Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Op het land en in de stad. Leesboekje voor lagere scholen, door J.F. Jansen, hoofdonderwijzer te Harlingen. Harlingen, bij J.F.N. Behrns. In 12o., 64 bladz. Prijs ƒ 0.20.

Dit werkje is niet beter, noch slechter dan zoo menig ander leesboekje in hetzelfde genre. Of er evenwel, bij het reeds feitelijk bestaan van eene massa leesboeken voor de lagere scholen, noodzakelijkheid bestond tot het compileren van een nieuw boekje, dat zich in niets van zoovele andere oudere papieren broertjes onderscheidt, is eene vraag, die wij ontkennend zouden moeten beantwoorden, bijaldien wij geroepen waren ze op te lossen. De heer Jansen heeft er inmiddels anders over gedacht, en wij kunnen met genoegen verklaren, dat hij een vrij goed werkje heeft geschreven. De toon is over het algemeen kinderlijk, en de onderwerpen van behandeling zijn wel geordend. Ten blijke, dat wij de moeite hebben genomen zijn ‘Leesboekje voor lagere scholen’ met aandacht te lezen,

[p. 371]

dienen de navolgende opmerkingen, waarmede de schrijver, des verkiezende, bij een' eventuëlen herdruk, zijn voordeel kan doen.

Blz. 4. ‘Gij zult er uit leeren, hoe ieder wat doen moet, om de wereld in orde te houden.’ - Deze gedachte gaat mank aan logisch verband. Ook gelooven wij niet, dat de menschen de wereld in orde kunnen houden.

Blz. 31. ‘In de Oost en West heeft men palmboomen en boomen die het mahoniehout opleveren.’ - Naar Referents gevoelen, zeer onduidelijk uitgedrukt. Of voorts de mahonijboom ook in de Oost groeit, is hem nog nooit gebleken.

Blz. 35-36. ‘In de steden is gewoonlijk meer drukte dan in de dorpen, of langs de wegen op het platte land. Kooplieden rijden met kruiwagens of loopen met manden langs de huizen en roepen hunne waren rond; hand- en vrachtwagens vervoeren de koopwaren naar de pakhuizen en de schepen; soldaten gaan exerceren; lijkkoetsen rijden naar de begraafplaats; melkmeisjes en sterke knapen komen iederen dag met zoete melk en karnemelk, en boeren op den marktdag met schuiten, rijtuigen of te voet in de stad.’ - De uitdrukking: ‘Lijkkoetsen rijden naar de begraafplaats,’ (immers, ook vooraf naar het sterfhuis?) in verband met het voorgaande en het volgende, valt ons als een hors-d'oeuvre op de maag. Die denkbeelden schijnen ons, in alle geval, wat al te bont aan elkander gekoppeld.

Bl. 37: ‘Zijn boterham!’ En op blz. 38: ‘Zijne deur.’ - Beide zelfstandige naamwoorden zijn vrouwelijk; doch het kan eene drukfout zijn. Daarom: absolutie.

Om welke redenen de heer Jansen op blz. 64 schrijft zamen leving, en iets lager: wel-willendheid, is ons een raadsel. Zijne spelling is anders overal à la Siegenbeek. Waarom hier die vreemdsoortige afwijking?

Nog vinden wij op blz. 12: ‘Voor het geld, dat de boeren voor de boter ontvangen, kunnen de landlieden weder alles koopen, wat zij in hunne huishouding noodig hebben.’ - Zijn boeren en landlieden hier dan verschillende personen? De schrijver verandere dan landlieden in zij, en de zin wordt goed.

De plaatjes zijn nog al aardig uitgevallen, vooral als men den geringen prijs van het boekje in aanmerking neemt. De druk is net en duidelijk, zooals wij trouwens van den heer Behrns gewoon zijn.

L.A.H.