Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1921

[p. 129]

Lijkrede uitgesproken den 5 Maart 1921, op het graf van Alfons de Cock, briefwisselend lid der Koninklijke Vlaamsche Academie, door Omer Wattez.
Onderbestuurder der Academie.

Mijne Heeren,

Toen het bestuur der Koninklijke Vlaamsche Academie de droevige tijding ontving van het overlijden van een harer verdienstelijkste leden, Alfons De Cock, dacht het onmiddellijk aan den Heer Isidoor Teirlinck, dien het gelasten zou bij het graf de lijkrede van ons diepbetreurd academielid uit te spreken. De heer Teirlinck was eens de studiemakker van Alfons De Cock en werd later zijn medewerker op folkloristisch gebied. Ongelukkig is hij om gezondheidsredenen zelf verhinderd, deze treurige plechtigheid bij te wonen. Hij verzocht mij zijne plaats te willen innemen en, als onderbestuurder der Academie, de taak te vervullen, die hem werd opgelegd.

Daarom neem ik thans het woord in naam van de Koninklijke Vlaamsche Academie, van welke Alfons De Cock sinds 1907 briefwisselend lid was.

Ik zei zooeven dat Alfons De Cock de studiemakker was geweest van Isidoor Teirlinck. Beiden studeerden te Lier in de Normaalschool voor onderwijzers, en hadden als leeraar in de Nederlandsche taal Domien Sleeckx. Beide zijn later ernstige beoefenaars geworden, èn van de Nederlandsche taal en letteren, èn van de wetenschap in het Nederlandsch.

Uit die lagere Normaalschool te Lier, een der weinige gestichten in België, waar men toen ernstig onze taal studeerde, zijn eenige mannen gekomen, welke tot eer zouden verstrekken aan gelijk welke hoogeschool ter wereld, waren zij er opgeleid geworden. Onder deze mannen bekleedt Alfons De Cock eene

[p. 130]

gansch bijzondere plaats. Hij werd een geleerde, die de eigenschappen en de deugden van den waren beoefenaar der wetenschap bezat: de liefde voor het werk, eene onweerstaanbare neiging tot onderzoek en navorsching en dan, de kroon op het alles, de eenvoud, de vriendelijkheid, de minzaamheid, de nederigheid.

De naam van Alfons De Cock is sinds lang in de geleerde wereld verspreid. Geen enkel ernstig folklorist, of hij kent de uitgestrektheid van het gebied waarop onze geleerde Vlaming zich bewoog. Aan hem ook was niets vreemd gebleven van hetgeen in de wereid der folklore gebeurde, hier als in de grootere landen, waar deze wetenschap werd beoefend. Alfons De Cock had de talen gestudeerd, welke hem van dienst konden zijn om op de hoogten der folkloristische wetenschap te komen en deze hoogten heeft hij bereikt. Zijn land, zijn volk mag fier zijn op hem; de personen met welke hij omging of in betrekking was, de leden der Academie, wisten zijne kennis, zijne gaven en zijne deugden te waardeeren.

Het einde der XIX^e eeuw en het begin der twintigste heeft twee nieuwe vakken van wetenschap zien ontstaan, en zich zien ontwikkelen: de sociologie en de folklore. Deze wetenschappen wijden ons in, de eerste in het werk, de tweede in den geest van den mensch in de samenleving; in het werk en in den geest van 't volk, in tegenstelling met de geschiedenis en de wijsbegeerte, handelend over de zeden van de machtigen der aarde en de uitstekendsten onder de denkers. Sociologie en folklore, vooral gestudeerd door menschen, die uit het volk kwamen, met het volk in voeling bleven, toonden ons dat een tijdperk van democratie, ook voor de wetenschap, was aangebroken.

Alfons De Cock was in Vlaanderen een der eersten, die de studie der folklore ernstig heeft aangevat, en dertig jaar onafgebroken heeft beoefend. Het tijdschrift Volkskunde, waarvan hij zeker de voornaamste medewerker is geweest, is zijn 26^en jaargang ingetreden. Tijdschriften, die zoolang bestaan, tellen wij niet veel in Vlaanderen. Het was dank aan het werk van Alfons De Cock, dat zulks geschiedde. Door August Gittée en Pol De Mont werd hij tot de studie der volkskunde genoodigd, nadat hij zich met letteren en plantenkunde had bezig-

[p. 131]

gehouden. Hij, de onvermoeibare werker, heeft het ook langst uitgehouden. August Gittée is te vroeg gestorven en Pol De Mont is op een ander gebied werkzaam geweest, namelijk dat van kunst en letteren.

Met Pol De Mont liet Alfons De Cock verschijnen: Dit zijn Vlaamsche wondersprookjes, Dit zijn Vlaamsche vertelsels en Zoo vertellen de Vlamingen. Met Isidoor Teirlinck: Brabantsch Sagenboek en Kinderspel en kinderlust in Zuid-Nederland, beide bekroond door de Vlaamsche Academie. Een ander merkwaardig boek: Wonderen uit het Plantenrijk, verwierf den prijs De Keyn, en Spreekwoorden en Zegswijzen, afkomstig van oude gebruiken en volkszeden werd bekroond door de ‘Académie royale de Belgique’.

Al vroeg had Alfons De Cock zich met plantenkunde beziggehouden, en in 1883 gaf hij uit zijne Flora der Dendervallei, wat hem in betrekking bracht met botanisten als François Crépin, schrijver der Flore de Belgique, bestuurder van den plantentuin te Brussel.

Daarna schreef hij eenige uitstekende monographieën van beroemde Vlamingen: Simon Stevin en Rembert Dodoens en den bundel Arm geboren en beroemd gestorven, brokken uit het leven van groote mannen. Nadien begon hij met de folklore. Hij schreef Uit de Wonderwereld en Volksgeneeskunde in Vlaanderen. De groote folkloristen hadden van den beginne af het oog op hem.

Alfons De Cock is zelf een groot man geworden, - niet een van degenen wier lof men alle dagen in de nieuwsbladen uitbazuint, maar een dergenen, die werken in stille studiekamer en die daarom bijna onopgemerkt voorbijgaan voor 't volk, dat zij zelven nochtans in den grond kennen. Alfons De Cock heeft het Vlaamsche volk bestudeerd in zijn denken en doen, zijn handel en wandel, uit zijn sprookjes, zijn zegswijzen, zijn geloof en bijgeloof, zijne eigenaardige wijze om over menschen, dieren en planten te spreken. Hij ging van omlaag naar omhoog. De uitslag van zijn navorschingen, opsporingen en ontdekkingen waren ook wetenschap, zoo good als degene, welke men roemt omdat zij uit de hoogte komt. Eene machtige kunst kan alleen op eigen bodem opschieten, als zij wortelen heeft in de folklore van het land. Alfons De Cock haalde zijne wetenschap

[p. 132]

bij de hoppepluksters, de wiedsters, de spinsters, de oude moedertjes, die konden vertellen, de lieden op het land, die nog zijn wat zij voor eeuwen waren. Hij heeft aan die wetenschap een vorm gegeven, hij heeft ze geklasseerd, besproken, gewaardeerd, in 't licht gesteld.

Doch in dit uur van rouw is het noch de tijd noch de plaats om het aanzienlijk werk van Alfons De Cock te bespreken. Dat zal in de Koninklijke Vlaamsche Academie door een bevoegder dan ik gedaan worden. Ik wilde alleen bij dit graf doen uitschijnen wat wij aan hem verloren hebben.

Eens zal de dag komen, ik hoop het vast, dat het volk van Vlaanderen, beter dan thans het geval is bedeeld met onderwijs in eigen taal, zal begrijpen wat schatten die nederige maar geleerde man voor ons op den Vlaamschen grond heeft ontdekt, en welke plaats hij verdient te bekleeden in de rij der groote Vlaamsche mannen, die ons volk stambewust hebben gemaakt, hij, de dorpsonderwijzer van Denderleeuw, die in betrekking is geweest met hooggeleerden uit alle landen; die van zich spreken deed in de geleerdste kringen van groote centrums, brandpunten van kennis, kunst en beschaving.

Als die dag zal gekomen zijn zal het Vlaamsche Volk, en niet alleen de geleerden, het werk van Alfons De Cock lezen en doorgronden, er uit putten wat noodig is voor zijn eigen bestaan, zijn kunst en zijn leven. Dan zal het den naam van onzen grootsten folklorist vereeren en liefhebben.

Hij ruste thans zalig in den schoot der Godheid.

Degenen, die hem gekend hebben, zullen hem nooit vergeten.