Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1922

[p. 438]

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor Middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
560. - Landt dat bloot is van den houte.

Is Land waarvan het daarop groeiende hout, nl. het kaphout, d. i, het schalmhout - Fr. ‘Bois taillis’ - is afgehakt. Was aan een pachter eenig stuk land, bij het aanvangen van zijn voorwaarde of pacht, - ‘bij zyn ancommen’, - ‘bloot vanden houte’ geleverd, dan was hij gerechtigd, bij zijn ‘afscheiden’, d.w.z. bij het verstrijken van zijn pacht, genoemd land aldus te laten:

Staatsarchief te Brugge, Fonds van het Klooster van Spermalie, Charters, oud n^r 7419, voorloopig blauw n^r 2996: ‘Danof hem pachter tvoornoemde stick landts tzynen ancommen bloot vanden houte hem ghelevert es gheweest, zoo hy van ghelycken tzelve landt wederomme tzynen afscheden bloot vanden houte laeten moet...’ (20 Sept. 1578.)

Id., Fonds id., oud n^r 7541, voorloopig blauw n^r 3118: ‘Danof hem pachtere tvoornoomde landt tzynen ancommen bloot vanden houte ghelevert es gheweest, zoo hy pachtere ghehouden wert ten expireren van zynen pacht tzelve landt wederomme bloot vanden houte te laeten...’ (Akte van 19 October 1578.)

Het ‘hout’ maakte deel uit van den grond:

Id., Fonds van het Brugsche Vrije (Ziesseelschen), Charters, oud n^r 1481, voorloopig blauw n^r 3328: ‘Ende ghaven wettelike ghifte L., van twee ghemeten lands, metten houte datter up staet, lecghende binden ambochte van...’ (Akte van 16 September 1407.)

In de pachtbrieven, stond de ‘oudde’ van het daarop wassende ‘hout’ vermeld:

Id., Fonds van het Klooster van Spermalie, Charters, oud n^r 7418, voorloopig blauw n^r 2995: ‘... thoudt van dien (van het in pacht gegeven land) ten aencommen wesende houdt vier jaeren...’ (Akte van 1ⁿ Februari 1572.)

Id., Fonds id., Charters, oud n^r 7542, voorloopig blauw n^r 3119: ‘Daerof hem pachtere thoudt staende up tvoornoomde landt tzynen ancommen ghelevert es gheweest vyf jaeren oudt, twelcke hy pachtere

[p. 439]

ten expireren van zynen pacht, alzoo oudt wederomme overleveren moet...’ (Akte van 20 September 1578.)

Men zei b.v. ook De schoten vanden houte... houdt (oud) ghelevert zeven jaeren:

Id., Fonds id., Charters, oud n^r 7546, voorloopig blauw n^r 3123: ‘Wel ende deuchdelic verpacht thebbene P..., een partie van lande groot..., danof hem de schoten vanden houte houdt ghelevert zijn zeven jaeren, ende tgars twee jaeren, die hy pachtere (bij het einde van zijn pacht) ooc zoo leveren moet...’ (Akte van 1ⁿ Februari 1572.)

Wat in het Fr. Tailles de sept ans heette:

Faider, Cout. de Hainaut, III, 295: ‘Decret fixant des amendes pour chevaux et bêtes à cornes, trouvées dans les taillis des bois endessous de sept ans... Que bestes chevalines ou à cornes qui ont droit de paistre, estant trouvées es tailles endessous de sept ans, chacune d'icelles sera en l'amende de dix pattars...’ (26 Juli 1622.)

Was van houte komt voor als algemeene benaming en staat in verband met het Fr. Bois taillis, of Bois crù sur souches et par rejetons, que l'on taille, que l'on coupe de temps en temps (Littré):

Staatsarchief en Fonds u.s., Charters, oud n^r 7546, voorloopig blauw n^r 3123: ‘Item, desen pachtere es ghehouden zijn landt te latene, ten expireren van desen pacht, in zulcker note ende in zulcker was van houte als voorseyt es...’ (Akte van 1ⁿ Februari 1572.)

Land blooten vanden houte was het afkappen van schalmhout, zooals hierboven. Met de daarbij gaande bepaling Hauwen, wees het op Fr. Taille. Voordat de schoten b.v. vier jaar oud waren, mocht men op aldus ‘ghebloodt’ land geene beesten weiden:

Id. en Fonds Id., Charters, oud n^r 7546, voorloopig blauw n^r 3123 zooals boven: ‘Item, en zal hy pachter gheen beesten laten gaen up de landen die hy ghehauwen ende ghebloodt zal hebben vanden houte, voor dat de schoten vier gheheele jaeren houdt zullen wesen, up peyne...’ (Akte van 1ⁿ Februari 1572.)

Zulk gebloot land was immers ‘en deffens’, zooals in het Fransch gezegd werd. Men leest bij La Curne de Sainte-Palaye, Gloss., v^o Terre en deffens: Terre où il n'est pas

[p. 440]

permis de mener paître les bestiaux⁽¹⁾; en v^o Deffensable: Bois défensable, of Bosch waarin gedurende zekeren tijd de toegang verboden was⁽²⁾.

Men vergelijke overigens met de hieronder volgende plaats uit Beaumanoir, Coutumes de Beauvoisis, LII, 5, door Littré, v^o Taillis aangehaald: ‘Ne vaques, ne brebis, ne quevaus, ne quievres en taillis de bois, parce qu'eles y font damaces en toutes saisons’, - en met ‘Tranches et taillis de bois sont deffensables jusques à trois ans et un mois’, uit het Coust. gén., t. II, blz. 134.

(1) Littré heeft, v^o Défense, als ‘terme d'eaux et forêts’, de uitdrukking ‘Ce bois est en défense verkeerd uitgelegd door: il est assez crû pour qu'on puisse sans dommage y laisser aller les bestiaux. Dupin et Laboulaye, in hun Glossaire de l'ancien droit français, zeggen integendeel v^o Terres en deffens: Terres sur lesquelles la vaine pâture est interdite. Terres sont aucuns temps en deffens, dit la Coutume de Normandie, et en autres sont communes.

(2) La Curne de Sainte-Palaye zegt bij misslag; ‘Bois dont il n'est permis de jouir qu'à ceux qui ont le droit d'usage’.

561. - Bloot-landt ofte braecke.

In den onderstaanden tekst wordt daardoor verstaan Braakland, of Land dat men gedurende zekeren tijd onbebouwd laat liggen; Fr. Jachère, in het Meetjesland, Wepelland geheeten.

Placcaet-boeck van Vlaenderen, III^e boek, I^e deel, blz. 416: ‘Dat de ghebruyckers vande voorseyde landen zullen verobligeert wesen het leste jaer vanden termyn van hunnen pacht, aleer de selve landen te vetten... Ende dat niet-min d'afgaende pachters, t'hunnen afscheeden zullen moeten laeten bloot-landt, ofte braecke, het derde deel van hunne ghepachte saey-landen,... opdat den... aenkomenden pachter daer op somer-vrucht soude moghen winnen...’ (Reglement van 17 October 1671, voor de ‘Casselrye van Audenburgh van Ghendt’. - Vergelijk met Regl. van 17 October 1671, bij D. Berten, Cout. Vieuxbourg de Gand, blz. 413.)

Verder in het stuk (art. VIII) luidt het: ‘ende het resterende derde moeten laeten vague’, Vague landt (Art. IX), en in den aanhef: Braecke ofte Stoppel-landt’ (op. cit., III, 415), dat met Stoppelbrake (De Bo) dient vergeleken.

Edw. Gailliard.