vla. Acad. 1926, 109-148.

voetnoot(1): Over Fuchs een biobibliographie: E. Stübler, Leonhart Fuchs, Leben und Werk, München 1928.

Vorige Volgende

Zuid- en Noord-Nederlandsche Bibliographie over Natuur- en Geneeskunde tot 1800 Door Prof. Dr. Alb. J.J. Van de Velde, Werkend Lid van de Kon. Vlaamsche Academie van België 6e Bijdrage (Daams tot Fuun)

D.

E.

F

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

Zuid- en Noord-Nederlandsche Bibliographie over Natuur- en Geneeskunde tot 1800
Door Prof. Dr. Alb. J.J. Van de Velde,
Werkend Lid van de Kon. Vlaamsche Academie van België
6^e Bijdrage
(Daams tot Fuun)