Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde 1920

[p. 402]

Kleine verscheidenheden.

I.
Bestendige Commissie voor middelnederlandsche Taal- en Letterkunde.
363. - Clare of cruce.

Jacob de Mol en Joris Guidouche zijn in onverschil met ‘mer’ Joris Bradericke, en betoogen dat de ‘ambachten’ of districten in het Brugsche Vrije, ‘daer men meede in wind’, wilden hebben dat de vaten mee met een ‘clare metter clinke’ zouden gesloten worden, naar inhoud ‘van den XVIJ pointen’:

Staatsarchief te Brugge, Fonds van het Brugsche Vrije, Rekening over 1397, fol. xxij v^o, onder de rubriek ‘Dachvaerden’: ‘Jacob de Mol ende Joris Guydouche, upten... te Brucghe tjeghen mer Joris Bradericke, toghende dat dambochten van den Vryen, daer men meede in wind, gheantwoord hadden dat zy wilden hebben j clare metter clinke naer den jnhoudene van den XVIJ pointen, verzoukende an de wet van Brucghe dat zy mer Joris Bradericke zo in dien hadden dat hy daer mede ghepaeyd ware of anders dat zy den voorseiden lande bi bliven wilden te helpene vervolghen voor myns heeren raed...’

Op fol. xxiij van genoemde rekening, leest men inderdaad: ‘Upt fait vanden meedevaten jeghen mer Joris Bradericke...’.

Welnu, art. 11 van ‘de ordenanche tusschen der stede van Brucghe ende dien van den Vrijen’, gesloten in het jaar 1318 en geheeten de XVIJ pointen, heeft:

L. Gilliodts-van Severen, Cout. Bruges. I, 386: ‘Item, van den meede vate, dat men dat sculdich es te houdene met ere cruce ghesloten in ene clinke alzo ment hier vormaels ghehouden hevet...’

Schrijver vertaalt: ‘On doit les (tonneaux...) tenir fermés au moyen d'une traverse en forme de croix, retenue par une clinche’. Dat er echter hier van ‘tonneaux d'hydromel’ geen spraak kan zijn, blijkt uit den tekst boven aangehaald: ‘dambochten... daer men meede in wind’, daar men zich derhalve op de kweekerij van mee toelegt.

[p. 403]

364. - Bierstal.

Bierstal is naar het Wdb. Nedl. Taal, een Bewaarplaats van bier; volgens Verdam, een Kraampje, waar bier verkocht wordt. In den tekst hieronder, wordt echter daardoor gewezen op zeker Recht, dat door den Prins in pacht gegeven werd: ‘ta ferme du Bierstal’. Welke plichten wat de stad Oostende betreft, daarmede verbonden waren, kan men uit de volgende akte leeren:

Ed. Vlietinck, Cartulaire d'Ostende, blz. 105: ‘... A (le duc) fait commectre audict lieu d'Oostende ung fermier desdiz cervoises, dont la ferme se nomme en flameng la ferme du Bierstal...

Que de toute anchienneté... l'on a accoustumé de amener, user et dispenser en icelle ville cervoises de la Goude et autres cervoises foraines, brassées hors du pays..., en payant les droiz d'assiz et aultres d'anchienneté sur ce imposez, sans que jamais il y ait eu fermier de par nous..., ayant charge de distribuer lesdiz cervoises ne de lever aucun droit sur icelluy...

Que le fermier d'icelluy (Bierstal) furniroit ladicte ville de cervoises, tellement que ung chascun en seroit souffissamment pourveu...

Savoir faisons que nous (“Phelippe... Archiduc d'Austrice”)... abolissons et mectons au néant par ces présentes ledit Bierstal..., octroyant et accordant ausdiz supplians (bourgmaistres, eschevins et conseil de nostre ville d'Oostende) que de cy en avant ilz puissent et pourront user desdites cervoises de la Goude et aultres cervoises foraines, les vendre, distribuer et dispenser en ladicte ville d'Oostende..., pourveu toutesfois que... lesdits supplians seront tenuz payer doresenavant, pour et au lieu dudit Bierstal, au prouffit de nous... la somme de...’ (20 Mei 1502.)

Dat genoemd recht werkelijk niet afgeschaft bleef, kan blijken uit zekere akte van 6 Februari 1515 n.s., waaraan wij het volgende ontleenen.

De burgemeester der stad Oostende, en ‘de notable vander voornoemde stede met hem gevoecht’, hadden ‘zekere questie ende gheschil’ met ‘Jan de Budt, als principael pachtere van den Bierstalle vander voornoemde stede, metgaders Antheunis Muenic, Pieter Kien, Jan Oliviers ende Jan Cortzweert, mededeelders van denzelven Bierstalle’;

[p. 404]

Zij hadden ‘den voorseiden Jan de Budt, als principael pachtre... ghedaen vanghen, volghende der clause begrepen in zynen pacht, by dewelcke ghezeyt es, dat indien dezelve pachter negligent ende inne ghebreke ware dese stede te voorsiene ende te stofferene van goeden drynckelicken biere.., zo zoude dezelve pachtere ghehouden wesen te betaelene... een pond grooten tsdaechs...’.

In de overeenkomst welke daarop volgde, staat namelijk te lezen:

Id., id., blz. 110: ‘Item sullen ooc de voornoemde mannen hebbende 't bewyndt ende administratie beide van ontfanghe ende vutghevene vanden voornoemden Bierstalle, daeromme eist nood reysende in Holland, 't bier aldaer doen brauwen ten minsten pryse dat zy zullen connen ende moghen, ende van zulcker waerde ende goethede, metsgaders also vele alst nootzakelic wordt omme te slyten, alzo zy metsgaders die vander wet tsamen accordeeren ende sluuten zullen, ten meesten oorboore ende proffyte vander stede.’ (Akte van 6 Febr. 1515 n.s.)

465. - Afdryf, afdryven.

Beide woorden wijzen op het ‘peysteren ende dryven’ van schapen (op. ut infra, blz. 403), - op het drijven van schapen op der lieden land, om die te laten ‘peisteren’, - inzonderheid met het oog op de schade die daardoor aan de landen wordt toegebracht:

D. Berten, Cout. Vieuxbourg Gand, blz. 401: ‘Dat... dagelicx geschieden groote excessen..., deurdien diversche huyslieden, besittende een cleene breede van landt, zyn hebbende grooten getalle van schaepen, daermede zy afdryven de vruchten, braecken ende gersinghen van andere lieden..., dat meer is anveerden vele schaepen toebehoorende d'insetene van der stede van Ghendt... om den voorseyden afdryf beter te connen effectueren, doende alsoo groot proffyt...’ (1655.)

In een verklarende fransche akte van 1659, heet dit Pasturage en Pasturer:

Id., id., blz. 402: ‘Touchant l'ordonnance et règlement publiés sur le pasturage des moutons... Que personne n'est qualifié à laisser pasturer ses moutons en aucun village d'icelle chastellenie, s'il n'ait en icelluy la quantité des terres à labeur requise...’

Edw. Gailliard.