Van den doechden der vuriger ende stichtiger susteren van Diepen Veen

[p. 329]

XII.
Van suster armgert van lissen.

[p. 331]

Van suster armgert van lissen.

DEse suster armgert van lissen was eens ridders dochter ende plach te wonnen myt hoer nichte van henevliet^a). Ende hoer vader was eerlijck¹⁾ ende gebuertich van consten²⁾, mer niet rijke van guede. Ende als suster kathrijna van naeldewic voersz.^b) hijr in was gegaen· soe waert armgert van lissen hijr ock ene stede vercregen. Als dan suster kathrijne van naeldewick professie solde doen^c), soe quam suster armgert van lissen⁺hijr mit Ionfer lijsabet van hene- ‖ vliet, als voersz. is^d). Hoer waert geleert syngen ende lesen³⁾, daer sie seer wal in toe nam Ende was bequame in allen dingen, die der nonschap⁴⁾ toe behoeren. Ende alst dan quam by der tijt dat men sie solde cleeden, soe waert sij wat weeckelic, also dat men vermoede dat sie die oerde niet vermogen⁵⁾ en solde. Ende hijr omme waert sie conversynne gecledet^e), welck sie goddienstelijc

a) Elisabeth van Heenvliet, wier leven is beschreven 70a-90b.

1) Zie blz. 59, aant. 3.

2) Ik geloof niet, dat ‘consten’ veranderd moet worden in ‘comsten’: blijkbaar heeft in het Mnl. de vorm ‘const(e)’ naast ‘comst(e)’, afkomst, bestaan, evenals in het Mnd. (verg. Lübben e. Walther, Mnd. Handwörterb.: kunst, f. = kumst, Ankunft). Zie Mnl. Wdb. op ‘const’ en op ‘conste, aanm.’ (dl. III, kol. 1812-'13); ook op ‘comst, n^o. 2’ (de aldaar aangehaalde plaatsen uit Sp. IV²).

b) Zie over haar 45c-70a.

c) Katharina van Naaldwijk is ten jare 1413 (zie 52d, en verg. 52b) geprofest; in 1412 was zij te Diepenveen gekomen, ‘bynnen die octave van sante Augustinus’, 50b, en kort na hare opneming aldaar werd zij ingekleed, ‘des derden dages na sante Augustijnus ons hilligen vaders octave’, 50d.

+ 172c

d) Zie 52b-c, 72d-73a.

3) Zie de aant. bij ‘lesen’, 59a.

4) ‘die nonsc(h)ap’ (vrouwelijk, evenals ‘conversynschap’, 152d), het nonschap, de staat of het wezen van de non, het nonnenleven.

5) ‘iet vermogen’, tegen iets kunnen, tegen iets bestand zijn. Kil.: veemoghen (lees: vermoghen), ferre, tolerare, pati. - Verg. 151d: also dat sie die alre swaerste werke niet en vermochte; ook Verdam, Die Sp. d. Sonden, dl. I, reg. 15323 (blz. 197, kol. 2): Waert dat ic vermochte dat orloghe.
De uitdrukking ‘die oerde (= orde, ordene) vermogen’ wil zeggen de aan een geestelijk leven verbonden voorschriften kunnen opvolgen, hier kunnen vervullen de aan de non opgelegde kerkelijke diensten en overige verplichtingen. In dezelfde bet. komen voor ‘die ordene houden’ en ‘die ordene volgen’.

e) Zie de aant. bij ‘conversynne’, 79d.

[p. 332]

ende oetmodelijc annam ❘ sonder weder seggen gehoersam wesende Nochtans soe wast hore naturen seer contrary. Sie genck voert in groter gehoersamheit, oetmodicheit ende onderdanicheit Ende was bereyt tot allen oetmodigen⁺ende swaren warc- ‖ ke· als backen, brouwen, keymen ende weven ❘ ende dede vaeke meer dan sie wal vermocht Ende dan onsen oversten ende den susteren lief was.

- Het was een heerlick, vrys¹⁾ mensche, mer niet soe starck als sie groet was Mer seer vurich ende bereyt ende guetwillich²⁾ in allen dingen. Ende als si³⁾ aldus een wijltijdes voertgegaen hadde in allen doechden⁴⁾· soe is sie vestiaria^a) geworden van lijnen ende wullen Ende suster souken van dorsten^b) die waert hoer gegeven tot eenre hulpen. Ende sie dienden den susteren seer vrentelijc ende mynlijc ende gunstelijc⁵⁾ wt enen vollen⁺herten Also dat men hoer alte selden ‖ te vergeves bidden drufte⁶⁾. Ende als men wat bat dat sie niet en hadde· soe bewees sie hoer soe rechte oetmodelijc Dattet guet te merken was dat het in hore macht niet en was hem dat te geven Want wt hore manyere ende wijse van buten wast guet toe merken· dat sij hoer meer te lijden hadde⁷⁾ dat sijt hem niet geven en conde· dan die susteren dat sies niet en cregen. Sie plach selven seer verwoerpelijc te gaen⁸⁾ myt oelden versletenen rocken ende hoevet doeken⁹⁾·

+ 172d

1) vrys (= vrysc, frisc), levenslustig, opgewekt; eig. frisch, bloeiend.

2) guetwillich (= goetwillich), vriendelijk, voorkomend; eig. van een goeden wil zijnde.

3) Bijgeschreven.

4) ‘voertgaen in doechden’ en dergelijke uitdrukkingen, die herhaaldelijk in dit hs. voorgekomen zijn (de meest gewone is ‘voertgaen van doechden tot doechden’ = vortgaen van dogeden tot dogeden), waren bij de devoten zeer geliefd; verg. blz. 4, aant. 11. - Zij zijn ontleend aan het ‘ibunt de virtute in virtutem’ uit Ps. LXXXIII: 8; in de Statenvertaling (Ps. LXXXIV: 8): Zij gaan van kracht tot kracht; in de nieuwe [d.i. in de z.g. Leidsche] vertaling van het O.T.: Zij gaan voort van kracht tot kracht.

a) Gelijk reeds vroeger gezegd is, zie over de ‘vestiaria’ of ‘cleder(ver)waerster’ in de Windesh. vrouwenkloosters de Constitutiones, pars II, cap. 7 (Arch. v. Ned. kerkgesch., dl. V, blz. 275-277; verg. blz. 375-377).

b) Zie de aant. bij ‘seuken van doersten’, 65a. In het ‘Necrol. hs. n^o. 23 Dev.’ komt haar naam niet voor.

5) gunstelijc (= gonstelijc, gonstelike), op eene wijze waaruit blijkt iemands gunstige gezindheid, zijne genegenheid of welwillendheid; goedgunstiglijk.

+ 173a

6) Zie de aant. bij ‘drufte’, 140a.

7) ‘hem te liden hebben’, iets niet kunnen verdragen, ergens leed van hebben.

8) ‘gaen’, loopen, (gekleed) gaan.

9) ‘hoevet doec’ (= hovetdoec), hoofddoek, ‘een vrouwenkleedingstuk, een kap, gewoonlijk van wit goed gemaakt, dat iets van voren buiten het hoofd uitstak en aan de beide zijden van het gelaat in plooien op de schouders viel en over den hals hing’ (Mnl. Wdb. i.v.). Kil.: hoofddoeck, hulle, capitium, muliebre capitis tegmen, rica, flammeum. - Het woord komt meermalen in ons hs. voor, ook met syncope van de ‘t’ (zie 27b: swarte of grave hoefdoeken).

[p. 333]

die sie den anderen niet en dorste geven Mer nochtans genck sij reynlijck¹⁾. Ende sij plach dat convent ock seer puntelijc te holden· want⁺onpuntelicheit²⁾ was hoer ‖ contrary.

- Op een tijt quam een susterken tot hoer ende bat hoer om enen kedel³⁾· ende het was buten tijdes, soe dat sij geen doeck en hadde. Ende den susterken weren die hande wat verhaert⁴⁾⁵⁾, dattet niet wal wat doen en conde, ende het hadde geerne wat gedaen. Ende als sij dan hoerde datter gien doeck en was ende men hoer niet⁶⁾ geven en conde· ende hoer ock die hande seer weren Soe halp dat ene den anderen· also dat dat susterken⁷⁾ genck voer hoer sitten schreyen· doe waert suster⁸⁾ armgert mede schreyende, ende segede: ‘Lieve kint, weest te vreden; ic salt maken hoe ickt make⁹⁾; gy sult enen kedel hebben.’

⁺- Sie plach des hochtijdes die vaene ‖ te holden^a) in dat nonnen choer. Soe quam sie soe oetmodelijc an myt enen bloten vergledenen¹⁰⁾ rocke¹¹⁾· daer nauwe ene noppe¹²⁾ op en was Ende myt enen langen te braken¹³⁾ hengel¹⁴⁾· soe dat sie ons allen was een spiegel der oetmodicheit.

- Sie waert wt gesant myt twie¹⁵⁾ susteren in sasser lant¹⁶⁾ in een

1) Verg. 2b: om dat sie soe werlike genck (omdat zij er zoo wereldsch uitzag).

+ 173b

2) onpuntelicheit (= onpoentelicheit), slordigheid. Het voorafgaande ‘puntelijc’ beteekent netjes, in de puntjes.

3) kedel, (werk-)kiel, wijd en kort overkleed.

4) ‘verharden’ (Mnd. vorherden), verharden, hard maken.

5) De zin is: hare handen waren wat vereelt geworden.

6) niet, niets.

7) susterke.

8) suste.

9) ic - make, ik zal het maken op welke manier ik het ook maak, d.i. het ga hoe het ga.

+ 173c

a) Men denke hier aan de processiën in de kloosters op de hooge feestdagen door het koor der kerk en in de claustra (kloostergangen). Reliquieën en kruisbeeld werden bij die gelegenheid zeer zeker om- of rondgedragen, terwijl bovendien, zooals te dezer plaatse blijkt, o.a. te Diepenveen de gewoonte bestond om daarbij tot opluistering banieren of vaandels (die vaene) te gebruiken. - Verg. Moll, Kerkgesch. v. Ned. vóór de IIerv., dl. II, st. iii, blz. 232-234.

10) ‘vergleden’, (van ‘vergliden’, in den zin van verslijten), kaal, versleten. Verg. in Ndl. dialecten (in Overijsel) het verkleinwoord ‘gleetje’, beteekenende dunne plek, kale plek in goed. Zie Mnl. Wdb. op ‘glede’.

11) myt - rocke, met niets (anders) dan een kalen, versleten rok. Verg. 85d: op ene blote plancke.

12) Zie blz. 251, aant. 4. Verg. blz. 293, aant. 8.

13) De tekst heeft duidelijk ‘te braken’ (in twee woorden), evenals 148c: te brack.

14) hengel (van het causatief ‘hengen’), datgene waaraan men iets kan doen hangen; dus hengsel, haak.

15) Oorsponkelijk heeft hier ‘tien’ gestaan; dit is doorgehaald, en ‘twie’ werd er boven geschreven.

16) sasser lant (= Sasserlant), d.i. geheel Noord-Duitschland (het land waar de taal Nedersaksisch of Nederduitsch heette). Verg. 175c: inden lande van sassen.

[p. 334]

cloester, geheyten Anenboerch^1)a)· om aldaer een guet reyement te maken· dat sij trouwelike deden. Ende suster armgert was hem daer allen een spiegel ende exempel der doechden· soe dat sij sie geerne geholden hadden Mer sie was liever in hore moderschoet²⁾ - dat was diepenveen^b) -. Doe sie toe boedickhem^c) quemen, doe weren hoer ansichte³⁾ gedecket ‖⁺na die manyer van diepenveen⁴⁾· soe datmen gien bescheit te rechte van hoer ansichte sien⁵⁾ en conde. Doe nemen die heren⁶⁾ van boedickhem

1) Met rooden inkt onderstreept.

a) Zie over het vrouwenklooster Anenburg of Annaberg te Kassel in Hessen (het tegenwoordige Hessen-Nassau) 185d-186b; verg. Lindeborn, Hist. episcopatus Daventr., p. 163 (Van Heussen en Van Rijn, Oudheden en gestichten van Deventer, dl. I, blz. 314). - Nog verwijs ik naar de volgende mededeelingen, ontleend aan de Analecta Hassiaca van Joh. Phil. Kuchenbecker (Marb. Cattorum, 1728 seq.): a. In 1311 zijn Landgraaf Johannes en zijne gemalin Adelheid van Brunswijk gestorven en in de kerk van het klooster begraven (Collectio I, p. 3); b. In 1340 is ter zelfder plaatse begraven de te Kassel overleden Koningin Adelheid van Polen, geboren landgravin van Hessen (l.l., p. 5); c. Ten jare 1512 hebben de bewoonsters van Annaberg het groote ‘steinerne haus zu selbigem closter’ op eigen kosten gebouwd (l.l., p. 29); en d. Coll. IX, p. 201, bevat aangaande eene ruiling van kloostergoederen eene oorkonde van 18 October 1319, beginnende met de woorden: Nos Hermannus prepositus, Cunegundis priorissa totusque conventus Cenobii sanctimonialium in Anenberg infra muros opidi Cassle.

2) in hore moderschoet, d.i. zooals elders - 158a en d - voorkomt: in hore moder schoet (= schoot), in den schoot harer moeder. Verg. in Abraham's schoot (Luc. XVI: 22).

b) Zie ook 158a en d. Verg. Acquoy, Kl. te Wind., dl. II, blz. 298.

c) Te Bodiken [andere vormen: Bodeke, Boedeke, Bodekeim, Budiken, Budickem, Boekum, Böggen, enz.; in ons hs.: boedickhem (op ééne plaats - 183b -: boedichem)], in het bisdom Paderborn, is in de 9de eeuw een klooster van reguliere kanunnikessen gesticht, genoemd ‘Domus St. Meinulphi confessoris’. In het begin der 15de eeuw werd het tot een klooster van reguliere kanunniken gemaakt, dat 4 Mei 1430 is overgegaan tot het generaal kapittel van Windesheim. Tot de langst overgebleven Windesheimsche kloosters heeft het niet behoord: wanneer het echter opgeheven werd, schijnt niet bekend te zijn. Zie over het klooster Van Slee, De kloostervereeniging van Windesheim, Leid. 1874, blz. 127, 147, 220 volg., 224, 227 volg., 253, 263, 277, 284 volg., 306; Acquoy, Kl. te Wind., dl. III, blz. 59-62.

3) ansicht.

+ 173d

4) De zin is: De zusters waren bij hare komst te Bodiken op Diepenveensche wijze gesluierd (volgens het verband zijn zij daar geweest op de terugreis) De woorden ‘na die manyer van diepenveen’ worden opgehelderd door 185c, waar wij lezen, dat men gewoon was te Diepenveen ‘dichte wielen’ (dichte sluiers) te dragen. - Verg. in de Constitutiones (pars IV, cap. 3, handelende De habitu conversarum; Arch. v. Ned. kerkgesch., dl. V, blz. 310) het voorschrift: Vestes et lectisternia conversarum sint sicut aliarum sororum, excepto quod velum nigrum non habent.

5) De uitdrukking ‘negeen besc(h)eit sien’ of ‘negeen besc(h)eet sien’ beteekent de bijzondere kenmerken, het eigenaardige wezen niet zien; niets duidelijk onderscheiden. Zie Mnl. Wdb. op ‘besceit, n^o. 5’ (dl. I, kol. 989-990); verg. Mnl. Wdb. op ‘ondersceit, n^o. 5’ (dl. V, kol. 400-401).

6) heren, d.i. coorheren, kanunniken.

[p. 335]

spiegelen¹⁾ ende lieten sij daer in sien ❘ ende gengen doe achter hem staen, op dat sij sie soe te siene cregen. Ende onse susteren en dachten niet dat siet daer omme deden· ende segen in die spiegele.

- Ende als sie daer²⁾ aldus hadden geplantet die telgen³⁾ van diepen veen ❘ soe quemen sij weder tot ons myt groter blijschap. Ende als suster armgert doe weder quam, soe brachte sij noch overvloedelike weder hoer oelde oetmodicheit Ende genck schemelike ende doegentlike heen, als of⁺sie niet ‖ geweten en hadde Ende genck altoes tot allen oetmodigen ende gemenen werke Ende plach noch dat doeck te waken⁴⁾ in der bleykeltijt⁵⁾ ende int spijker⁶⁾ toe slapen· ende dede geerne al dat sie vermuchte.

- Eer dat suster armgert wt toech, soe plach sie ende suster souken van dorsten ende suster stijne des groeten^a) ❘ die velle toe beyten⁷⁾, daer wy onse pelsen van maeckten. Ende sie plegen des nachtes ock vaeke te wasschen of ander dinge te doen. Ende als sie dan die werke gedaen hadden· soe spreken sij den susteren toe, daer sij vry toe weren⁸⁾ Ende gengen dan voert int slachthuys⁹⁾ ende int backhuys^10)b)· ende deden⁺die ‖ werke die daer te done weren. Ende als dan die susteren des margens quemen ende wolden dat werck doen ❘ soe vonden siet gedaen^c).

- Die susteren weren doe so vlijtich voer den gemenen orber¹¹⁾ ❘ dat

1) In den volgenden volzin: spiegele.

2) daer, nl. in het klooster Anenburg. Zie de vorige kolom.

3) ‘telch’, tak, twijg, loot, rijs.

+ 174a

4) waken, bewaken, de wacht houden over, toezicht houden op.

5) bleykeltijt (= blekeltijt), de tijd wanneer het waschgoed gebleekt wordt, op de bleek ligt.

6) spijker (= spiker, evenals in het Mnd.), schuur of bergplaats voor gereedschap of voor koren (hier misschien schuur of bergplaats voor hout en turf). In deze bet. is het woord nog in gebruik in de oostelijke streken van ons land (zie Gallée, Woordenlijst, blz. 21): o.a. te Neede (prov. Gelderland) wordt het diaconiehuis der Hervormde gemeente, tevens bewaarplaats voor allerlei huishoudelijke artikelen, levensmiddelen, enz., steeds ‘het spiker’ genoemd. Te Arnhem tegenwoordig nog: Spijkerstraat, Spijkerlaan en de beide Spijkerdwarsstraten.

a) Zie 181d volg., waar wordt medegedeeld, dat deze met twee andere Diepenv. zusters het klooster Hilwartshuizen aan de Weser heeft helpen verbeteren.

7) beyten (= beten), laten weeken, in de run leggen. Lübben e. Walther, Mnd. Handwörterb.: bêten, sw. v. beizen, macerieren (Leder etc.).

8) daer - weren, op wie zij goed waren, jegens wie zij welgezind waren? Verg. de aanteekeningen bij ‘vry tot’, 6c en 6d.

9) slachthuys (= slachthuus), slagerij.

10) backhuys (= bachuus), bakkerij.

b) Verg. Dumbar, Het kerkelyk en wereltl. Dev., dl. II, blz. 3 volg.

+ 174b

c) Dit (ook het onmiddellijk volgende) is een sterk voorbeeld van wat in deze zelfde kolom ‘die werke stelen’, op eene andere plaats (5c) ‘die doechden stelen’ genoemd wordt. Verg. Acquoy, Kl. te Wind., dl. II, blz. 285 volg.

11) voer den gemenen orber (= orbare), ten algemeenen nutte, tot heil van de (klooster-) gemeenschap.

[p. 336]

sij yoe so vlijtich¹⁾ weren die dynge te doen, die een ander bevalen weren of doen solde· als dat hem selven bevalen was. Ende sie plegen malcanderen die werke te stelen, alst my²⁾ wal gevallen³⁾ is, doe ic int backhuys⁴⁾ was Dat ic myende te bulen⁵⁾ ende vant die kiste al vol gebuult als ic quam - Ende men en drufte⁶⁾ die susteren niet bidden, als sie segen dat men hoere behoefde Want soe quemen sie van hem⁺selven -· ende vaeke meer dan men behoefde of begeerde. ‖ Sie was noch seer vurich in horen oelden dagen totten gemenen⁷⁾ arbeyt. Sie schreef den cloester noch seer suverlike⁸⁾ ende leerlike⁹⁾ boeke, doe sij was van lxx yaren. Sie plach ock vaeke des hilligen dages den iongen horen sanck te leren. Ende als ic verstaen hebbe, soe en weren hoer doechden niet wt te spreken. Ic vragede eenre oelder suster wat na horen leven· doe antwaerde sie my ende segede: ‘Wat vraget gy my na armgert van lissen, ic en weet giene doechden, die sie niet en hadde.’

- Als dese hillige ende devoete bruyt cristi solde¹⁰⁾ varen tot horen hemelschen brudegom, so waert sie seer wekelic· alsoe dat sie lange int⁺sieckhuys was Want sie hadde gebreck van der ‖ teringe^a), ende daer kreech sie dat water¹¹⁾ toe Also dat sie vaeke soe dicke swol¹²⁾, dat sie liggen of sitten en conde. Ende als men hoer vragede hoet myt hoer weer ❘ soe segede sie altoes dattet guet weer.

- Ende als sie dus ene wijle hadde gegaen, soe viel sie mydallen te bedde¹³⁾. Ende als sie een tijt lanck hadde gelegen na dien dat sie berichtet was¹⁴⁾ Soe gevyelt eens¹⁵⁾ op een tijt dat sie lach als of sie

1) Verg. 163d: yoe soe geck (ruim zoo gek, ruim zoo dwaas).

2) my, nl. de schrijfster. Verg. de volgende kolom.

3) ‘vallen’, ten deel vallen.

4) bachhuys

5) bulen (= budelen, dat ook in het Mnd. voorkomt), door een zak of de eene of andere stof zeven; builen (van brood gezegd).

6) Zie de aant. bij ‘drufte’, 140a.

+ 174c

7) genenen (een der haaltjes van de ‘m’ ontbreekt).

8) ‘suverlijc’, mooi.

9) ‘leerlijc’, leerrijk, waaruit nuttige leering te trekken is.

10) sol (einde reg.).

+ 174d

a) Verg. Acquoy, Kl. te Wind., dl. II, blz. 294.

11) water, waterzucht, hydrops of hydropsie. Verg. 14b en 64a.

12) suol.

13) ‘te bedde vallen’ (hetz. als ‘bevallen’), te bed gaan liggen, bedlegerig worden. Zie blz. 109, aant. 4; verg. blz. 156, aant. 1, en blz. 170, aant. 2.

14) ‘enen berichten’ (= berechten), ‘in iemands zielsbehoeften voorzien, zijne geestelijke behoeften vervullen’ (Mnl. Wdb. op ‘berechten, n^o. 13’). Meermalen in dit hs. (b.v. 31a, 62d, 81d) beteekent de uitdr. enkel aan iemand de communie toedienen; hier aan iemand de communie en het laatste oliesel - d.i. de sacramenten der stervenden - toedienen, dus hem ten volle bedienen.

15) een.

[p. 337]

van hoer selven was. Ende suster souken van dorsten^a) ❘ ende suster beatrix van der beeck^b) weren by hoer ❘ want sie malcanderen seer lief hadden Ende plegen vaeke by een te wesen in den arbeyt. Ende daer⁺quemen ock ander susteren toe ende ‖ myenden dat sie gestorven hadde. Ende als sie dus een wijltijdes hadde gelegen, soe quam sie weder tot hoer selven. Ende als sie dan weder tot hoer selven gecomen was· soe vragede hoer suster beatrix, of hoer wat vertoent of geapenbaert weer ende wat si vernamen hadde. Doe segede sie voel dat my vergeten is, mer onder ander woerde segede sie: ‘Och suster beatrix, dat ic gesien hebbe, en is niemant becant dan dent god apenbaren wil. Het en heeft my ny in mynen leven believet dat ic ene conversynne bin Mer nu belieftet¹⁾ my.’ Ende doe voert an most men dat schappelier²⁾ voer horen oghen altoes leggen dat siet ansach Want sie doe wiste wat groter gloriën sie⁺daer mede verdient hadde. Doe bleef ‖ sie voert liggende³⁾ myt enen vrunteliken⁴⁾ vredigen ansichte. Ende doe het quam by der tijt dat sie te hants sterven solde, soe waert sie suetelike lachgende. Doe vrageden hoer die susteren die by hoer weren, waer omme dat sie lachgede· Doe segede sie· ‘ic lachge mynen⁵⁾ hilligen engel toe, die voer my staet als een suverlijck iongelinck.’ Ende te hant daer na is sie van hijr gescheyden ende voer tot horen gemynden brudegom myt hem te verblijden in ewicheit Int iaer ons heren m cccc ende lxxij^c) des dages na sante⁺

a) Zie de aant. bij ‘seuken van doersten’, 65a.

b) Zij is in 1459 te Diepenveen conversin geworden en in 1500 aldaar gestorven. Zie Matthaeus, ‘Lijst van Diepenv. zusters’, p. 230, en Van Heussen en Van Rijn, Oudheden en gestichten van Deventer, dl. II, blz. 181.

+ 175a

1) ‘believen’, aangenaam zijn, genoegen doen, behagen; Hd. belieben.

2) ‘schap(p)elier’ of ‘schapulier’ (van ‘scapulae’, schouderbladen), eig. een kleedingstuk dat de schouderbladen bedekt, vandaar scapulier; Kil. schaplaris; Lat. vestis scapularis, scapulare. Zie over den vorm van het kleedingstuk in de ME. Acquoy, Kl. te Wind., dl. I, blz. 101 (bij de reguliere kanunniken der orde van St. Augustinus) en blz. 114 (bij de conversen of conversbroeders te Windesheim). De tegenwoordige scapulieren zijn ‘gewijde stukjes wollen stof aan eene (sic!) koord of lint om den hals gedragen, zóó, dat een der wollen doekjes op den rug, een ander op de borst komt’ (Stellwagen, Roomsche woorden, blz. 202).
De conversinnen in de Windesh. vrouwenkloosters droegen in plaats van het subtiel het scapulier, ‘pro subtili scapulare deferunt’ (Constitutiones, pars IV, cap. 3; Arch. v. Ned. kerkgesch., dl. V, blz. 310).

+ 175b

3) liggede.

4) vruteliken.

5) myne.

c) Dit jaartal (alsmede de sterfdatum) wordt ook gevonden bij Matthaeus, ‘Lijst van Diepenv. zusters’, p. 230, en bij Van Heussen en Van Rijn, Oudheden en gestichten van Deventer, dl. II, blz. 182; het ‘Necrol. hs. n^o. 23 Dev.’ geeft echter 1467 als sterfjaar op (hier wordt de sterfdatum niet genoemd).

+ 1472

[p. 338]

poncianus dach^a) Ende is begraven in hore dryer nichten graf^b) Als suster kathrina^c) ende suster griete van naeldewick^d)· ende suster lijzabet van henevliet^1)e).

a) In de ME. werd St. Pontianus (Pontianus papa et mart.) gevierd op 14 Januari (zie Moll, Kerkgesch. v. Ned. vóór de Herv., dl. II, st. iii, blz. 249; Grotefend, Zeitrechnung, Bd. I, S. 157, op ‘Pontiaensdag’, folg.); tegenwoordig valt hij op 19 November.

b) Verg. 64c-d (blz. 124) en 82b.

c) Zie over haar 45c-70a.

d) Zie over haar in het ‘Leven van Katharina van Naaldwijk’, passim.

1) De tekst loopt door. Het volgende opschrift ‘Hoe dat hilweerts huys’, enz., begint niet met een nieuwen regel.

e) Zie over haar 70a-90b.