Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1920

[p. 479]

Middelnederlandsch kleingoed.

I.

drielen: doorboren;

spyelen: spillen, stangen.

Het Hs. Brussel 21940, waarvan een uitvoerige beschrijving voorkomt bij R. Verdeyen en J. Endepols, Tondalus' Visioen en S^t Patricius' Vagevuur, 1^e deel, blz. 138, draagt op verso van het omslag de volgende aanteekening:

Tonisken brouwers
hoert dit boecken toe
die det⁽¹⁾ vint die ge
uet hem wederom
of men sal hem
drielen met twee
eser spyelen.
Tonisken brouwers.

R. Verdeyen en J. Endepols hebben het volgende:

distelen met twee
esers pyelen
Tonisken Brouwers,

wat blijkbaar als emendatie bedoeld is van hetgeen men leest bij Vanden Gheyn, in den Cat. der hss. in de Bibl. te Brussel (III, n^r 2409):

drielen met twee esers pyelen.

Een nauwkeurig paleografisch onderzoek leert dat er wel degelijk

1^o drielen staat: de r is onduidelijk, maar de ie is volkomen duidelijk; alsook

2^o eser spyelen: de s behoort zeker niet bij eser, waarvan ze overigens gescheiden is, terwijl s vrij duidelijk bij pyelen aanleunt.

Wat de beteekenis betreft, al zijn de voorbeelden bij Verdam en in het Gr. Nederl. Woordenb. eerder schaarsch te noe-

(1) det, bij Verdeyen en Endepols dat.

[p. 480]

men (Stallaert kent alleen drillen: schedelboren, fr. trépaner), het lijdt m.i. geen twijfel dat drieten (drillen-drilen) hier doorboren beduidt en spyelen (enkelv. spijl - spile) de spillen of stangen, waarmede de dief zou gefolterd worden ingeval het ‘boecken’ van Tonisken Brouwers dezen werd ontvreemd. - Vgl. ook dordrielen: doordrillen, fr. perforer (‘van den valschen ghelde te dordrielne’), bij Edw. Gailliard, Gloss. Inv. Arch. Bruges, blz. 60.

II.

Stoffe (stove):	grondstof, materie,
	perkament, papier.

Bij Wattenbach, - Das Schriftwesen im Mittelalter - IV 3 Einband, blz. 391 - kan men lezen als voorbeeld van bede van schrijver en binder in m.e. hss.:

....... voertmer datmen mit aller vlite dit boeck waer. wanitet cranc van stove is. Ende men niet lichtelike wten hues en leene...⁽¹⁾,

waarbij Wattenbach in een nota vraagt of cranc van stove soms: empfindlich gegenüber dem Staub beteekent. Wij hoeven het W. niet euvel te duiden dat hij hier naar het voorbeeld van sommige m.e. scrivers en copiïsten de vormen van stof, v. (materie) en stof, o. (stuifzand) verwart. Het is minder bekend dat stoffe in het Mnl. ook de bijzondere beteekenis heeft van grondstof voor het schrijven: perkament of papier, zooals b.v. blijkt uit de volgende aanhaling (Verdam, kol. 2171):

Gecoft 16 quateernen stoofs, dair men enen nywen souter op scrijft... 25 gul.
(Rek. der Buurk 143) A^o 1449.

Cranc van stove in de bede beteekent dus eenvoudig: vergankelijk papiermateriaal.

P. De Keyser,
leeraar aan het Athenaeum te Gent.

(1) Cf. Beden van schrijver en binder. Tijdschrift Ned. Taal en Lett., IX Deel, blz. 306.